گفت‌وگو با رئیس شورای اطلاع‏رسانی دولت سیزدهم

لطفا از نحوه آشنایی‏تان با شهید آیت‏الله رئیسی بگویید؟
 از زمانی که شهید رئیسی خادم حضرت رضا(ع) در آستان قدس شدند و بعد در قوه قضاییه به بنده پیشنهاد دادند که در خدمت‏شان باشم، اما به دلایلی این توفیق حاصل نشد تا اینکه در نهایت پس از ریاست جمهوری مجدد پیشنهاد همکاری مطرح شد و پس از کسب موافقت‏های لازم از سال ۱۴۰۱ به‏عنوان رئیس شورای اطلاع‏رسانی دولت و هم به‏عنوان عضوی از دفتر رئیس جمهور شهید توفیق خدمت داشتم. در قریب به دو سال اخیر بیشترین ساعات اداری ما در همراهی و همکاری با ایشان رقم خورد. توفیق ملاقات روزانه ایشان را داشتیم و از نزدیک با روحیات و منش شخصی و مدیریتی ایشان در ارتباط بودیم و شاید بشود گفت که در یک کلام با ایشان زندگی کردیم، به همین علت شهادت ایشان برای ما بسیار سخت و طاقت‏فرساست.
از منظر شما مهمترین ویژگی مدیریتی و اجرایی شهید آیت‏الله رئیسی چیست؟
برای پاسخ به این سئوال باید از سه جهت به ابعاد شخصیت آیت الله رییسی پرداخت. یک بُعد از ویژگیهای شخصیتی ایشان، خصوصیات اخلاقی‏شان بود. آقای رئیسی بسیار اخلاق‏مدار بودند و فقط کافی بود یک بار با ایشان ملاقات صورت پذیرد تا کاملاً این خصلت را در وجودشان حس کنید.
شهید رئیسی به لحاظ اخلاقی بسیار پرهیزکار، سلیم‏النفس و متشرع بودند. ایشان قبل از اینکه در جایگاه ریاست جمهوری قرار بگیرند مسئولیت‏های مختلفی در سطوح بالای نظام داشتند، ولی همواره خاکی و بی‏تکلف و گرم و صمیمی بودند. بسیاری از افرادی که در طول برنامه‏های مختلف با ایشان ملاقات داشتند و ایشان را همراهی می‏کردند، می‏توانند به این واقعیت شهادت بدهند. گروه‏های مختلفی که با ایشان از نزدیک ملاقات می‏کردند این صمیمیت را از وجودشان کاملاً دریافت می‏کردند. علاوه بر آن، ایشان ولایت‏باور بود. به عقیده بنده مرحله‏ای بالاتر از ولایت‏پذیری وجود دارد و آن ولایت‏باوریست. در ولایت‏پذیری ممکن است شما در مقابل یک امری قرار بگیرید و از سر اطاعت بپذیرید، ولی ولایت‏باوری مرحله‏ای بالاتر و باور عمیق به فرمایشات ولایت فقیه و آنچه که مأمور به انجام آن هستید است.
ایشان در عین حال بسیار بردبار بودند. همگان شاهد هستند که در قریب این سه سال چقدر در معرض توهین، تخریب و انواع و اقسام کنایه‏ها، همان گونه که مقام معظم رهبری نیز با تعبیر «طعن و دل‏آزردگی‏ها» از آن یاد کردند، بود، ولی اینها هرگز باعث توقف ایشان نشد. صبوری می‏کردند و می‏دانستند که حفظ آرامش رمز توسعه و پیشرفت کشور است. همه دیدند که در دوره ایشان دیگر حرفی از کشمکش در مجلس نبود، اختلاف بین قوا وجود نداشت. اینها برشی واقعی از شخصیت بردبار و پرتحمل آقای رئیسی است. به معنای واقعی کلمه سرباز بودند. خودشان هم بارها در صحبت‏هایشان اشاره می‏کردند و می‏فرمودند: «من سرباز رهبری هستم.» بعضی هم خرده می‏گرفتند، ولی این باور عمیق ایشان بود و آن را بر زبان می‏آوردند و افتخار می‏کردند، که البته جای افتخار نیز دارد.
