سیدحسن اسلامی اردکانی |  نویسنده کتاب

با این همه مشکلاتی که خودمان داریم، اصلاً چرا باید کتابی درباره متفکران جهان عرب بخوانیم و با گرایش‌های فکری آنها آشنا شویم؟ شاید اولین پرسشی که به ذهن یک کتاب‌دوست هموطن برسد همین است. از قضا، نقطه عزیمت این کتاب آن است که چون ما مشکلاتی داریم و در پی راه‌حل آنها هستیم، شاید لازم باشد چنین کتابی بخوانیم. اما چرا؟ در این جا می‌کوشم پنج دلیل اصلی برای خواندن و مرور چنین کتابی به دست بدهم و به طور ضمنی هم بگویم که چرا خودم به نوشتن چنین کتابی دست زدم و بخشی از زندگی‌ام را صرف نوشتن این مجموعه مقالات کردم.
نخست آن‌که ما و جهان عرب، کمابیش مشکلات یکسانی داریم و تقریباً پرسش ما آن است که «ما چگونه ما شدیم؟» این سؤال حدود ۲۰۰ سال است که در میان اندیشمندان جهان عرب پیش کشیده شده است و آنها به فراخور حال خویش به آن پاسخ داده‌اند. ما هم این پرسش را داشته و داریم. دوم آن‌که جهان عرب حدود یک قرن زودتر از ما با اروپا آشنا شد و صدای توپ‌های ناپلئون را در مصر شنید و با حضور نظامی غرب در جهان خود مواجه و در پی آن با مسائلی روبه‌رو شد که ما بعدها روبه‌رو شدیم.
سوم آن‌که آنها زودتر از ما به مشکل عقب‌افتادگی و پس‌ماندگی پی بردند و متفکران متعددی کوشیدند برای درمان این معضل نسخه‌ درمان بنویسند. چهارم آن‌که دغدغه‌های جهان عرب در این مدت کمابیش مسائل و دغدغه‌های ما نیز بوده است. برای نمونه، قاسم امین مصری در سال ۱۸۹۹ کتاب «تحریر المرأه» را نوشت. علی عبدالرازق هم در سال ۱۹۲۵، یعنی یکصد سال پیش، کتاب «الاسلام و اصول الحکم» را نوشت و در آن به بحث نسبت دین و دولت پرداخت. پنجم آن‌که تجربه تاریخی جهان عرب نشان داده است که برخی از این راه‌حل‌ها خود زمینه‌ساز مشکلات دیگری بوده‌اند و دردی بر دردهای دیگر افزوده‌اند. با این حال، در جامعه خودمان گاه شاهد این نوع نسخه‌نویسی و پیمودن راه رفته هستیم.
حال به دلایل بالا و دلایل دیگری که با خواندن کتاب آشکار می‌شود، هر کس که دغدغه این مرز و بوم را دارد و در پی پیشرفت جامعه ایرانی است، بد نیست نگاهی به آن‌چه در جهان عرب گذشته است و می‌گذرد بیندازد و دست‌کم از خطاهای رخ‌داده در آنجا بیاموزد. با این همه، باید گفت دانش ما از آن‌چه در جهان عرب گذشته بیشتر نیست. به همین سبب، به خطا گمان می‌کنیم مسائل جهان عرب به خودشان مربوط است و مسائل ما به ما. در اینکه هر یک مسائل خاص خود را دارند شکی نیست، اما این را هم نباید نادیده گرفت که سرشت و ساختار اجتماعی و فرهنگی جهان عرب و ما از جهات متعددی شباهت دارند و مشترکات دینی، فرهنگی، اقتصادی و منطقه‌ای  ما را به هم گره می‌زند.
کتاب حاضر حاصل بیش از یک دهه مطالعه و کار در عرصه اندیشه جهان عرب است که در آن کوشیده‌ام فارغ از حب و بغض و مسائلی که اندیشیدن روشن را دشوار می‌کند، گزارشی روشن از آن‌چه میان متفکران عرب می‌گذرد به دست بدهم و گاه کاستی‌های روشی آنها را بازگویم. البته نه به قصد خرده‌گیری، بلکه برای هشدار از آن‌که مبادا خودمان در همین دام بیفتیم.

گرایش‌ها و گزارش‌های اندیشگی در جهان عرب

 نویسنده‌: سیدحسن اسلامی اردکانی
  انتشارات: نشر کرگدن
  تعداد صفحه: ۲۷۲ صفحه
  قیمت: ۳۵۰ هزار تومان