دولت الکترونیک در دو خواهرخوانده تهران و سئول؛
اولین شهر متاورسی یا شهروندان در انتظار بوق آزاد تلفن
«محیط مجازی به ساکنان این امکان را می‌دهد که به اسناد رسمی دسترسی داشته باشند، شکایات خود را ثبت کنند و پاسخ سؤالات مربوط به ثبت مالیات را دریافت کنند.» این اظهارات از سوی شهردار سئول؛ او سه هون که نزدیک به یک و شش میلیون دلار آب خورده است، یکی از اخباری است که در شرف همه‌گیری است. از زمانی که فیس بوک ایده متاورس را مطرح کرد، نظرات متنوعی پیرامون آن عنوان شده است. گروهی این موضوع را کسب و کار جدیدی در دنیای فناوری و گروهی مسیر ناگزیر بشر امروز در رشد لحظه‌‌ای فناوری دانسته‌اند. اما در پاسخ به نقد و نظرها لینا گراکتی آب پاکی را روی دست شهرداران شهرهای دنیا ریخت و ورود آنها به دنیای متاورس را مصداق بارز دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد، توصیف کرد.
شهرداران نیازمند توجه به متاورس
گزارشی که در اوایل سال‌جاری توسط اتحادیه ملی شهرها (NLC) منتشر شد، از دولت‌های محلی خواسته تا زودتر با فناوری‌ها و ایده‌های نوظهور درگیر شوند.
مدیر پایداری و نوآوری در NLC گفت: «متاورس قطعاً کلمه کلیدی جدید در لیست طولانی کلمات کلیدی فناوری نوظهور است، اما این بدان معنا نیست که برای رهبران شهرها شناخت آن در حالی که می‌توانند در جوامع‌شان به کار بگیرند، ارزشی نداشته باشد.»
وی افزود: «متاورس پتانسیل واقعی برای بهبود خدمات شهری و زندگی ساکنان در صورت استقرار مطلوب را دارد. برای اینکه این اتفاق بیفتد، رهبران شهرها باید در خط مقدم گفت‌و‌گو باشند.»
این گزارش موارد استفاده بالقوه برای شهرها مانند ارائه راه‌های جدید برای دسترسی به خدمات عمومی، تورهای مجازی، دوقلوهای دیجیتال پیشرفته (نمایش دیجیتالی یک جسم فیزیکی) و رویدادهای فرهنگی را برجسته می‌کند.
گراکتی معتقد است «فناوری‌های نوظهور راه خود را به شهرهای ما بازخواهند کرد، چه رهبران شهر درگیر باشند یا نه. اگر شهرها در گفت‌و‌گوی فعال باشند، این فرصت را خواهند داشت تا از برخی خطرات بالقوه اجتناب کنند و از راه‌حل‌هایی حمایت کنند که نیازهای جامعه را برآورده کند.»
دنیای مجازی شهرداری در سئول
در مقابل این اظهارات شهرهایی که موضوع پیشرفت‌های فناوری را جدی گرفته‌اند، حداقل روی متاورس اندیشیده و تحرکاتی داشته‌اند.
اما خبر تکان‌دهنده در یک نشست مطبوعاتی در 16 ژانویه توسط شهردار سئول، او سه هون، مطرح شد و وی از راه‌اندازی فاز اول Metaverse Seoul پس از آزمایش آن خبر داد.
به گفته شهردار، «محیط آنلاین «محل ارتباط شهروندان» پایتخت خواهد بود و به آنها امکان می‌دهد تا به طور مجازی از بسیاری از جاذبه‌های سئول بازدید کنند، به اسناد رسمی دسترسی داشته باشند، شکایات خاصی را ثبت کنند و پاسخ سؤالات مربوط به ثبت مالیات‌های شهرداری را دریافت کنند.»
