برگزاری کارگاه‌های تخصصی HSE برای متولیان محیط‌زیست در دستگاه‌های مختلف اجرایی، افتتاح یکی از پروژه‌های کیفی‌سازی سوخت کشور در اصفهان، برگزاری کارگروه ملی قانون هوای پاک با حضور وزیر کشور و شهرداران کلانشهرها و... از جمله برنامه‌های هفته هوای پاک بوده است.
اگر نگاهی به قانون هوای پاک داشته باشیم، مشاهده می‌کنیم این قانون ۱۷۶ تکلیف در نظر گرفته که ۲۳ دستگاه اصلی و فرعی متولی اجرای آن هستند. البته ۱۱ دستگاه نظیر شهرداری‌ها، وزارتخانه‌های کشور، صمت، نیرو، نفت، راه و شهرسازی، جهاد کشاورزی، سازمان‌های استاندارد و حفاظت محیط‌زیست دستگاه‌های اصلی محسوب می‌شوند.

مقصر آلودگی هوا کیست؟
با وجود اینکه در قانون هوای پاک به‌عنوان مترقی‌ترین قانون در ایران، بسیاری از راهکارها و تکالیفی که در کاهش آلودگی هوا مؤثر هستند، مشخص شده است و دولت، دستگاه‌ها را ملزم به اجرای آنها کرده اما چرا همچنان مجبور به تنفس هوای آلوده و سیاه هستیم؟ مقصر کیست یا چه نهادی به وظیفه خود درست عمل نکرده است؟ برخی کارشناسان اجرا نشدن بخش‌های تأثیرگذار این قانون را نبود اعتبارات لازم مطرح کرده‌اند در صورتی که علی سلاجقه، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده که پول کافی وجود دارد بنابراین دستگاه‌ها در اجرای قانون هوای پاک بهانه نیاورند.
به گفته وی، با حمایت و همدلی دولت و مجلس شورای اسلامی اجرای قانون هوای پاک در سال ۱۴۰۲ شتاب می‌گیرد.
این مسئول افزود: سازمان حفاظت محیط‌زیست ناظر بر حسن اجرای این قانون است؛ بر این اساس، سامانه نظارتی قانون هوای پاک را در دولت سیزدهم راه‌اندازی کرده است که اطلاعات این سامانه هم از طریق پرتال سازمان حفاظت محیط‌زیست در دسترس عموم قرار می‌گیرد. وی تصریح کرد: در لایحه بودجه سال آینده هم با توجه به تأکید رئیس جمهور، ۲۰ درصد عوارض سبز برای مقابله با آلودگی هوا به محیط‌زیست اختصاص یافته است.
با وجود تعیین شرح وظایف برای دستگاه‌ها، سلاجقه معتقد است، اجرای قانون هوای پاک یک موضوع فرابخشی است. به‌عنوان نمونه، شهرداری‌ها در زمینه نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و خودروسازان در زمینه ساخت خودرو باید به وظایف خود عمل کنند.
 داریوش گل علیزاده، سرپرست دفتر هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست هم گفت: سازمان محیط‌زیست بر اساس قانون هوای پاک مکلف شده تا یک سری آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها را تهیه کند که «تعیین حدود مجاز انتشار» و «ایجاد شبکه پایش صدا و امواج» از جمله آنهاست.
وی افزود: حدود مجاز انتشار تهیه شده اما ایجاد شبکه پایش صدا و امواج انجام نشده است. البته صدا و امواج در آلودگی هوای این روزها چندان تأثیری ندارد و مسأله اصلی ذرات معلق و گازهای آلاینده در هواست که باید در اولویت قرار گیرد.

فرسودگی 80 درصد ناوگان
عمومی کشور
این مسئول ادامه داد: با وجود این، برای ایجاد شبکه پایش صدا و امواج درخواست اعتبار کردیم اما اعتباری در اختیار سازمان قرار داده نشده است.
به عقیده گل علیزاده، اگر توسعه حمل‌ونقل عمومی با نوسازی همراه نباشد تأثیری در کاهش آلودگی نخواهد داشت.
به گفته وی، بیش از ۸۰ درصد ناوگان حمل‌ونقل عمومی دیزلی و فرسوده است. بنابراین حتی اگر بخواهیم این اتوبوس‌های فرسوده را در کنار اتوبوس‌های نو استفاده کنیم بازهم تأثیر چندانی در بهبود وضعیت هوا نخواهند داشت چون شاید با ورود اتوبوس‌های نو، تردد خودروهای شخصی کمتر شود اما انتشار آلایندگی اتوبوس‌های فرسوده قبلی در سطح شهر ادامه خواهد داشت.
این مسئول با اشاره به اینکه وزارت کشور مسئول بخشی از نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی کشور است، گفت: این وزارتخانه در سال‌های قبل در بحث توسعه حمل‌ونقل عمومی خیلی موفق نبوده اما امسال برنامه‌هایی ارائه داده که امیدواریم موفقیت‌آمیز باشد. البته شهرداری‌ها هم در توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی ۵۰ درصد سهم داشتند اما موفقیتی به دست نیاورده‌اند.
گل علیزاده، ارتقای کیفیت سوخت و توزیع سراسری آن را طبق قانون وظیفه وزارت نفت دانست و افزود: با وجود اقدامات خوبی که این وزارتخانه در این زمینه طی سال‌های گذشته انجام داده اما باید آن را به توزیع سراسری سوخت ارتقا می‌داد که به‌دلیل وجود مشکلات در حوزه پالایشگاه‌ها، موفق به انجام آن نشد و یک برنامه سه ساله برای سازمان محیط‌زیست ارسال کرد. اگر این برنامه اجرا شود، همه سوخت‌های تولیدی کشور منطبق بر استاندارد ملی می‌شود. وی ادامه داد: از طرف دیگر پیش‌نویس استاندارد سوخت مازوت را تهیه کردیم که بر اساس آن گوگرد در مازوت از ۳.۵ درصد وزن حجمی به کمتر از یک درصد می‌رسد که امیدواریم تا پایان دولت این کار انجام شود.

