... داستان تیتر
درست است که با فشار شدید تحریم‌ها، سهم ایران از بازار جهانی نفت به طور معناداری کاهش پیدا کرده است. اما تلاش کشور برای جلوگیری از خام فروشی و افزایش ارزش افزوده محصولات نفتی نظیر بنزین باعث شده است که کشورمان در میان تمامی کشورهای عضو اوپک در زمینه تولید بنزین که ارزش افزوده بیشتری نسبت به نفت خام دارد به رتبه نخست برسد. یادمان نرود که تا چند سال پیش واردکننده بنزین بودیم.

عطیه لباف
خبرنگار
اگرچه تحریم در سال‌های اخیر فشار زیادی را به اقتصاد ایران و وضعیت سرمایه‌گذاری کشور وارد کرده اما رکوردهای بی‌نظیری در طول همین مدت به ثبت رسیده است. یکی از این رکوردها مربوط به تولید بنزین کشور است. به‌طوری که امروز بیش از ۱۱۰ میلیون لیتر بنزین در کشور تولید می‌شود و به سبب همین توان تولید، اکنون نام ایران در صدر تولیدکنندگان بنزین اوپک و در میان اسامی صادرکنندگان بنزین جهان قرار گرفته است. درباره این اتفاق مهم معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش می‌گوید: با جهش نخست صنعت پالایش کشور موفق شدیم به بزرگ‌ترین تولیدکننده بنزین در میان اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) تبدیل شویم. شانا به نقل از علیرضا صادق آبادی می‌نویسد: با اجرایی شدن طرح‌های افزایش ظرفیت و بهینه‌سازی و ارتقای کیفیت در پالایشگاه‌های موجود و جدید، در فاصله سال‌های ۸۰ تا ۹۸، ظرفیت پالایشی کشور از روزانه ۱.۶ میلیون بشکه به روزانه ۲.۳ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی، تولید روزانه بنزین کشور از روزانه ۳۷ میلیون لیتر به ۱۱۰ میلیون لیتر، تولید نفت‌گاز از ۷۰ میلیون لیتر به ۱۲۰ میلیون لیتر رسید و امروز ۹۱ میلیون لیتر از بنزین تولیدی کشور به‌لحاظ مؤلفه‌های تولیدی یورو ۴ و ۵ است. این اتفاق با بهره‌برداری از طرح‌های متعددی که مهم‌ترین آن بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی دنیا یعنی ستاره خلیج فارس است، رقم خورده و به واسطه آن، کشور از یک واردکننده بنزین به بزرگ‌ترین تولیدکننده بنزین اوپک تبدیل شده است. البته روند توسعه ظرفیت پالایشی کشور ادامه دارد و به همین خاطر از وضعیت فعلی به‌عنوان جهش اول یاد می‌شود. اما وضعیت تولید بنزین در کشورهای عضو این سازمان چگونه است؟ آمارهای قابل استناد نشان می‌دهد که در سال 2016 تولید بنزین در عربستان ۸۸ میلیون لیتر در روز بوده است. این کشور بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت خام عضو سازمان است. دومین تولیدکننده نفت خام عضو اوپک یعنی عراق نیز در سال 2018 روزانه 14.29 میلیون لیتر در روز بنزین تولید کرده است. مابقی اعضا تولید کمتری دارند و اساساً رقیب به شمار نمی‌روند. اما در جدول زیر به تولید بنزین برخی از اعضای این سازمان اشاره شده است. آمارها به واحد بشکه آمده است. هر بشکه 159 لیتر است.

برخی اقتصاددان‌ها از بخش خدمات به‌عنوان موتور محرک رشد اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته یاد می‌کنند. این سخن گواهی است بر اهمیت و جایگاه قابل تأمل این بخش در اقتصاد.‌ این درحالی است که در اقتصاد ایران، بخش خدمات با وجود اینکه نقش مؤثری در رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال داشته است، مورد توجه جدی سیاستگذاران در هنگام خط مشی‌گذاری قرار نگرفته است.  آلبرت بغزیان استاد اقتصاد دانشگاه تهران است.‌ ایشان در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما، ضمن تأکید بر این موضوع که افق بخش خدمات روشن‌تر از بخش صنعت است، معتقد است در کشور ما نگاه نامطلوبی به بخش خدمات وجود دارد و با یک فرضیه اشتباه گمان می‌رود رشد بخش خدمات یعنی جا ماندن کشاورزی، صنعت و تولید افزایش سهم خدمات در اقتصاد تولید را هم بالا می‌کشد. او توسعه این بخش را در گرو مهارت‌افزایی متخصصان در سطح کلان می‌داند.

