تحول در علوم انسانی
«علوم انسانی» یکی از مهمترین عناصر تمدن‌ساز است. به همین علت، برای جوامع، مؤلفه‌ای بسیار ضروری و حیاتی بشمار می‌‌‌رود. علوم انسانی به مثابه راهبر و مغزافزار جامعه، نقش ممتاز و منحصر به فردی در پیشرفت همه‌جانبه کشور دارد و در همین راستا از دهه‌های قبل، ضرورت سرمایه‌گذاری جدی و همه‌جانبه در جهت تحول و ارتقای این علوم در دانشگاه‌ها، همواره مورد تأکید و اصرار نخبگان کشور بوده است.
علوم انسانی غربی یا غیربومی گاه در قالب «تجدد»، «توسعه»، «جهانی شدن» و... سعی در ایفای نقش در سیاستگذاری‌های کلان کشورها داشته، اما در شرایط کنونی «تحول در علوم انسانی» و «تولید علوم انسانی اسلامی و بومی» به عنوان یکی از مبانی مهم سیاستگذاری‌های کلان کشور ما، امری ضروری تلقی می‌شود و به نظر می‌رسد که این مهم حاصل نمی‌شود مگر با «تدوین نقشه‌راه تحول علوم انسانی» که فرایند و مسیر تولید علوم انسانی اسلامی و بومی را از ابتدا تا گام‌های نهایی در قالب یک «الگوی اجرایی» معین کند.
پیشرفت و تمدن‌سازی اسلامی
در مسیر فرایند تحول در علوم انسانی، تقویت ظرفیت نوآوری و نظریه‌پردازی نقش اساسی دارد و می‌تواند این علوم را مستعد پاسخگویی به نیازهای اساسی در مسیر پیشرفت همه جانبه کشور و مقصد نهایی آن یعنی شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی نماید. جشنواره بین‌المللی فارابی با درک ضرورت تحول در علوم انسانی و نقش بنیادی علوم انسانی اسلامی و بومی در پیشرفت ایران و تمدن‌سازی اسلامی، رسالت خود را متمرکز بر شناسایی استعدادهای برتر و نخبگان و آثار پژوهشی آنان در حوزه علوم انسانی و اسلامی و نیز تشویق، معرفی و حمایت از آنها کرده و طی سیزده دوره پیشین، گام‌های مهمی در این مسیر برداشته است.
لزوم نظریه‌پردازی در علوم انسانی
«علوم انسانی» در شرایط مطلوب خود، مقوله‌ای نظام‌ساز و جامعه‌ساز است و افق تمدنی جوامع را مشخص می‌کند و به نوعی شکل‌دهنده اکنون و آینده آنهاست و به همین جهت، نظریه‌پردازی و تولید علم در این حوزه از اهمیت بسزایی برخوردار است. جشنواره‌هایی همچون «جشنواره فارابی» می‌توانند با شناسایی استادان و پژوهشگران صاحبنظر و صاحب نظریه، بستری را برای تولید علم و نظریه‌پردازی در علوم انسانی فراهم کنند.
یکی از اصلی‌ترین اهداف جشنواره بین‌المللی فارابی، شکل‌گیری شبکه نخبگانی از دانشمندان و پژوهشگران در عرصه علوم انسانی و اسلامی در آینده نزدیک است تا امکان شناسایی دقیق‌تر استعدادهای برتر، آثار علمی و پژوهشی نوآور و حمایت‌های هدفمند از نخبگان
را فراهم کند.
از مهمترین عوامل تقویت ظرفیت نوآوری و نظریه‌پردازی در علوم انسانی، توجه به ظرفیت استادان و پژوهشگران داخلی و بهره‌گیری از مطالعات گسترده است. مقام معظم رهبری نیز بارها در دیدار با استادان و دانشجویان بر این نکته تأکید کرده‌اند و اظهار داشته‌اند: «تحقیق
کنید. به فکر نظریه‌سازی باشید. الگو گرفتن بیقید و شرط از نظریه‌پردازی‌‌های غربی و شیوه ترجمه‌گرایی را غلط و خطرناک بدانید. ما در زمینه علوم انسانی به نظریه‌سازی احتیاج داریم.»
علم بومی؛ یک ضرورت ملی
باوجود اینکه مبانی و متون علوم انسانی در فرهنگ ایرانی و اسلامی، از اهمیت و غنای ویژه‌ای برخوردار است، طی سالیان اخیر به نحوی شاهد افول این وضعیت
بوده‌ایم.
بویژه با غلبه نسبی آموزه‌های غربی و غیربومی بر فضای آموزش و پژوهش کشور، عمق محتوایی معارف و علوم انسانی اسلامی گاه به حاشیه رفته است.
از این رو، احیا و توسعه علوم انسانی اسلامی و بومی به مثابه یک ضرورت ملی بر محور توسعه و روزآمدسازی آن، نیازمند توجهی بیش از پیش است.
تولید علم با رویکرد حل مسائل جامعه
متأسفانه باید اذعان کرد که فضای کنونی علوم انسانی در کشور ما پرنشاط نیست و رقابت سازنده در علوم انسانی مشاهده نمی‌شود. برای بهبود وضع موجود، نیازمند ایجاد فضای مساعد برای رقابت علمی هستیم که «جشنواره بین‌المللی فارابی» با تأکید بر تقویت اصل اعتباربخشی به علوم انسانی-اسلامی آن را در دستور کار خود قرار داده است.
امروزه نظام و انقلاب اسلامی با هجمه‌های مختلفی در داخل و خارج کشور روبه‌رو است و علوم انسانی قدرتمند و قوی می‌تواند در تبیین پدیده‌های انسانی و اجتماعی و راهکاریابی برای برون‌رفت از مشکلات و معضلات کنونی، نقش ویژه‌ای ایفا کند. در همین راستا «جشنواره بین‌المللی فارابی» به مثابه جریانی که از همان آغاز شکل‌گیری، جامعه علمی کشور و مشتاقان تحول علمی جامعه، از آن استقبال کرده و با حمایت و مشارکت گسترده آنان تداوم یافته است، می‌تواند به ایفای نقش جدی بپردازد.