عضو هیأت مدیره شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در گفت‌و گو با «ایران»:
پساب شهرها بزودی در بورس انرژی عرضه می‌شود
با توجه به پیچیده و متفاوت بودن فرایند تصفیه وقیمت در هر شهر با شهر دیگر بنابر این نمی‌توان پساب تولیدی هر شهر را با شهر دیگر یکسان اعلام کرد
مجید میرزاحیدری
خبرنگار
افزایش یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعبی حجم پساب کشور و رسیدن حجم پساب به حدود ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب تا پایان دولت سیزدهم، اقدامی مهم و اثر‌گذار با هدف جلوگیری از برداشت بیشتر از بستر آب‌های زیرزمینی در شرایط خشکسالی است.
در حال حاضر ۸۵ درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک، نیمه‌خشک و فراخشک واقع شده و کشوری با چنین اقلیم و میانگین بارندگی کمتر از سطح متوسط جهان، ۷۰ درصد زمان یک دهه اخیر را با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده و این وضعیت باعث کاهش شدید منابع آب سطحی و زیرزمینی شده است.
با توجه به کاهش آورد رودخانه‌ها و پیشرفت فناوری پمپاژ در عصر معاصر، سوق یافتن بهره‌برداران به سوی آب‌های زیرزمینی در ۵۰ سال اخیر، منابع آب زیرزمینی را که در طول هزاران سال به وجود آمده‌اند به شدت تحت فشار قرار داده است. در این شرایط استفاده از پساب، می‌تواند راهکاری مؤثر برای مبارزه با کمبود آب باشد.
برآورد شده که مجموع پساب کشور در سال حدود 4 میلیارد مترمکعب بوده که شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور تاکنون موفق به تصفیه 1.5 میلیارد مترمکعب از این میزان شده است.
ناگفته نماند که در حال حاضر نزدیک به 15 تا 20 درصد آب تصفیه‌شده شهری به مصارف فضای سبز شهری می‌رسد، هرچند که استفاده از پساب به‌دلیل دارا بودن مواد مغذی برای فضای سبز بهتر بوده و نتیجه بهتری دارد. گزارش‌ها نشان می‌دهند که قرار است سالانه در ایران ۴۰۰ میلیون مترمکعب پساب تولید شود. پساب فاضلاب، آب نامتعارفی بوده که در شرایط معمولی از آن استفاده نمی‌شود.
این آب نامتعارف شامل همه آب‌هایی است که به طور معمول و مرسوم از آنها استفاده نمی‌شود، از جمله آب‌های شور، لب شور و خاکستری مثل پساب فاضلاب.
در ماه‌های اخیر صحبت از راه‌اندازی سامانه بازار پساب و عرضه آن در بورس انرژی هم شد، برای روشن‌تر شدن وضعیت پساب در بازار گفت‌و‌گویی با مسعود علویان صدر عضو هیأت مدیره شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور انجام شده که از نظر می‌گذرد:
با توجه به اعلام راه‌اندازی سامانه بازار پساب، آیا این سامانه راه‌اندازی شد؟
سامانه بازار پساب در حال حاضر راه‌اندازی شده و نسبت به تکمیل اطلاعات و داده‌ها هم اقدام شده است، این سامانه در دسترس عموم قرار داشته و مردم می‌توانند با ورود به این سامانه اطلاعات خوبی دراین خصوص دریافت کنند. در این سامانه، اطلاعات خوبی در خصوص بازار پساب و فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای هر استان تعریف شده، هر چند که این سامانه در حال تکمیل شدن بوده و در آن مدل‌های مالی و توجیه اقتصادی و فنی هم در حال بررسی و بارگذاری است. در زمینه مواجهه با پساب، اولویت استفاده از ظرفیت بخش خصوصی است تا در این راستا بتوانیم با عقد قراردادهای بیع متقابل، بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در این صنعت ورود کنند و با تولید پساب بتوانند این حوزه را پیش ببرند.
در حال حاضر، میزان استحصال پساب سالانه در کشور چقدر است؟
سالانه 3.45 میلیارد مترمکعب پساب قابل استحصال در کشور وجود دارد که 1.53 میلیارد مترمکعب پساب تولید و تصفیه می‌شود و این رقم می‌تواند بخشی از آب مورد نیاز صنایع آب‌بر را مرتفع سازد.