طبق گزارش‌ها، دولت این شهر تقریباً دو میلیارد وون - 1.6 میلیون دلار - برای فاز اول پروژه متاورس هزینه کرده است. مرحله دوم شامل دسترسی بیشتر Metaverse Seoul برای شهروندان سالخورده است که ممکن است شخصاً برای رفت و آمد به دفاتر شهری با مشکل مواجه شوند؛ موضوعی که با تدبیر و مطالعه در دستور کار شهرداری سئول قرار گرفته است چرا که آمارها می‌گوید بیش از 17 درصد از جمعیت کره جنوبی تا سال 2022 بیش از 65 سال سن دارند.موضوعی که برای ما ایرانی‌ها تازگی ندارد و موضوع سالخوردگی جمعیت کشور را بارها از رسانه‌ها شنیده‌ایم.
اما سئول کجاست؟ سئول همچنان که معنی این کلمه است، «شهر پایتخت» برای کره جنوبی است. شهری واقع در منطقه‌‌ای کوهستانی، با حدود 10 میلیون جمعیت که به‌عنوان شانزدهمین شهر بزرگ جهان شناخته می‌شود؛ نه تنها در ویژگی‌های اقلیمی بلکه در جمعیت نیز مشابه تهران، پایتخت ایران است. قرابت‌های بین دو شهر موجب شد که سال‌ها قبل به‌عنوان خواهرخوانده تهران شناخته شود و در تهران خیابانی به نام سئول و در سئول خیابانی به نام تهران نامگذاری شود.
آینده شهرها و متاورس
سئول برای اجرای خدمات آنلاین خود آزمایش‌های مختلفی را سپری کرده است. در طول دوره آزمایش بتا، کاربران منتخب می‌توانند با استفاده از یک آواتار شخصی به Metaverse Seoul دسترسی داشته باشند و آنچه را سئول «فضاهای مجازی واقعی» تالار شهر سئول و سئول پلازا نامیده است، تجربه کنند.
دانش‌آموزان می‌توانند برای مشاوره مجازی با مربیان خود ملاقات کنند. قابل توجه آنکه پلتفرم آنلاین توسط دولت شهری سئول راه‌اندازی شده تا شکاف تحصیلی برای دانش‌آموزان بی‌بضاعت را پر کند.
متاورس براساس سطوح تکنولوژیکی و تقاضای کاربر به اشکال مختلف در حال تکامل است. پارک جونگ سو، مدیرکل دفتر سیاستگذاری شهر هوشمند سئول، سال گذشته گفت: «بویژه، به‌عنوان یک الگوی جدید برای پسا کووید-19 در حال جذب است.»
وی افزود: «آنچه Metaverse Seoul نامیده می‌شود، در قاره پیشگام خواهد شد که در آن تقاضای عمومی و فناوری‌های خصوصی ترکیب می‌شوند. برای اینکه همه گروه‌های سنی از مزایا لذت ببرند، ما روی Metaverse Seoul کار خواهیم کرد و سئول را به شهری هوشمند و فراگیر تبدیل خواهیم کرد.»
جاناتان ریچنتال، مدیر ارشد اجرایی سابق شهر پالو آلتو نیز گفته «از شهرهایی می‌شنوید که می‌خواهند به‌عنوان پیشرو شناخته شوند، اما بسیاری از شهرها تازه شروع به استقبال از رسانه‌های اجتماعی کرده‌اند و وب‌سایت‌های بسیار بدی دارند.»
نویسنده کتاب شهرهای هوشمند برای آدمک‌ها گفت: «ما به‌عنوان آژانس‌های دولتی، همیشه در برخی از فناوری‌های قدیمی‌تر خوب عمل نمی‌کنیم، بد نیست به برخی از فناوری‌های جدیدتر نگاه کنیم.»
وی اضافه کرد: «متاورس به‌عنوان یک محیط مجازی فراگیر بسیار جذاب است و نقش بزرگی در شهرهای ما دارد.»