بورس تهران با وجود اینکه در روز دوشنبه دچار افت ارزش معاملات شد اما همچنان در گزینه اول کسانی قرار دارد که به سرمایه‌گذاری علاقه‌مند هستند. داده‌نمای امروز ایران نشان می‌دهد که اگر کسی 100 هزار تومان در ابتدای سال در این بازار سرمایه‌گذاری می‌کرد اینک پولش به 254 هزار تومان رسیده بود. این در حالی است تورم در مرز 38 درصد سیر می‌کند.

گروه اقتصادی
اقتصاد ایران روزهای عجیبی را سپری می‌کند، در حالی که ایالات متحده از دستاوردها و کارآمدی کمپین فشار حداکثری روی اقتصاد ایران سخن می‌گوید، جدید‌ترین آمارهای مرتبط با رشد اقتصادی بخش‌های مختلف کشور، واقعیت دیگری را بیان می‌کند.آمارها نشان می‌دهد که اقتصاد کشور تا این اندازه  طی چهار دهه گذشته از درآمدهای نفتی فاصله نگرفته است. به بیان ساده‌تر، اقتصاد ایران با تمام فشارهای خارجی، اولین سال بدون نفت را تجربه کرده است. به بیانی خواسته یا ناخواسته، سطح چسبندگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی کاهش یافته و نقش بخش‌هایی نظیر صنعت، معدن، کشاورزی و ساختمان در حال رشد اقتصادی بدون نفت پر رنگ شده است. هر چه به پایان سال نزدیک می‌شویم، توجه محافل کارشناسی به آمارهای مربوط به رشد اقتصادی کشور و سایر زیر بخش‌ها افزایش می‌یابد. تازه‌ترین آمارهای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که رشد اقتصادی بدون نفت کشور از حد منفی خارج شده و به رقم 500 هزار میلیارد تومان رسیده است، در همین حال، رشد اقتصادی همراه با نفت کشور به رقم 430 هزار میلیارد تومان رسیده است. جواد حسین‌زاده با بیان اینکه میزان محصول ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال ١٣٩٠ در نه ماهه اول سال ١٣٩٨، به حدود ٥٠٠ هزار میلیارد تومان (با نفت) و ٤٣٠ هزار میلیارد تومان (بدون نفت) رسیده است، گفت: رشد اقتصادی ٩ ماه سال‌جاری (بدون نفت) نسبت به دو فصل قبل بهبود یافته و به عدد صفر درصد و در فصل پاییز سال ١٣٩٨ به عدد مثبت ٠,٩ درصد رسیده است.
پیشتازی بخش ساختمان
رئیس مرکز آمار ایران ادامه داد:«رشد اقتصادی در ٩ ماهه سال١٣٩٨، در گروه کشاورزی مثبت ٣.٢ درصد، در گروه صنایع و معادن(بدون نفت) مثبت ٢ درصد، خدمات منفی ٠.٢ درصد و بخش ساختمان مثبت ٩.٦ درصد بوده است.
 تغییر جهت رشد اقتصادی با نفت
وی در پاسخ به این سؤال که در محاسبه رشد اقتصادی با نفت در مقایسه با رشد اقتصادی بدون نفت، چه عواملی مدنظر قرار می‌گیرد، پاسخ داد: «در محاسبات رشد اقتصادی با نفت، استخراج نفت خام و گاز طبیعی به‌عنوان یکی از زیر بخش‌های اقتصادی منظور می‌شود و باید به این نکته نیز اشاره کنم که در فصل پاییز ١٣٩٨، رشد اقتصادی با نفت با بهبود قابل توجهی نسبت به فصول قبل از خود، به عدد منفی ١,٧ در صد رسیده است.»
بازگشت کشاورزی
رئیس مرکز آمار ایران در ادامه، با اشاره به اینکه در زمینه نرخ رشد بخش کشاورزی در فصل پاییز، در ٢ فصل بهار و تابستان با رشدهای مثبت نسبتاً بالایی مواجه بوده ایم، گفت: «در فصل پاییز سال‌جاری به‌دلیل خسارت‌های حاصل از سیل و تأثیر آن بر بخش کشاورزی، این بخش با رشد منفی مواجه بوده است اما در مجموع در ٩ ماهه سال ١٣٩٨، نرخ رشد گروه کشاورزی رشد مثبت ٣,٢ درصدی داشته است.»
موتور رشد اقتصادی بدون نفت؛ صنعت و معدن