توزیع بنزین استاندارد فقط در کلانشهرها
گل علیزاده گفت: هم اکنون روزانه ۱۰۰ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می‌شود که ۳۸ میلیون لیتر آن منطبق بر استانداردهای یورو ۴ و ۵ است و فقط در کلانشهرها توزیع می‌شود. همچنین روزانه حدود ۹۵میلیون لیتر گازوئیل در کشور مصرف می‌شود که حدود ۴۳ میلیون لیتر آن یورو ۴ و ۵ است و آن هم فقط در کلانشهرها و محورهای مواصلاتی منتهی به کلانشهرها توزیع می‌شود. وی افزود: البته قرار است پالایشگاه اصفهان ۱۶ میلیون لیتر دیگر گازوئیل با استاندارد یورو ۵ تولید کند که اکنون در مرحله رونمایی است که با تولید این میزان، وضعیت حمل‌ونقل از نظر سوختگیری تا حدودی بهتر می‌شود. گل علیزاده، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر را هم وظیفه وزارت نیرو عنوان کرد و افزود: این وزارتخانه باید سالانه ۳۰ درصد از برق تولیدی را به انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص دهد اما در این زمینه موفق نشده و سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر کمتر از یک درصد بوده است.وی تصریح کرد: طبق قانون باید نیروگاه‌های مازوت سوز به سیستم کنترلی مجهز می‌شدند که این کار هم انجام نشده است. همچنان منتظریم تا پالایشگاه‌های کشور بتوانند مازوت کم گوگرد دریافت کنند؛ هرچند طبق قانون همه واحدهای صنعتی، تولیدی و خدماتی اگر از سوخت مناسب استفاده نمی‌کنند، مکلفند که حدود مجاز را رعایت کنند.

حمل و نقل عمومی کارآمدی لازم را ندارد
این مسئول با اشاره به تأکید قانون هوای پاک بر وضعیت فضای سبز شهرها، افزود: طبق قانون باید سرانه فضای سبز شهرهای بالای ۵۰ هزار نفر جمعیت به ۱۵ متر مربع برسد، این قانون خوب است اما همه شهرهای با جمعیت بالای ۵۰ هزار نفر، قابلیت این افزایش را ندارند چون آب کافی برای توسعه فضای سبز در دسترس نیست. قرار است طبق طرح ۱۰ ساله، آب مورد نیاز از محل پساب‌ها تأمین شود. همچنین مقرر شده منابع طبیعی گونه‌های گیاهی لازم را در اختیار شهرداری‌ها قرار دهند تا این توسعه فضای سبز انجام شود. وی مصرف لجام گسیخته سوخت بنزین، گازوئیل و گاز در کشور را بسیار نگران کننده در روند آلودگی هوا اعلام کرد و گفت: مصرف روزانه بنزین و گازوئیل در کشور گاهی به ۱۲۰ میلیون لیتر هم می‌رسد که بیشتر از ظرفیت تولید است. این نشان می‌دهد که هم خودروهای پرمصرفی داریم و هم قیمت سوخت ارزان است. همچنین حمل‌ونقل عمومی ما کارآمدی لازم را ندارد و مردم تمایلی به استفاده از آنها ندارند.
گل علیزاده درباره وضعیت عملکرد دستگاه‌ها در اجرای قانون هوای پاک اظهار داشت: مهم‌ترین دستگاه‌ها در اجرای تکالیف قانون هوای پاک وزارتخانه‌های نفت، نیرو، کشور و شهرداری‌ها هستند که اجرای تکالیف‌شان نیاز به اعتبارات دارد که در این بخش موفقیتی نداشتیم بنابراین منابع انتشار آلودگی نه تنها کاهش نیافته بلکه روز به روز هم بیشتر شده است. وی گفت: در هر صورت وظیفه دستگاه‌ها بسیار متفاوت است مثلاً اگر بگوییم وزارت جهاد کشاورزی یا سازمان استاندارد نسبت به دستگاه‌های دیگر بهتر عمل کردند به خاطر این است که تکلیف خاصی نداشتند. به طور نمونه مثلاً تکلیف سازمان استاندارد تدوین چند استاندارد از جمله تدوین استانداردهای سوخت بود که انجام داده است.