هنوز هیچ تعریف مورد توافق جهانی از متاورس وجود ندارد، اما به‌عنوان تکامل بعدی اینترنت براساس ادغام تجربیات فیزیکی و دیجیتالی پیش‌بینی می‌شود که فناوری‌هایی مانند موتورهای بازی، دوقلوهای دیجیتال و واقعیت مجازی را گردهم می‌آورد.
دوبی و چندین شهر چین نیز قصد خود از ورود به برنامه‌های متاورس را اعلام کرده‌اند.
خواهرخوانده روی دست تهران زد
نگاهی از تحولات دو شهر در دهه‌های اخیر چندان وضعیت برابری را تداعی نمی‌کند. سئول توانسته است به یکی از قطب‌های گردشگری و میزبان رویدادهای بزرگ ورزشی مانند بازی‌های المپیک و جام جهانی فوتبال تبدیل شود اما در مقابل تهران نه تنها چنین پیشرفتی بر خود ندیده بلکه در مقایسه با زیرساخت‌های شهری و امکانات فناوری نیز خواهرخوانده خود را به مراتب رشد یافته‌تر از خود می‌بیند.
سئول اولین شهری بود که در نوامبر 2021 جاه طلبی‌های متاورس را ترسیم کرد و در ژانویه سال‌جاری اعلام کرد که به‌عنوان بخشی از استراتژی تحول دیجیتال خود، 5.2 میلیون دلار در فناوری‌های متاورس سرمایه‌گذاری خواهد کرد. تا سال 2026، پایتخت کره جنوبی در نظر دارد تا محیطی آنلاین برای همه خدمات اداری از جمله اقتصاد، آموزش، فرهنگ و گردشگری داشته باشد.
در مقایسه با خبر منتشره از شهردار سئول، وضعیت دولت الکترونیک در تهران چندان مورد قبول شهروندان نیست. شهروندان برای دریافت خدمات همچنان مراجعه حضوری را مؤثرتر می‌دانند و نمی‌توانند ساعت‌ها پشت تلفن برای آزاد شدن خط یک اداره بنشینند.
این وضعیت در حالی است که با وجود اعلام رئیس جمهور قبلی، حسن روحانی مبنی بر تحقق 70 درصدی دولت الکترونیک در ادارات کشور، رئیس جمهور، ابراهیم رئیسی آبان ماه امسال ادارات را ملزم به تحقق سیاست‌های دولت الکترونیک ساخت. وی از باید‌ها گفت و اینکه دستگاه‌ها تا پایان سال‌جاری 50 درصد خدمات خود را از پنجره ملی خدمات دولت هوشمند ارائه کنند.
رئیس جمهور حتی به مدیران ادارات هشدار داد که در صورتی که تحقق این مهم بدون عذر موجه باشد، آن دستگاه اجرایی تذکر و توبیخ دریافت خواهد کرد.
هرچند رئیسی از کندی اجرای پنجره ملی خدمات هوشمند در دولت قبلی یاد کرد اما همه دستگاه‌ها در بیست و پنجمین جلسه شورای اجرایی فناوری اطلاعات موظف شدند ظرف مدت سه ماه سرویس‌های برخط خود را فعال و خدمات استعلامی را بدون دریافت مدارک از مردم و به‌صورت الکترونیک، انجام دهند.امروز از اظهارات رئیس جمهور و تأکیدات وی نزدیک دو ماه سپری شده است و آ‌یا می‌توان امیدوار بود که تنها در 30 روز کاری همه کاستی‌ها جبران شده و سیاست‌های دولت الکترونیک در گام نخست محقق شود؟ آن هم درست در شرایطی که دولت‌ها به سمت بهره‌گیری از‌‌اینترنت و فناوری‌های نوین گام برمی‌دارند و در همین نزدیکی‌ها شهری مانند سئول توانسته است خدمات مجازی را در اختیار شهروندان خود قرار دهد؟