فجر جشنواره از جنــــــــــــــــس
موسیقی شـــــــعـــــــر تــــــــــــــرانه
هانیه شجاعی زند
نویسنده
در چهل و چهارمین بهار انقلاب، هنرمندان و دوستداران هنر به استقبال سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر خواهند رفت. جشنواره‌ای که امسال با توجه به شرایط فعلی جامعه و بخصوص حواشی زیاد این روزهای موسیقی، به نظر می‌رسد دربرگیرنده ملاحظاتی است که قطعاً آن را با رویدادهای پیشین جشنواره موسیقی فجر متمایز می‌کند. تغییراتی که از همان ابتدای انتخاب بهزاد عبدی به‌عنوان دبیر، زمزمه‌هایش شنیده شد. شرایطی که به نظر می‌آید در این دوره از جشنواره در قالب دیگری برنامه‌ریزی شده است. در هر حال بهزاد عبدی به دبیر این دوره از جشنواره منصوب شده که که به طور حتم پیشینه هنری بهزاد عبدی و ارتباطات مؤثر و گسترده او در حوزه‌های داخلی و خارجی می‌تواند یکی از بهترین فرصت‌ها برای رویدادی باشد که در دوره پیش روی مسیر سخت و دشواری را دارد. همچنین در پی حواشی این روزهای عرصه هنر، وزیر ارشاد نسبت به خبر تحریم جشنواره فجر از سوی هنرمندان واکنش نشان داد و اعلام کرد «هرکسی که عنوان هنرمند را دارد، دلش با منافع ملی پیوند خورده و هنرمندان هیچ‌وقت به‌دنبال کناره‌گیری از فعالیت‌های فرهنگی و هنری نیستند.»
او همچنین در ادامه با اشاره به هنرمندان در بند بخصوص اهالی موسیقی عنوان کرد که ما مصرانه پیگیر مسائل حقوقی این عزیزان هستیم تا بتوانند به جامعه هنری بازگردند و فعالیت‌های خود را ازسر بگیرند. وزیر ارشاد امیدوار است تا هنرمندانی که در پی اغتشاشات اخیر در بند شده‌اند بتوانند در این رویداد ملی حضور پیدا کنند و آثار ملی و انقلابی خود را به نمایش بگذارند. خبرهای رسیده از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نشان می‌دهد که امسال در بسیاری از بخش‌ها، شاهد افزایش کمی آثار هستیم و بررسی‌های اولیه خبر از سطح قابل قبول آثار می‌دهد.
جوایز سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر
به دور از همه این حواشی، همانند سال‌های گذشته، از ماه‌ها قبل، فراخوان بخش رقابتی سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر براساس آیین‌نامه جشنواره با هدف معرفی و تقدیر از آثار برگزیده اهالی موسیقی ایران تهیه و تنظیم شده است. جشنواره‌ای که با هدف، اعتلای هنر موسیقی و ارتقای سلیقه شنیداری مخاطبان، صیانت از هویت ملی مبتنی بر آموزه‌های آیینی و ایرانی، تقویت و حمایت از هنر خلاق و همچنین شناسایی، تبیین چهارچوب‌ها و استانداردهای کیفی گونه‌های مختلف موسیقی هر ساله به مناسبت دهه فجر برگزار می‌شود.
در بخش «موسیقی دستگاهی» عناوینی چون «آهنگسازی موسیقی با کلام»، «آهنگسازی موسیقی بی‌کلام»، «اجرای موسیقی بی‌کلام (تک‌نوازی و چندنوازی)»، «خوانندگی موسیقی دستگاهی» مد نظر قرار گرفته است و در بخش «موسیقی نواحی» نیز «اجرای موسیقی نواحی» و «خوانندگی موسیقی نواحی» مورد توجه قرار دارد.
«آهنگسازی موسیقی کلاسیک غربی»، «اجرای موسیقی کلاسیک غربی» در بخش «موسیقی کلاسیک غربی» و «آهنگسازی موسیقی معاصر و ارکسترال ایرانی با کلام»، «آهنگسازی موسیقی معاصر و ارکسترال ایرانی بی‌کلام»، «خوانندگی موسیقی معاصر و ارکسترال ایرانی» در بخش «موسیقی معاصر و ارکسترال ایرانی» بخش‌های رقابتی این دوره از جایزه باربد را تشکیل می‌دهند.