در رفتار عملی شهید رئیسی شاهد عدم صداقت سیاسی با مردم نیستیم از این ویژگی که ترازی در جمهوری اسلامی ایران برای مسئولین است بگویید؟
شهید رئیسی صادق و بااخلاص بود. صادق بودن ایشان را مدیرانی که مشغول به خدمت در کنارشان بودند حس می‏کردند. حتی در بخش روابط خارجی نیز رؤسای کشورهای دیگر در ملاقات‏هایی که انجام می‏شد، این ویژگی را کاملاً درک می‏کردند. بسیاری از گشایش‏هایی که در سیاست خارجی و روابط بین‏الملل اتفاق افتاد ناشی از درکی بود که کشورهای خارجی از صداقت ایشان در تعاملات بین‏المللی پیدا می‏کردند.
حجم هیئت‏های خارجی که در روز تشییع ایشان برای ادای احترام به ایران آمدند، خود بیانگر این واقعیت است. اینها واقعاً بخشی از خصوصیات اخلاقی شهید و برای ما درس‏آموز بود و افرادی که با ایشان در ارتباط بودند در حد ظرفیت از آن بهره می‏بردند.
نحوه شهادت، شهدای خدمت و به ویژه شهید آیت‏الله رئیسی، منجر به تداعی صفت مظلومیت در ذهن جامعه شد، به نظر شما این ویژگی نشأت گرفته از چه بود؟
مظلومیت ایشان نشأت‏گرفته از همان صبوری و بردباری ایشان بود. شهید رئیسی در معرض انواع فشارها و تخریب‏های شبکه‏ای از رسانه‏های خارجی و داخلی بودند، ولی صبوری می‏کردند و حتی از دل برخی از این تخریب‏ها فرصت ایجاد می‏کردند.
موضع ایشان در قبال نقدهایی که بعضا از سوی برخی شخصیت‏ها و رسانه‏ها به صورت غیرمنصفانه به ایشان می‏شد چگونه بود؟
ایشان برای بسیاری از مواردی که به‏عنوان نقد در رسانه‏ها مطرح می‏شد به بنده دستور پیگیری می‏دادند. باور داشتند مسئله‏ای که در یک رسانه مطرح شده می‏تواند یک نقد درست و قابل پیگیری باشد. آقای رئیسی اهل رسانه بودند. این طور نبود که به ایشان گزارش و یا بولتن داده شود. خودشان رسانه‏ها را رصد می‏کردند و نسبت به برخی از نقدهایی که مطرح می‏شد، دستور می‏دادند و ما هم طبق وظیفه پیگیری می‏کردیم. عموما از دستگاه‏های مسئول نسبت به نقدی که مطرح شده بود، پاسخ می‏خواستیم که اگر نقد وارد است، به دنبال حل آن بروند.
مهمترین شاخص‏هایی که بر اساس سیره شخصی و مدیریتی شهید آیت‏الله رئیسی مورد توجه مردم است و باید در منتخب چهاردهم وجود داشته باشد چیست؟
در بعد دوم از ابعاد شخصیتی آیت الله رییسی باید به ویژگیهای مدیریتی ایشان اشاره کرد. پیگیری یکی از ویژگیهای مدیریتی شهید بود. یعنی اگر دستوری می‏دادند یا اگر در هیئت دولت پیشنهادی مطرح می‏شد و یا بنا بود کاری انجام می‏شد، حتماً پیگیری می‏کردند و چون همه می‏دانستند که موضوع توسط ایشان مورد پیگیری قرار می‏گیرند، این یک فشار مضاعفی را ایجاد می‏کرد که همکاران به تعهدی که داده‏اند عمل کنند.
عموماً هم شیوه مدیریتی‏شان به این شکل بود که برای پیگیری امور تاریخ تعیین می‏کردند. مثلاً می‏گفتند فلان موضوع را ظرف ده روز انجام و گزارش بدهید. برخی انتقاد می‏کردند که چرا تاریخ تعیین می‏کنید؟ ولی ایشان به این شیوه اصرار داشتند تا کار به نتیجه برسد. البته برخی موارد هم بود که به دلیل موانعی که ایجاد می‏شد، به نتیجه نمی‏رسید، ولی غالباً این شیوه به حل مسئله منجر می‏شد.
