گروه سیاسی/ پیگیری سیاست فشار از سوی اروپا در حالی ابعاد جدیدی به خود گرفته است که به‌نظر می‌رسد این امر مزیت‌های پیدا و پنهان امنیتی ایران را برای غرب در بوته آزمون قرار می‌دهد. آزمونی که می‌تواند در صورت ادامه رویکرد فشار و تهدید به تغییر راهبرد امنیتی ایران در منطقه بینجامد و خود به هزینه‌های بزرگی برای اروپا تبدیل شود. اما شکل‌گیری این بحران چه تبعاتی می‌تواند برای کشورهای قاره سبز داشته باشد؟ ابوالفضل بازرگان، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌و‌گویی کوتاه با روزنامه «ایران» به بررسی این موضوع پرداخته است که از نظر می‌گذرد؛
اقدامات اروپایی‌ها در پیگیری روند خصمانه علیه جمهوری اسلامی وارد فاز جدیدی شده است. این اقدامات ناظر به چه عوامل و شرایطی صورت می‌گیرد؟
این مسأله را می‌شود از دو وجه مورد بررسی قرار داد؛ نخست اینکه اروپا مستقل از ایالات متحده امریکا اراده سیاسی و عملی ندارد. هرچند در مسائلی همچون حقوق بشر و بحث‌هایی مانند مهاجرت و سایر بحث‌های غیرسیاسی سعی دارد که وجهه متعادل‌تری از خود به نمایش بگذارد اما پیگیری این موضوعات را نیز به دلایل دیگری در روند تحقق منافع سیاسی‌اش در دستور کار قرار داده است. کسب امتیازات حداکثری در زمین مذاکرات، هدف اصلی این کشورهاست که تا پیش از این نتوانسته‌اند از طریق حفظ توافق هسته‌ای بدون مشارکت امریکا به آن دست یابند.
رویکرد کشورهای اروپایی در پیگیری مسیر جاری علیه جمهوری اسلامی هر روز ابعاد خصمانه‌تری به خود می‌گیرد، از جمله پیگیری موضوع تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران که مورد خواست جریان‌ها و اقلیت‌های اپوزیسیون و برانداز است. به نظر می‌رسد این کشورها در پیگیری این روند به تبعات و پیامدهایی که می‌تواند داشته باشد، فکر نکرده‌اند. نظر شما چیست؟
اروپا به لحاظ جغرافیایی نزدیک به خاورمیانه است و به‌‌طور طبیعی مایل به وقوع هیچ جنگی در منطقه نیست، امری که می‌تواند بحران مهاجرت آوارگان جنگ را هم در پی داشته باشد. کشورهای اروپایی همین حالا هم در بحران اوکراین درمانده‌اند و نمی‌توانند با بحران روبه‌رو شوند. طبیعی است که اروپایی‌ها به همه مصایب ناامنی در منطقه خاورمیانه واقف هستند. آنها به خوبی می‌دانند که سپاه پاسداران و جمهوری اسلامی ایران نقش بسیار مهمی در برقراری ثبات در منطقه از جمله در افغانستان، عراق و سوریه داشته است. در حقیقت کشورمان با طراحی یک سیاست مثبت و مؤثر در مبارزه با تروریسم تلاش کرد مانع عمیق‌تر شدن دامنه خشونت‌های تروریستی و سرایت آن به کشورهای دیگر شود. اگر داعش در منطقه شکست نمی‌خورد و حکومت خود را برپا می‌کرد، افزایش دامنه نفوذ گروه‌های تکفیری و تروریستی منطقه می‌توانست به فرار موج گسترده‌ای از پناهجویان به کشورهای اروپایی از یک‌سو و سیل بازگشت تروریست‌هایی که با هویت اروپایی به خاورمیانه آمده‌اند، بینجامد.
به بحران مهاجرت به عنوان یکی از مهمترین پیامدهای متزلزل شدن امنیت و ثبات در منطقه خاورمیانه اشاره کردید. این در حالی است که ایران همواره یکی از کشورهایی بوده که با پذیرا شدن سیل مهاجران افغانستانی مانع مهاجرت آنها به کشورهای اروپایی شده است. متزلزل شدن رویکرد ایران در این زمینه حاوی چه پیامدهایی برای کشورهای اروپایی است؟