در بخش «موسیقی تلفیقی» هم مواردی چون «آهنگسازی موسیقی تلفیقی با کلام»، «آهنگسازی موسیقی تلفیقی بی‌کلام»، «اجرای موسیقی تلفیقی بی‌کلام» و «خوانندگی موسیقی تلفیقی» مورد توجه قرار گرفته است.
در بخش موسیقی پاپ هم «آهنگسازی موسیقی کودک» و «اجرای موسیقی کودک» و در بخش «کتاب‌های موسیقی» عناوینی چون «کتاب‌های پژوهشی (تاریخی و فنی)»، «کتاب‌های آموزشی»، «کتاب‌های نت (آثاری که ارزش تاریخی و حفظ میراث موسیقی داشته باشند)» از اولویت‌های ارزیابی معرفی شده‌اند.
«ایده و اجراهای نو در حوزه صدا و موسیقی» بخش اضافه شده به عناوین و جوایز بخش رقابتی سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر است.
غیبت موسیقی پاپ فرصت عرض اندام موسیقی کلاسیک
با توجه به پیش‌بینی که می‌توان از «فقدان» یا «کمرنگ» بودن موسیقی پاپ در این دوره از جشنواره داشت، اکنون یک فرصت طلایی در اختیار دست‌‌اندرکاران جشنواره وجود دارد که بتوانند بر همین مبنا گونه‌های جدید موسیقی بویژه در حوزه موسیقی کلاسیک ایرانی، موسیقی ملی و از این دست را ارائه و معرفی کنند. اتفاقی که شاید بتواند فرصت بسیار مناسبی برای پررنگ شدن گونه‌ای از موسیقی باشد که طی سال‌های گذشته به‌دلیل تسلط تمام و کمال موسیقی پاپ در اغلب ادوار جشنواره، فرصتی برای عرض اندام و قدرت‌نمایی نداشتند. یکی از این گونه‌های مؤثر که می‌تواند به‌عنوان یکی از فرصت‌های طلایی جشنواره موسیقی فجر امسال به حساب آید، گونه «سرود» است که اکنون بواسطه رویدادهای مؤثری که در این زمینه طی ماه‌های گذشته صورت گرفته می‌تواند تبدیل به دستاوردی مهم و پرمخاطب برای جشنواره موسیقی فجر شود.
امسال درکنار جشنواره موسیقی فجر، چهارمین دوره جایزه «موسیقی و رسانه» به‌عنوان بخش جنبی این رویداد هنری نیز برگزارمی‌گردد. رویدادی که با توجه به اهمیت نقش رسانه‌ها در پوشش رخدادهای فرهنگی-هنری فرهنگ‌سازی با موسیقی، افزایش سواد هنر موسیقی چند سالی است که به‌عنوان بخش جانبی این رویداد بررسی و داوری می‌شود.
سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر از ۲۸ بهمن ماه تا سوم اسفندماه ۱۴۰۱ در بخش‌های رقابتی (جایزه باربد) و غیررقابتی برگزار می‌شود و جایزه ترانه، جایزه موسیقی و رسانه، بخش سرود و نشست‌های پژوهشی برنامه‌های دیگر این دوره از جشنواره خواهد بود.
از جشنواره بین‌المللی شعر فجر چه خبر؟
مراسم گشایش هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر به دبیری رضا اسماعیلی، هفدهم دی ماه 1401 در سومین حرم اهل بیت در شیراز برگزار شد. این محفل ادبی که به‌عنوان بزرگترین محفل شعر و ادب در کشور شناخته می‌شود هر سال بزرگان این عرصه را در کنار هم گرد می‌آورد تا مایه جوشش و رویش نهال شاعری کشور شود. آنچنان که شاعر هراتی درباره هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر می‌گوید این رویداد فرصت خوبی است برای شعرای گمنام که دیده و شناخته شوند. با حکم محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رضا اسماعیلی، حسین اسرافیلی، علیرضا قزوه، جواد محقق، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین انصاری‌نژاد، نغمه مستشار نظامی، حمید هنرجو، مصطفی محدثی خراسانی و علی داوودی به‌عنوان اعضای هیأت علمی هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر منصوب شدند که باید دید چه کیفیتی از داوری را به نمایش می‌گذارند.
