آرشیتکت مجموعه از معماری اقامتگاه بومگردی «گهرپارک» می گوید
تلفیق معماری اصیل و ایده های مدرن
41 اقامتگاه بومگردی گهرپارک با الهام از معماری کویری ایران ساخته شدهاند؛ جایی که سقفهای گنبدی و دیوارهای آجری، تجربهای اصیل از زندگی در دل تاریخ را به گردشگران هدیه میدهد. علاوه بر این واحدها، گردشگران میتوانند در اقامتگاههای ابرخشتی نیز اقامت کنند و طعم معماری گِلی بومی را بچشند. در کنار این فضاها، هتلی چهارستاره با الهام از چهارطاقی ساسانی نیز در حال ساخت است تا بهزودی تلفیقی از معماری اصیل ایرانی و امکانات مدرن را به مجموعه اضافه کند.
خدامی، معمار و طراح هتل و اقامتگاههای بومگردی گهرپارک سیرجان، درباره ایدههای بهکار رفته در طراحی این مجموعه توضیح میدهد: «معماری این اقامتگاهها ریشه در سنتهای بومی مناطق گرم و خشک ایران، بویژه سیرجان و نواحی کویری اطراف دارد. هدف اصلی، بازآفرینی معماری سنتی متناسب با شرایط اقلیمی است تا در کنار حفظ هویت تاریخی، آسایش مسافران نیز تأمین شود.» به گفته او که دکترای معماری دارد، یکی از عناصر کلیدی در این معماری سقفهای گنبدی است: « در گذشته، گنبدها با افزایش ارتفاع جریان طبیعی هوا را در فضا برقرار میکردند؛ هوای گرم سبک به سمت بالای گنبد حرکت میکرد و هوای خنکتر جایگزین آن میشد که همین ویژگی بهطور طبیعی باعث تهویه و خنکی نسبی میگردید. همچنین سایهاندازی متقابل گنبدها روی یکدیگر، مانع تابش مستقیم آفتاب و افزایش دمای محیط داخلی میشد.» از دیگر شاخصههای این سبک، استفاده از آجر بهعنوان مصالح بومآورد است. خدامی میگوید:«آجر هم در دسترسترین ماده در اقلیم کویری بوده و هم بهدلیل رنگ روشن، کارکرد اقلیمی دارد. رنگ زرد و روشن آجر نور خورشید را بازتاب میدهد و مانع جذب گرمای بیش از حد میشود. به همین دلیل، در مناطق گرم و خشک، استفاده از رنگهای روشن مرسوم بوده تا حرارت کمتری در ساختمان ذخیره شود.»
این نوع طراحی نهتنها به دلیل کارکرد اقلیمی انتخاب شده، بلکه حامل بار فرهنگی و هویتی نیز هست. «اقامتگاههای گهرپارک سعی دارند با الهام از معماری سنتی ایران، تجربهای اصیل از بومگردی ارائه کنند؛ تجربهای که هم ریشه در تاریخ و فرهنگ منطقه دارد و هم پاسخی به نیازهای امروزین گردشگری پایدار است.»
ترکیب سنت و نوآوری
خدامی توضیح میدهد که اقلیم گرم و خشک، اصلیترین عامل شکلگیری فرم بناها بوده است: «سقفهای گنبدی علاوه بر تهویه طبیعی، با ایجاد شکست در سطح، سایهاندازی متقابل داشتند و به خنکسازی طبیعی کمک میکردند. در معماری سیرجان، تمرکز بر گنبدها و حیاطهای مرکزی بوده، در حالی که در سایر مناطق واقع در اقلیم گرم و خشک علاوه بر موارد فوق، بادگیرها نیز نقش اصلی را در آسایش ساکنین از طریق شاکله بنا ایفا میکردند. ما در گهرپارک ترکیبی از این شاخصهها را بهکار بردیم.»
همانگونه که فرم انتزاعی بادگیرها در هسته مرکزی این اقامتگاهها و بر فراز رستوران سنتی ترمه همچون نگینی در دل کویر بر فراز آن خودنمایی میکند.
او ادامه میدهد: «نمای آجری، بهرهگیری از حیاط مرکزی و توجه به ظرفیت حرارتی مصالح از جمله ویژگیهایی بود که در طراحی این مجموعه مدنظر قرار گرفت. هدف ما بازتاب هویت معماری بومی کرمان و سیرجان در قالبی نو بود.»
به گفته او، این مجموعه با ۴۲ واحد بومگردی ساخته شده است: «در طراحی سعی کردیم آرامش و حس تعلق را برای مسافران تقویت کنیم. فاصله متناسب میان ساختمانها و ایجاد فضاهای مابین که از طریق مسیرهای فرعی، دسترسی به واحدها را مهیا میسازد، جلوهگر نوعی معماری درونگرا و احترام به حریم خصوصی مسافر است که نوعی درونگرایی ایجاد میکند و به احساس امنیت و تعلق به مکان منجر میشود.»
ریتم و تکرار در معماری
یکی از ویژگیهای معماری سنتی که در گهرپارک بازآفرینی شده، ریتم و تکرار است. خدامی میگوید:« ریتم، تکرار و تجانس از اصول معماری ایرانی و اسلامی است. ما این ویژگی را در طراحی بومگردیها متجلی کردیم. فاصله ساختمانها، خیابانبندی و عرصهبندی فضاها باعث میشود گردشگر ناخودآگاه حس کند در یک بافت سنتی حضور دارد.»
