محمد  شریعتمداری

مدیرعامل گروه صنایع پتروشیمی خلیج فارس

در عصری که قطب‌های صنعت و تجارت جهانی بر بال‌های فناوری‌های نوین اوج می‌گیرند و قله‌های توسعه را یکی پس از دیگری فتح می‌کنند، اولین جوانه‌های حرکت فناورانه در صنعت پتروشیمی ایران نیز شکوفا است.
«پتروفن» که امروز نامی آشنا برای صنعتگران و اهل فناوری است، چهار سال پیش با آرمان بلند «پیوند صنعت پتروشیمی و فناوری» پا به عرصه نهاد و در سایه استقبال چشمگیر فعالان علمی و اقتصادی، توانست سومین گام خود را به سوی چشم‌انداز «توسعه فناورانه» با استحکام بیشتری بردارد؛ آن هم با عملیاتی‌کردن ارتباط میان تولیدگران و صنعتگران حوزه پتروشیمی و شرکت‌های دانش‌بنیان.
از نگاه بزرگان فناوری، «پتروفن» پاسخی است به نیاز دیرینی که سال‌ها در هیاهوی مسائل اقتصادی فراموش شده بود: ضرورت درک عمیق سیاست‌گذاران از مفهوم «توسعه فناورانه» و دمیدن روح نوآوری در کالبد صنایع کهنسال کشور.
باید اذعان کرد، امواج فناوری‌های نوین به بسیاری از صنایع بزرگ ما نرسیده است. بسیاری از مجموعه‌های عظیم همچنان با پلتفرم‌ها و زیرساخت‌های سنتی فعالیت می‌کنند و بی‌اعتنا به آنچه در اتاق‌های طراحی و توسعه رقبای جهانی می‌گذرد، محصولات سنتی خود را روانه بازار می‌کنند.
به باور نخبگان، آنچه امروز صنعت ایران بیش از تغییر در تجهیزات و ماشین‌آلات (تغییر سخت‌افزاری) نیاز دارد، دگرگونی در نگرش مدیریتی است. عقب‌ماندگی‌های موجود بویژه در آمارهای کاهش رشد، افزایش هزینه تولید و نزولی‌شدن منحنی سودآوری تا حد زیادی ناشی از نگرش‌های سنتی مدیریتی است.
نگران‌کننده‌تر آنکه هنوز مفاهیمی چون «زنجیره ارزش» برای طیفی از مدیران صنعتی، مقوله‌ای غریب است و بودجه و اعتبار چندانی برای تحقیق و توسعه (R&D) اختصاص نمی‌یابد؛ در حالی که متخصصان به صد زبان تأکید کرده‌اند که تحقیق، توسعه، ابداع و نوآوری حلقه مفقوده اصلاح ساختار اقتصادی کشور است. با وجود تمام توصیه‌ها، فاصله میان مراکز علمی و تحقیقاتی با میدان‌های تولید همچنان پابرجاست و جایگاه طراحی و نوآوری در ساختار صنایع کشور چندان برجسته نیست. مقایسه‌های جهانی نشان می‌دهد شرکت‌های بزرگ دنیا حدود ۵ درصد از سود سالانه خود را صرف تحقیق و توسعه می‌کنند، در حالی که میانگین این رقم در ایران تنها سه‌دهم درصد است.
از همین‌روست که بسیاری از صاحب‌نظران با نگرانی از خطر افول صنایع ملی در گردباد رقابت جهانی سخن می‌گویند، این جمله که «صنعتی که به تغییر فناورانه تن ندهد، محکوم به زوال است» به ترجیع‌بند همایش‌ها و نشست‌های تخصصی تبدیل شده است.
«پتروفن» اما تریبونی پرطنین برای کسانی است که ریشه‌های کندی اقتصاد و صنعت کشور را در «تغییرگریزی» و ساختارهای سخت و منجمد می‌بینند. اکنون، پس از سه تجربه گذشته، پتروفن به نهالی بالنده بدل شده است؛ نهالی که مهندسان، پژوهشگران و فناوران، آرزوی دیرین پیوند عمیق میان صنعت و فناوری را به شاخه‌های آن سپرده‌اند.
پتروفن با شعار والای «مسیر نوآوری صنعت پتروشیمی» بر این باور پای می‌فشارد که کلید بقا و موفقیت شرکت‌ها در جهان امروز، در توجه و سرمایه‌گذاری بر فناوری نهفته است. آنچه این نهال جوان را در مدت کوتاهی بالنده و ریشه‌دار کرده، اعتماد گسترده صنعتگران و شرکت‌های دانش‌بنیان است که پتروفن را پلی برای ورود صاحبان ایده و ابتکار به دنیای عظیم صنعت نفت، گاز و پتروشیمی می‌بینند.
در این میان، همراهی مشفقانه و مصمم کانون‌های علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت نفت و دانشگاه‌های بزرگ کشور، امید به بلوغ و پویایی این تجربه ارزشمند را دوچندان کرده است. انتظار می‌رود فعالان و مهندسان شرکت‌های دانش‌بنیان از فرصت کم‌نظیری که پتروفن برای رفع فاصله صنعت و فناوری فراهم کرده، بیشترین بهره را ببرند.
مایه امید است که جایزه نوآوری به عنوان محور این رویداد فناورانه، در مسیر 4‌ساله خود به جایگاهی ملی رسیده و محرک رقابت علمی چشمگیری در میان تولیدکنندگان صنعت پتروشیمی شده است؛ جایزه‌ای که فلسفه آن بر اشتراک‌گذاری دانش، تبادل اندوخته‌های علمی و تعمیق ساخت داخل استوار است.
پیام پتروفن روشن است: راه توسعه و تحول صنعت ایران از دل اکوسیستم نوآوری می‌گذرد. اکنون صنعتگران و متخصصان ما در نقطه‌ای حساس ایستاده‌اند؛ نقطه‌ای که باید گفت‌وگوها از سطح توصیه‌های کلی فراتر رفته و به سازوکارهایی منجر شود که فرهنگ فناوری را در ساختار صنایع مادر کشور ــ بویژه صنعت پتروشیمی ــ نهادینه سازد.