وی در تشریح روند رشد بخش صنایع و معادن(بدون نفت) افزود: در کلیه فصل‌های سال ١٣٩٧ و دو فصل اول سال ١٣٩٨، رشد این بخش بی‌سابقه بوده و در نهایت، رشد اقتصادی بخش صنایع و معادن (بدون نفت) پس‌از گذشت بیش از ٦ فصل، به عدد مثبت ٧,٥ درصد رسیده است که این رشد عمدتاً از زیر بخش ساختمان و بخش تأمین آب، برق و گاز طبیعی حاصل شده است. همچنین رشد اقتصادی گروه خدمات با ثبت رشد اقتصادی منفی ٠.١، و منفی ٠.٧ درصد در فصل‌های بهار، تابستان و پاییز، در نه ماهه سال‌جاری، به رشد اقتصادی منفی ٠.٢ رسیده است.»
وی درادامه این گفت‌و‌گو، ضمن تشریح وضعیت رشد اقتصادی کشور(با نفت) گفت: رشداقتصادی با نفت به عدد منفی ١,٧ رسیده است که نسبت به چهار فصل اخیر از وضعیت بهتری برخوردار بوده است.  وی در پاسخ به این سؤال که کدام یک از زیر بخش‌های اقتصادی سهم بیشتری در رشد اقتصادی کشور داشته‌اند، گفت: «گروه صنایع و معادن (بدون نفت)، بخش ساختمان، بخش مستغلات، کرایه و خدمات کسب و کار و بخش کشاورزی بیشترین سهم را در ایجاد رشد اقتصادی کشور داشته‌اند.»
نفت ترمز رشد را کشید
رئیس مرکز آمار ایران در ادامه افزود: در
٩ ماهه سال‌جاری مهم‌ترین عامل کاهنده رشد اقتصادی کشور نیز بخش نفت بوده است.
 وی در رابطه با وضعیت سرمایه‌گذاری در سال‌جاری افزود: «سرمایه گذاری، متشکل از تشکیل سرمایه در ماشین‌آلات و تشکیل سرمایه در ساختمان است و در فصل پاییز سال‌جاری پس از گذشت بیش از ٦ فصل به رشد مثبت ٠,٩ درصد رسیده است که عمدتاً ناشی از تشکیل سرمایه در بخش ساختمان بوده است.»
کارشناسان چه می‌گویند؟
همزمان با انتشار آمار رشد اقتصادی
9 ماهه کشور، آلبرت بغزیان، اقتصاددان در خصوص نرخ رشد بخش خدمات در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما، عنوان می‌کند که بخش خدمات در اقتصاد خودش باعث رشد سایر بخش‌های اقتصادی می‌شود(مشروح این مصاحبه در صفحه 10 امروز منتشر شده است)، از سوی دیگر؛ وحید شقاقی، کارشناس اقتصادی - در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، اظهار کرد:«از آنجاکه اقتصاد ایران از سال ۱۳۹۷ به بعد کوچک شده، طبیعتاً انتظارها در زمینه رشد اقتصادی این بود که در سال ۱۳۹۸، معادل صفر یا یک درصد باشد، این به منزله بهبود نیست؛ بلکه از یک زمانی به بعد با کاهش قابل توجه کیک اقتصادی کشور، دیگر امکان کاهش دوباره وجود ندارد و می‌توان با یک تغییر مثبت شاهد رشد حداقلی باشیم.» وی ادامه داد:«با وجود کاهش صادرات نفت در سال‌جاری نسبت به سال گذشته، از بخش نفت در رشد اقتصادی انتظار این بود که بیش از منفی چهار درصد باشد، اما ارقام مرکز آمار این موضوع را معادل صفر درصد اعلام کرده است. ارقام نشان می‌دهد که مسکن و صنایع در ایجاد رشد اقتصادی سهم زیادی داشته‌ است.»
به‌گواه کارشناسان، تغییر نرخ ارز، جلوگیری از واردات و خروج ارز، کنترل نیازها و تقاضاهای سفته بازی برای ارز، توجه به صنایع داخلی و مدیریت تقاضا و عرضه کل از جمله دلایل رشد بخش صنعت و معدن محسوب می‌شود. برخی از تحلیلگران، براین باورند که آمار رشد بخش‌های مختلف اقتصادی به‌دلیل سازگاری سیاست‌های اقتصادی با شرایط تحریم در سال آینده روند مثبتی طی خواهد کرد.

برش
رئیس کل بانک مرکزی: اقتصاد رو به بهبود است
رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به شاخص‌های اقتصادی بانک مرکزی گفت که اوضاع نسبت به‌گذشته بتدریج بهبود می‌یابد و امیدواریم این روند مستمر باشد. به‌گزارش ایسنا، عبدالناصر همتی می‌گوید: عده‌ای تلاش می‌کنند تا شرایط اقتصادی کشور را وخیم و آینده را سخت‌تر از امروز نشان دهند اما با تدابیر اتخاذ شده و همانگونه که شاخص‌های اقتصادی بانک مرکزی نشان می‌دهد اوضاع نسبت به گذشته بتدریج بهبود می‌یابد./ ایسنا