تاریخچه لیگ در ایران
پرافتخارترین تیم تاریخ!
علی جوادی
دبیر گروه ورزشی
لیگ بیست و دوم به ایستگاه پایانی نیم‌فصل خود رسید. حالا تیم‌ها زمان کوتاهی فرصت دارند تا برای هفته شانزدهم و دور برگشت خود را آماده کنند. درفصل نقل و انتقالات نیم فصل زمستانی کسانی هم هستند که فراغت پیدا کرده و به دنبال جواب سؤالات خود باشند. سؤالاتی از قبیل اینکه لیگ برتر ایران از کی به وجود آمده؟
وقتی می‌گوییم نیم فصل لیگ بیست و دوم یعنی ما فقط بیست و یک سال و بیست و یک دوره قبلی لیگ داشتیم؟ در کشورهای دیگر عمر لیگ خیلی بیشتر از اینهاست، حتی اگر ملاک تنها لیگ حرفه‌ای مشابه با عنوان لیگ ما باشد!
اما کیست که نداند حتی در لیگ‌های گذشته هم که با پسوند آماتوری برگزار میشدند باز پولی که به فوتبالیست‌ها و مربیان بابت بازی پرداخت میشد خیلی بیشتر از درآمد مردمان عادی و کارمندان و کارگران در همان کشور بوده است. در کشور ما هم همچنین و درست به همین دلیل است که اگر قرار باشد مثلاً در مورد آقای گل‌های لیگ حرفی بزنیم دیگر نباید صرفاً به لیگ برتر حرفه‌ای نگاه کرد، همین‌طور افتخارات تیم‌ها،مربیان و پیشینه تقابل باشگاه‌ها...
تولد مسابقات فوتبال
فوتبال در ایران قدمتی بیش از یک قرن دارد. رگه‌هایی از تولد باشگاه‌ها، پیدایش ز‌مین‌ها و برگزاری مسابقات در دوران قاجار هم پیدا شده که البته موضوع بحث ما نیست. به تولد تیم ملی هم کاری نداریم، همین‌طور به ثبت فدراسیون - در ۱۳۲۶ شمسی - چرا که قبل از پیدایش فدراسیون رسمی هم مسابقات قهرمانی کشور به شکل منتخب استانی از ۱۳۱۸ برگزار میشد و تیم‌ها به صورت مجتمع و تورنمنتی همه ساله با هم بازی می‌کردند.
در دهه ۲۰ و ۳۰ شمسی این‌گونه مسابقات به سطوح باشگاهی هم سرایت کرد. به این ترتیب که باشگاه‌ها یا به واسطه قهرمانی در استان خود یا حتی به دعوت میزبان در شهری دور هم جمع میشدند و طی مثلاً ۱۰ روز با یکدیگر بازی می‌کردند. گاه حذفی و گاه دوره‌ای تا یکی قهرمان شود. یکی از عنوان‌های قهرمانی باشگاه استقلال که البته فقط در دوره مدیریت آجورلو از آن صحبت شد، متعلق به همین تورنمنت‌هاست که با تعریف جهانی لیگ جور در نمی‌آید.
تعریف لیگ
در دنیای فوتبال به تورنمنتی «لیگ سراسری» گفته می‌‌شود که تیم‌های باشگاهی - و نه منتخب - همه ساله در تقویمی منظم به صورت رفت و برگشتی با هم بازی کنند و هر دو تیم یک بار میزبان و یک‌بار میهمان باشند. با این تعریف ز‌مینه‌های برگزاری نخستین لیگ در ایران از نیمه دوم دهه چهل شمسی ایجاد شد.
تولد لیگ
سال ۱۳۴۹ نخستین دوره لیگ در ایران به شکل رسمی و مطابق با قوانین بین‌المللی با عنوان لیگ ایران (در برخی موارد از آن با عنوان لیگ منطقه‌ای یاد شده) برگزار شد که این لیگ دو دوره عمر داشت و سپس در پایان سال ۱۳۵۰ برای ۱۸ ماه تعطیل شد.