بررسی آثار در پنج گروه ادبی شعر
این جشنواره آثاری را داوری می‌کند که برای نخستین بار در سال ۱۴۰۰ به زبان فارسی و با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در داخل کشور منتشر شده باشد و در پنج گروه ادبی شعر کلاسیک، شعر نو (قالب‌های نیمایی و سپید)، شعر محاوره، شعر کودک و نوجوان و درباره شعر (پژوهش‌های حوزه شعر) ارزیابی می‌شوند. این دوره نیز همچون سال گذشته جشنواره به صور محافل استانی برگزار می‌شود که سال پیش مورد استقبال هنرمندان قرار گرفت.عالیه مهرابی برگزیده سال گذشته معتقد است که این ایده در معرفی استعدادهای ادبی بسیار مؤثر است.
در حاشیه این رویداد، سومین محفل ادبی جشنواره شعر فجر درباره «شعرنو» برگزار شد. در این محفل، علی محمد مودب، وحید ضیایی، اسماعیل محمدپور، علیرضا قزوه، زهرا محدثی خراسانی، عبدالرحیم سعیدی‌راد، یدالله گودرزی، صادق رحمانی، رضا اسماعیلی و لیلا کردبچه حضور داشتند و در قالب «شعر نو» اشعار خود را خواندند. علی داوودی اجرای این آیین را برعهده داشت.
در چهارمین محفل ادبی هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر که در خرم آباد استان لرستان برگزار شد، سعید یوسف‌نیا، محمدرضا سهرابی‌نژاد، سعید بیابانکی، سید وحید سمنانی، قادر طراوت‌پور، رضا عبداللهی، میثم جعفری، سعید عسکری‌راد، رامین احمدی، سکینه شیرپور، سیدعلی اشرف شریعتمداری و وحید اشجع حضور داشتند و سروده‌های خود را خواندند و مشهد مقدس در هشتم بهمن ماه میزبان پنجمین محفل ادبی این دوره از جشنواره شعر فجر بود که در این محفل نیز قربان ولیئی، سید مهدی طباطبایی، محمد مهدی سیار، محمدسعید میرزایی، زهیر توکلی، شمس‌الحق آریان‌فر، محمد کاظم کاظمی، یوسف بینا، مصطفی توفیقی و حسن سرداری حضور داشتند و شعرهای خود را می‌خواند.
افزایش 500 عنوانی آثار نسبت به دوره گذشته
علی رمضانی، در نشست هیأت علمی هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر اظهارکرد: بیش از سه هزار اثر به دبیرخانه ارسال شد که برخلاف تصور نسبت به دوره‌های گذشته رشد کمی را تجربه کرده است. ممکن است در تصور اولیه برخی فکر کنند که با کاهش آثار روبه‌رو بودیم اما آثار منتشر شده در سال ۱۴۰۰ در حوزه شعر رشد داشت و براساس آثار رسیده شاهد افزایش ۵۰۰ عنوانی آثار نسبت به دوره گذشته بودیم. اگر نگوییم که هدف جشنواره شعر فجر به گفته علی آبان تنها سرودن شعرهایی در مضمون ادبیات انقلاب نیست اما قطعاً این جشنواره تلاش دارد تا به شاعرانی بها دهد که امید در دل شنونده و خواننده خود ایجاد می‌کند. آینده‌ای سرشار از نشاط و امیدی که چشم‌انداز آن داشتن ایرانی آباد و اسلامی سرافراز است. دنیای شعر با فطرت انسانی پیوند دارد و شعری که در معنای ضد انقلاب تفسیر می‌شود تشخیصش برای شنونده حتی عامی سخت نیست چه برسد به داوران جشنواره شعر و موسیقی. در هر حال این جشنواره به گفته دبیر آن تا پایان دی ماه و حداکثر تا دهم بهمن ماه فرایند داوری خود را به پایان می‌رساند.