افزایش 26 برابری چاههـــای آب غیــرمجاز بلای جان تالابهــا
متخصص مدیریت زیستبومهای تالابی: چرا وزارت نیرو برای احداث سدها میتواند اعتبار کسب کند اما برای نصب کنتورهای هوشمند روی چاهها، نه؟ طبق اعلام وزارت نیرو، حدود ۴۰ درصد ذخایر سدهای کشور پر شده است اما بنا بر اعتقاد کارشناسان، خشکسالی و کمآبی چند سال گذشته به حدی زیاد بوده و منابع آبی را از بین برده که این بارشها جبران آن همه عقبماندگی را نمیکند. تا پیش از این بارندگیها، سازمان هواشناسی اعلام کرده بود که بارشهای کشور ۳۰ درصد کمتر از معمول است در حالی که حدود ۹۰ درصد از مساحت کشور درگیر خشکسالی با شدت و ضعفهای متفاوت است. همچنین بر اساس اعلام شرکت مهندسی آب و فاضلاب، حدود ۲۷۰ شهر کشور دچار تنش آبی است. از سوی دیگر فرسودگی خطوط لوله انتقال آب موجب هدررفت ۲۵ درصد آب در شبکه آبرسانی میشود که خسارتی معادل ۶۵ هزار میلیارد تومان در قالب زیان انباشته به همراه دارد.
ارواحی با اشاره به اینکه طی 4 دهه گذشته، بهرهبرداری از آبهای زیرزمینی در دشتها شدت گرفته است، افزود: مثلاً حدود ۴۰ سال پیش در اطراف تالاب پریشان ۵۰ حلقه چاه بود اما اکنون حدود یکهزار حلقه چاه اطراف این تالاب وجود دارد که از این تعداد بیش از ۲۰۰ حلقه چاه غیرمجاز است. این شرایط همان تشدید فشار بر منابع آبی زیرزمینی در کشور است. وی ادامه داد: در دهه 50 هم حدود ۱۵ هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور وجود داشت اما اکنون بیش از ۴۰۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور وجود دارد، جدای از چاههای غیرمجاز زیادی که در کشور حفر شده، چاههای مجاز هم اغلب متناسب با پروانه بهرهبرداری، آب برداشت نمیکنند.
ارواحی گفت: اغلب این چاهها هم بارها کفشکنی شدهاند یعنی عمقشان افزایش یافته است و این نشان میدهد که سفرههای آبی زیرزمینی در دشتهای مختلف کشور بشدت در حال افت سطح است.
به گفته وی، به علت برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی، کیفیت آبی که از چاهها برداشت میشود، مناسب نیست و حتی نمیتوان برای کشاورزی استفاده کرد. با این حساب حتی نمیتوان تصور کرد که تا ۱۰ سال آینده با منابع آبی که از آبهای زیرزمینی برداشت میشود، بتوانیم کشاورزی کنیم. ارواحی نصب کنتورهای هوشمند را یکی از راههای کاهش برداشت و حتی اضافه برداشت از چاهها عنوان کرد و افزود: سؤال این است که چرا وزارت نیرو برای احداث سدها و سازههای انتقال آب میتواند اعتبار کسب کند اما برای نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاهها نمیتواند بودجهای دریافت کند. متخصص مدیریت زیستبومهای تالابی گفت: شاید اجرای این کار، مشارکتی را بین دو وزارتخانه نیرو و کشاورزی میطلبد که بتوانند هر کدام بخشی از هزینه نصب کنتورهای هوشمند را تأمین کنند. البته به نظر میرسد دولتها برای این کار در مقایسه با احداث سد و سازههای انتقال آب، اولویتی را برای نصب کنتورهای هوشمند با هدف مدیریت منابع آبی قائل نشدهاند. بهترین حالتی که دیده شده این است که حداقل ۵۰ درصد این هزینه را باید کشاورز تقبل کند و کشاورز هم این کار را انجام نمیدهد.
ارواحی افزود: همچنین وزارت جهاد کشاورزی باید مطالعه کند که در دشتهای مختلف چه کشتهایی انجام شود که از لحاظ ریالی ارزش اقتصادی داشته باشد و همزمان آب کمتری مصرف کند. در غیر این صورت اینکه فقط به کشاورز گفته شود که از یک محصول آببر و مزایای اقتصادی آن دست بکشد، نتیجهبخش نخواهد بود. متخصص مدیریت زیستبومهای تالابی تأکید کرد: ضرورت دارد توجه کنیم که اگر الگوی کشت داریم حتماً به بحث اقتصادی آن هم توجه کنیم. همچنین همزمان با کمتر مصرف کردن آب برای کشاورز باید بررسی شود که چه بازده اقتصادی میتواند به همراه داشته باشد، علاوه بر این موارد، همزمان به کشاورز آموزش دهیم و کنتورهای هوشمند هم نصب کنیم. اگر این چند مورد در کنار هم اتفاق بیفتد، میتواند تأثیر قابل ملاحظهای در کاهش برداشت آب از منابع زیرزمینی داشته باشد.