در واقع 50 درصد از ظرفیت موجود در زمینه استحصال فاضلاب شهری کشور فعال شده و در حال پیگیری است. البته طرحهای فاضلاب نیمه‌تمام در کل کشور در حال پیگیری است که هریک پیشرفت‌های فیزیکی قابل توجهی دارند. در عین حال، پروژه‌هایی که ردیف اعتباری دارند و در حال ساخت هستند تا 30 درصد پیشرفت فیزیکی دارند، که اگرهمین طرح‌ها به اتمام برسند بخش عمده فاضلاب مدیریت شده است.
همچنین حدود 76 صدم میلیارد مترمکعب هم شامل پروژه‌هایی بوده که طرحهای آنها تهیه شده و برای فعال‌سازی ردیف اعتباری درخواست شده و دنبال آن هستیم که این طرح‌ها در قالب واگذاری به بخش خصوصی و بیع متقابل فعال شوند. ناگفته نماند که استحصال پساب در گذشته در وزارت نیرو دارای ردیف اعتباری بود اما در کل برخی از شهرهایی که در آنها نمی‌توان از ظرفیت صنایع استفاده کرد، نیاز است از اعتبارات دولتی استفاده کنیم. در حال حاضر قراردادهایی که برای استحصال از مسیر بیع متقابل بسته می‌شود حدود سه دهم میلیارد مترمکعب پساب را شامل می‌شود که قراردادهای آنها بسته شده است.
با توجه به شرایط پیش رو، میزان استحصال پساب در افق برنامه چقدر خواهد بود؟
در شرایط فعلی حدود 3.1 میلیارد مترمکعب پساب وجود داشته، اما در افق طرح یعنی سال 1415 این عدد به 3.97 میلیارد مترمکعب خواهد رسید. هر چند در حال حاضر نیمی از شبکه فاضلاب شهری فعال بوده و از فاضلاب استحصال شده حدود 1.5 میلیارد مترمکعب پساب تولید می‌شود. ناگفته نماند که برای فعال‌سازی شبکه فاضلاب شهری در کل کشور برنامه‌ریزی شده که در این مسیر از ظرفیت بخش خصوصی استفاده کنیم. استحصال پساب، یکی از زمینه‌های مناسب سرمایه‌گذاری پایدار در کشور است.
در زمینه استحصال پساب از فاضلاب روستایی چه برنامه‌ای دارید؟
در زمینه ایجاد فاضلاب روستایی تلاش می‌شود روستاهایی که دارای معضلاتی از جمله اینکه کنار سدها قرار دارند و یا از نفوذپذیری کمتری برخوردارهستند در برنامه فاضلاب قرار گیرند.
عرضه پساب در بورس انرژی به کجا رسید؟
در زمینه عرضه پساب در بورس انرژی با توجه به اطلاعات موجود و زیرساخت‌های آن، تهیه یک مدل مالی برای عرضه پساب در بورس در حال پیگیری است. همچنین شرایط عرضه پساب در بورس در حال آماده‌سازی است که دراین راستا، عرضه پساب چند شهر به‌صورت آزمایشی به‌صورت پایلوت پیش خواهد رفت.هر چند که با توجه به تجربه نخستین در این مسیر، فرایند عرضه به مرور تکمیل‌تر می‌شود. البته باید توجه داشت که فرایند تصفیه فاضلاب بسیار پیچیده بوده و هزینه تمام شده آن هم بسیار بالا است.
در مورد قیمت عرضه هر مترمکعب پساب در بورس انرژی به چه مدلی رسیده‌اید؟
با توجه به پیچیده بودن فرایند تصفیه، تصفیه در هر شهر با شهر دیگر متفاوت است و همین امر قیمت تمام شده آن را نیز متفاوت می‌کند و نمی‌توان پساب تولیدی هر شهر را با شهر دیگر یکسان اعلام کرد.
در این راستا، مدل‌های مالی اعلامی به 250 تصفیه‌خانه موجود در سراسر کشور متفاوت خواهد بود، بنابراین فروش پساب چه از مسیر مزایده چه از مسیر بورس طبق مدل‌های متفاوت بوده و نمی‌توان یک رقم ثابت برای کل کشور در نظر گرفت.