در این فاصله ۱۸ماهه فدراسیون وقت کارشناسانی را از سراسر کشور به کشورهای صاحب فوتبال فرستاد و آنها در انگلستان، اسپانیا، ایتالیا و آلمان چگونگی برگزاری لیگ را آموزش دیدند. سپس فدراسیون با اعلام قبلی و برگزاری مسابقات منطقه‌ای، تیم‌هایی را برای برگزاری نخستین دوره لیگ تخت جمشید گزینش کرد.
لیگ تخت جمشید از ۱۳۵۲ رسماً استارت خورد و تا پیروزی انقلاب اسلا‌می پنج دوره به طور کامل برگزار شد. دوره ششم یعنی فصل 57-۱۳۵۶ به صورت منظم برگزار شد اما زمانی که شهباز صدرنشین لیگ بود و حسین فرکی با ۷ گل آقای گل، در شهریور ماه با شعله کشیدن آتش انقلاب اسلا‌می و پیوستن فوتبالی‌ها به انقلاب مسابقات عملاً تعطیل شد.
وقفه بزرگ
پس از پیروزی انقلاب برای ۱۱ سال برگزاری لیگ متوقف شد. کشور درگیر جنگ بود و اولویت‌های مردم مهمتر از فوتبال بودند. البته که مسابقات منتخب و کلنی مثل قهرمانی کشور برگزار میشد و دو دور نیز لیگ با نام قدس بین استان‌ها برگزار شد که به قهرمانی اصفهان انجا‌مید.
اما نخستین لیگ باشگاهی با تعاریف بین‌المللی در سال ۶۸ برگزار شد، لیگی که نام قدس روی آن گذاشتند و قهرمانش به عنوان نماینده ایران به آسیا رفت و در آنجا هم قهرمان شد(استقلال).از سال ۱۳۷۰ و فصل71- 70 چهار‌مین دور لیگ در ایران با نام آزادگان متولد شد. لیگی که طولانی‌ترین زمان را در میان لیگ‌های گذشته به خود اختصاص داد و ۱۰ دوره آن طی دهه ۷۰ به صورت منظم برگزار شد.همین لیگ در سال ۱۳۸۰ و فصل 81-80 جای خود را به لیگ برتر حرفه‌ای داد که این بار بدون هیچ وقفه‌ای تا امروز ادامه داشته و اینک در فصل بیست و دوم آن هستیم.
چهل فصل
به این ترتیب لیگ برتر حرفه‌ای که اکنون در نیم فصل دوره بیست و دوم آن هستیم پنجمین لیگ تاریخ ماست (ایران - تخت جمشید - قدس - آزادگان و برتر حرفه ای) که چهل دوره برگزار شده که در جدول زیر خلاصه‌ای از این چهل دوره و نتیجه پایانی هرفصل را مشاهده خواهید کرد. پس از مرور این جدول می‌توانید جواب بسیاری سؤالات که تبدیل به معمای میان کری‌های هواداری شده را هم پیدا کنید، از جمله اینکه پر افتخارترین باشگاه ایرانی در لیگ کدام است!
جمع‌بندی نهایی
در مجموع 40 دوره لیگ (39 فصل به نتیجه رسیده و یکی ناتمام) تنها ۷ باشگاه صاحب عنوان قهرمانی شده‌اند. توجه داشته باشید که از لیگ ششم تخت جمشید 13 هفته برگزار شده و نمی‌شود آن را نادیده گرفت، همان‌طور که نمی‌شود حدس زد اگر تا انتها برگزار میشد جام به کدام تیم می‌رسید. فصل 77-76 هم پرسپولیس به دلیل داشتن 13 بازیکن در تیم ملی و طول کشیدن مسیر رسیدن به جام جهانی 1998 از لیگ کنار رفت، تیمی که دو دوره قبلی و دو دوره بعدی قهرمان شده اما نمی‌توان نتیجه این فصل را هم نادیده گرفت.