او به نحوه طراحی دسترسیها هم اشاره میکند: «هیچ یک از واحدها مستقیماً به معابر اصلی سایت متصل نیستند، بلکه از طریق راهی فرعی با عرض کم دسترسی دارند و همین باریکی مسیر، نشاندهنده حریم خصوصی و محدودیت ورود افراد غیرمرتبط است. هیچ دری مستقیم رو به ساختمان دیگر باز نمیشود و بیشتر رو به فضای سبز طراحی شدهاند. این ارتباط با طبیعت، یکی از اهداف اصلی ما در تقویت تجربه اقامت بوده است.»
ابرخشتها و معماری خاکی
اقامتگاههای گهرپارک فقط به بومگردیهای آجری محدود نمیشود. بخشی از واحدها با متریالی به نام «ابرخشت» ساخته شدهاند. خدامی توضیح میدهد: «ابرخشتها را اولین بار نادر خلیلی مطرح کرد. ایده این است که بهجای مصالح صنعتی، از خاک همان منطقه استفاده شود و با روشهای ساده به یک بنای پایدار تبدیل گردد. این طراحی بر پایه معماری گِلی و خاک بومی شکل گرفته است.»
او میافزاید: «بناهای گنبدی و دایرهای، جزئی جداییناپذیر از معماری اقلیم گرم و خشک ایران هستند. ما با الهام از همین الگوها تلاش کردیم فضایی پایدار و متناسب با اقلیم بسازیم تا گردشگر هنگام اقامت با هویت معماری اصیل ایرانی آشنا شود.»
هتل چهارستاره
با الهام از چهارطاقی ساسانی
برنامههای توسعهای گهرپارک فقط به اقامتگاههای بومگردی محدود نیست. خدامی درباره ساخت هتل نیمهساز مجموعه میگوید:« اولویت اصلی ما تکمیل هتل چهارستاره است. این هتل با بهرهگیری از معماری منطقه طراحی شده و در مرکز آن یک پلان مربعی با حیاط مرکزی داخلی قرار دارد.»
او ادامه میدهد: «حیاط مرکزی یکی از کهنالگوهای معماری در اقلیم گرم و خشک ایران است که علاوه بر کارکرد اقلیمی، یادآور معماری درونگرای سنتی است. در طراحی هتل، اتاقها دورتا دور این حیاط جانمایی شدهاند. چهارچوب کلی بنا نیز بر اساس چهارطاقی ساسانی شکل گرفته؛ الگویی که از دوران باستان تا صفویه نشانهای از اصالت معماری ایرانی بوده است.»
پیوند سنت و مدرنیته
در پاسخ به این پرسش که چگونه میان سنت و مدرنیته در طراحی هتل تعادل برقرار شده، خدامی توضیح میدهد: «نمای آجری، که شاخصه معماری اقلیم گرم و خشک است، یکی از مهمترین عناصر طراحی بوده، اما تجهیزات و امکانات هتل مطابق با استانداردهای روز پیشبینی شده است.»
او اضافه میکند:« در مراحل بعدی احتمالاً از موتیفها و عناصر معماری بومی در بخشهای داخلی هم استفاده خواهیم کرد، همانطور که در اقامتگاههای بومگردی از طراحی داخلی سنتی بهره گرفتیم.»
پنجرههای رنگی
میراث زیباشناختی و اقلیمی
یکی از نمونههای بارز الهام از سنت، استفاده از پنجرههای رنگی در طراحی داخلی است. خدامی میگوید:« در گذشته، پنجرههای رنگی یا اُرُسی علاوه بر زیبایی، کارکرد اقلیمی داشتند. رنگهای بهکاررفته در شیشهها، نور شدید خورشید را میشکستند و حرارت کمتری وارد فضا میکردند. همین باعث میشد هم دما تعدیل شود و هم جلوهای چشمنواز به فضا ببخشد.» در این اقامتگاهها کوشیدیم پنجرههای رنگی را زنده کنیم، چون قابهای رنگی نور خشن آفتاب را میشکنند و با رقص رنگها بر دیوار و کف، فضایی سرشار از آرامش و زیبایی میآفرینند؛ همانگونه که در خانههای کهن، پنجرههای رنگی بخشی جدانشدنی از زندگی و خاطرهها بودند.
او ادامه میدهد: « در گذشته رنگها از مواد و سنگهای معدنی طبیعی استخراج میشدند. بازتاب نور از این شیشهها، هم زیبا بود و هم شدت تابش خورشید را کاهش میداد. ما در طراحی هتل گهرپارک نیز از همین ایده الهام گرفتیم تا علاوه بر کارکرد اقلیمی، حس معماری گذشته ایران را به گردشگر منتقل کنیم.»
معماری پایدار با الهام از گذشته
در جمعبندی، خدامی تأکید میکند: «هدف ما در گهرپارک این است که حافظه و خاطره معماری گذشته را زنده کنیم. شاخصهای اصلی هویت بومی در قالبی جدید به گردشگر ارائه شده است. این مجموعه تلاشی است برای تلفیق اصالت معماری سنتی با نیازهای مدرن و نشان میدهد که دانش معماری ایرانی هنوز هم میتواند پاسخگوی نیازهای امروز باشد.»