جمهوری اسلامی به‌طور کلی سه کارویژه را به طور رایگان به کشورهای جهان ارائه داده است؛ یکی از این اقدامات کمک به تأمین امنیت در منطقه بوده است. جمهوری اسلامی ایران چون به لحاظ جغرافیایی بین دو کشور افغانستان و عراق قرار داشته و خود کشور امنی بوده، با بروز ناامنی در آن کشورها جنگیده و از سرازیر شدن بحران به کشورهای دیگر از جمله کشورهای اروپایی جلوگیری کرده است. دومین کارکرد یک‌طرفه ایران درباره مهاجران بوده است. جمهوری اسلامی ایران 5 میلیون مهاجر افغانستانی را به سکونت پذیرفته و این کار را بدون اینکه بخواهد کمترین ادعایی در برابر کشورهای دیگر سازمان ملل داشته باشد یا هزینه‌ای بابت این کار خود دریافت کند، سال‌های سال انجام داده است. اگر کشورمان پذیرای این جمعیت نبود، قطعاً مهاجران افغانستانی در ایران نمی‌ماندند و راهی ترکیه می‌شدند و در نهایت نیز سرریز آنها به کشورهای اروپایی می‌رسید. سومین خدمت رایگان کشور مبارزه با مواد مخدر است. جمهوری اسلامی ایران سال‌های زیادی به طور رایگان هزینه‌های زیادی در قبال قاچاق مواد مخدر می‌پردازد و جلوی انتقال آن به اروپا را با اهدای جان سربازان خود می‌دهد اما در قبال این اقدامات هیچ امتیازی از اروپا نگرفته و ادعایی هم نکرده است.
کشورهای اروپایی با نادیده گرفتن این کارویژه‌های ایران دچار این محاسبه اشتباه شده‌اند که بروز اغتشاشات باعث ضعف قدرت آن شده و فرصت خوبی برای تحقق امتیازات سیاسی شان با پیگیری رویکرد فشار فراهم شده است. اما خب به نظر می‌رسد که در این راستا پیامدهای عقب‌نشینی ایران از اقدامات اثرگذار خود در تأمین امنیت را نادیده گرفته‌اند.
این تأکید کشورهای اروپایی مبنی بر اینکه «برجام نمرده است» به معنای ترسی نیست که از پیامدهای اقدامات خصمانه خود دارند؟
خیر، وضعیت جاری نشان می‌دهد اروپایی‌ها به اشتباه تصور می‌کنند که احیای برجام دیگر برای آنها حاصل چندانی ندارد؛ چون در حال حاضر برداشتن تحریم‌ها از روی ایرانی که رابطه خوبی با روسیه و چین دارد، مورد نظرشان نیست. از سوی دیگر به اعتقاد آنها آژانس بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران نظارت دارد و همین نظارت به رفع نگرانی‌های ادعایی این کشورها می‌انجامد. بنابراین معتقدم در شرایط کنونی برجام امتیاز خاصی برای اروپایی‌ها ندارد اما بگویند که مرگ این توافق را اعلام کنند، هر گونه امکانی را برای بازگشت به این توافق در صورت شکست دیگر گزینه‌هایشان از دست می‌دهند.
در چنین شرایطی به نظر نمی‌رسد که جمهوری اسلامی هم دست روی دست بگذارد و شاهد تغییر پلن‌های کشورهای مقابل باشد.
ایران تاکنون سیگنال‌های ضعفی به طرف مقابل نشان نداده و در مواجهه با غرب منفعلانه عمل نکرده است. بویژه که با اقدامات تلافی جویانه از طریق متوقف کردن تعهداتش در چهارچوب توافق هسته‌ای و پیگیری روند رو به پیشرفت فعالیت‌های هسته ای‌اش نشان داده که کوچک‌ترین ملاحظه‌ای در برخورد اثر‌گذار با کشورهای مقابل ندارد. از سوی دیگر متوجه کردن کشورهای اروپایی درباره تبعات اقدامات جاری شان علیه ایران می‌تواند یک وضعیت بازدارنده ایجاد کند. یعنی جمهوری اسلامی می‌تواند نشان دهد که به اروپا اعلام کند ادامه این محاسبات اشتباه چه هزینه‌هایی را می‌تواند برای این کشورها به دنبال داشته باشد. در حقیقت باید گفت روند اقدامات آتی اروپا ارتباط مستقیمی به این دارد که چقدر جمهوری اسلامی بتواند بابت محاسبات اشتباه به آنها هزینه وارد کند.

برش

اتحادیه اروپا: برجام نمُرده است

«پیتر استانو»، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز گذشته در جمع خبرنگاران اعلام کرد هدف طرف‌های اروپایی برجام این است که بن‌بست موجود در مذاکرات رفع تحریم‌ها را بشکنند. وی در این‌باره گفت: هدف ما این است که بن‌بست (در مذاکرات) را بشکنیم، اما وضعیت کنونی ساده نیست. علی‌رغم برخی جوسازی‌ها و ادعاهای اخیر، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تأکید کرد: برجام نمرده است، مذاکرات متوقف شده، اما ارتباط‌های معمول با ایران همچنان برقرار است. پس از آغاز آشوب‌ها و اغتشاشات اخیر در ایران، مقامات ارشد امریکا از جمله مشاور امنیت ملی و سخنگوی وزارت خارجه این کشور به‌یک‌باره مدعی شدند «احیای برجام از دستور کار دولت امریکا خارج شده است» و اکنون واشنگتن بر حمایت از اغتشاشات در ایران متمرکز شده است.