بیژن مومیوند |  دبیر «ایران کتاب»

لشک کولاکوفسکی‏ (۲۳ اکتبر ۱۹۲۷–۱۷ ژوئیه ۲۰۰۹) در دوران معاصر، به عنوان فیلسوفی مهم شناخته می‌شود و راجر اسکروتن، فیلسوف برجسته بریتانیایی درباره او گفته: «در جهان اندیشه، عده کمی را می‌توان یافت که مقامی برجسته‌تر از لِشِک کولاکوفسکی داشته باشند. او فیلسوف، مورخ، الهیات‌دان، دانشمند سیاسی و منتقد ادبی  و نمونه‌ای از اندیشمندانی است که در قاره اروپا بسیار کم بوده‌اند و در دنیای انگلیسی‌زبان تقریباً نشانی از آنان نیست.» کولاکوفسکی را بیشتر به‌خاطر شناخت و نقد مارکسیسم می‌شناسیم و «جریان‌های اصلی مارکسیسم» برجسته‌ترین اثر او است اما نکته قابل توجه این است که کولاکوفسکی ابتدا خود از طرفداران مارکسیسم بود و به‌مرور به یکی از منتقدان سرسخت آن تبدیل شد. کولاکوفسکی در دهه ۱۹۵۰ به عنوان یکی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان مارکسیست در لهستان شناخته شد اما پس از سرکوب قیام مجارستان در سال ۱۹۵۶، از مارکسیسم رویگردان  و به یکی از منتقدان سرسخت آن تبدیل شد. کولاکوفسکی در سال ۱۹۶۸ به دلیل فعالیت‌های سیاسی خود از لهستان اخراج  و به انگلستان پناهنده شد. او در آنجا به تدریس و پژوهش در زمینه فلسفه ادامه داد و به یکی از مهم‌ترین فیلسوفان قرن بیستم تبدیل شد.
«توتالیتاریسم و طرفداران آن» یکی از آثار مهم و شناخته‌شده لشک کولاکوفسکی  است که بنگاه نشر و پژوهش کتاب پارسه این کتاب را با ترجمه شهاب‌الدین عباسی منتشر کرده است. این کتاب شامل ۸ جستار است که کولاکوفسکی در هر کدام از آنها به تحلیل و بررسی جنبه‌های مختلف سوسیالیسم، توتالیتاریسم و چپ‌گرایی می‌پردازد و تأملی فلسفی و تاریخی بر میراث چپ و تناقض‌های درونی آن ارائه می‌دهد. این جستارها عبارتند از: «مرگ خدایان»؛ بررسی جایگاه مذهب و معنویت در جوامع سوسیالیستی و رابطه آن با ایدئولوژی‌های توتالیتری. «سوسیالیسم چیست؟»؛ تعریف و تحلیل مفهوم سوسیالیسم و تناقض‌های ذاتی آن. «کمونیسم به‌منزله نیرویی فرهنگی»؛ بررسی تأثیرات فرهنگی کمونیسم بر جوامع و ایده‌های هنری. «میراث چپ»؛ تأملی بر تاریخ و پیامدهای جنبش‌های چپ در طول قرن بیستم. «توتالیتاریسم و مدرنیته»؛ تحلیل رابطه میان پیشرفت‌های مدرنیته و شکل‌گیری رژیم‌های توتالیتر. «ایدئولوژی و حقیقت»؛ بررسی چگونگی برخورد ایدئولوژی‌ها با حقیقت و نحوه استفاده از آن برای توجیه اقدامات خود. «آینده چپ»؛ پیش‌بینی چشم‌انداز جنبش‌های چپ در دنیای معاصر. «نتیجه‌گیری فلسفی»؛ جمع‌بندی نظرات کولاکوفسکی درباره توتالیتاریسم و جایگاه چپ در جهان.
یکی از اصلی‌ترین محورهای کتاب، بررسی خصلت‌های توتالیتاریسم است. کولاکوفسکی توتالیتاریسم را نه‌تنها به‌عنوان یک ساختار سیاسی، بلکه به‌عنوان یک پدیده فرهنگی و اجتماعی تحلیل می‌کند. او نشان می‌دهد چگونه ایدئولوژی‌های توتالیتر با استفاده از تبلیغات، سانسور و سرکوب، هرگونه تنوع فکری را از بین می‌برند و جامعه را به یک کل یکپارچه و همگن تبدیل می‌کنند. به عقیده او، توتالیتاریسم در ذات خود ضدانسانی و ضدخلاقیت است. کولاکوفسکی در بخش‌هایی از کتاب به تضادهای درونی سوسیالیسم می‌پردازد. او معتقد است سوسیالیسم، با وجود ادعای خود مبنی بر برقراری عدالت اجتماعی، اغلب به توتالیتاریسم منتهی می‌شود. دلیل این امر، اصرار سوسیالیسم بر کنترل کامل اقتصادی و اجتماعی است که در عمل، به از بین رفتن آزادی‌های فردی و نهادینه شدن قدرت مطلق می‌انجامد.
در جستار «ایدئولوژی و حقیقت» کولاکوفسکی به نقش ایدئولوژی در سرکوب حقیقت می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه ایدئولوژی‌های تمامیت‌خواه از مفاهیمی مانند «حقیقت» برای مشروعیت‌بخشی به اعمال خود استفاده می‌کنند. به عقیده کولاکوفسکی، ایدئولوژی‌های توتالیتر معمولاً حقیقت را تنها در چهارچوب منافع خود تعریف می‌کنند و هر چیزی خارج از آن را به‌عنوان دروغ و انحراف معرفی می‌کنند. یکی دیگر از محورهای کتاب، بررسی رابطه میان چپ‌گرایی و مدرنیته است. کولاکوفسکی معتقد است جنبش‌های چپ، با وجود انتقاد از مدرنیته، خود بخشی از پروژه مدرن بوده‌اند. او تأکید می‌کند بسیاری از ایده‌های چپ‌گرایانه، مانند برابری و عدالت اجتماعی، ریشه در آرمان‌های روشنگری دارند، اما در عمل، اغلب به نتایجی خلاف این آرمان‌ها منتهی شده‌اند.
کولاکوفسکی در جستار «آینده چپ» به چالش‌هایی که جنبش‌های چپ در دنیای معاصر با آنها مواجهند، می‌پردازد. او معتقد است چپ‌گرایی باید خود را از توهمات ایدئولوژیک رها کند و به‌جای دنبال کردن آرمان‌های غیرواقع‌بینانه، بر مسائل عملی و ملموس تمرکز کند. به عقیده کولاکوفسکی، آینده چپ به توانایی آن در تطبیق با تغییرات جهانی و پذیرش پیچیدگی‌های واقعی بستگی دارد.
«توتالیتاریسم و طرفداران آن» اثری مهم و چالش‌برانگیز است که به بررسی موضوعاتی اساسی درباره ماهیت قدرت، ایدئولوژی و آزادی می‌پردازد. کولاکوفسکی در این کتاب، با ترکیب تحلیل فلسفی و تاریخی، تصویری پیچیده و چندوجهی از چپ‌گرا نشان می‌دهد.

توتالیتاریسم و طرفداران آن

 نویسنده‌: لشک کولاکوفسکی
 ‌ترجمه:  شهاب‌الدین عباسی
  انتشارات: کتاب پارسه
  تعداد صفحه: ۱۹۲ صفحه
  قیمت: ۲۲۵ هزار  تومان