آقای رئیسی در این پیگیری‏ها یک اصطلاحی داشتند و می‏گفتند: «آقا! این کارها ساعت می‏زند. کار مردم نباید معطل بماند.» منظورشان این بود که زمان با سرعت می‏گذرد و شما باید متوجه گذشت زمان باشید. گاهی هم که کارها آن طور که ایشان انتظار داشت پیش نمی‏رفت، به مزاح به دوستان می‏گفتند: «خدا ان‏شاءالله یک مقدار از آن صبری که شما دارید به من هم بدهد.» همیشه می‏فرمودند: «۵۰ درصد کار پیگیری است. شما اگر بهترین برنامه‏ها را هم داشته باشید ولی پیگیری نکنید، کار به نتیجه نمی‏رسد.» لذا پیگیری جزو اولویت‏های ایشان بود.
منظور از پیگیری هم این نیست که مثلاً بنده را در جلسه‏ای ببینند و پرس و جو کنند، بلکه تماس می‏گرفتند، آن هم تماس‏های ساعت ۱۲ شب، ۵ صبح. حتی شده بود که گاهی ساعت ۳ صبح تماس بگیرند و پیگیر امور باشند.
لطفا یکی از شاخص‏ترین ویژگی‏های آیت‏الله رئیسی که در دولت ایشان ظهور و بروز پیدا کرد را بگویید؟
شهید آیت‏الله رئیسی یک مدیر کاملاً تحول‏گرا بودند. دولت ایشان اولین دولتی بود که یک سند تحول ارائه کرد و از همان ابتدا دیدگاه‏شان دیدگاه تحول‏محور بود. به‏عنوان مثال تحول در بحث سیاست همسایگی ایران که واقعاً یک تحول بزرگ بود. شهید رئیسی در شرایطی دولت را تحویل گرفتند که ما با برخی از همسایگانمان مناسبات چندان تنظیم‏شده‏ای نداشتیم. از طرفی درگیر کرونا بودیم و روزانه ۷۰۰ نفر تلفات داشتیم، ولی ایشان با یک سیاست خارجی مناسب و در ظرف مدت کوتاهی توانستند از همین موضوع فرصتی برای حل مشکلات ایجاد کنند و دولت موفق شد در همان سال اول دولت سیزدهم کرونا را مهار کند و بعد هم آمار فوتی‏های کرونا با واکسن زدن‏های روزانه تا یک میلیون که کار بسیار سنگینی بود، به صفر رسید.
در حوزه دانش‏بنیان‏ها هم تحول بزرگی ایجاد شد. زمانی که آیت‏الله رئیسی دولت را تحویل گرفتند، پنج هزار شرکت دانش‏بنیان داشتیم و امروز که با هم صحبت می‏کنیم، ده‌هزار شرکت داریم، یعنی در ظرف همین دو سال و خرده‏ای تعداد این شرکت‏ها دو برابر و از همه مهم‏تر رشد صادرات دانش‏بنیانی ما سه برابر شد. توجه به مسئله دانش‏بنیان‏ها مطالبه‏ای بود که مقام معظم رهبری به‏کرات از دولت‏ها داشتند. رئیس جمهور شهید ما در حوزه تحول مسیرهای فوق‏العاده‏ای را ایجاد کرد. نگاه فناورانه ایشان باعث توسعه فناوری در کشور شد. حتی در سفرهای خارجی زمینه را برای صادرات این بخش ایجاد می‏کردند.
«تحول در زمینه گفتمان اداره دولت» نیز یکی از شاخص‏های مدیریتی شهید رئیسی بود که دولت را از یک دولت منفعل و خسته تبدیل به دولتی پویا و دونده کرد. این تحول در رشد صنایع هم اتفاق افتاد. به‏عنوان نمونه در حوزه صنعت فضایی با حمایت‏های ویژه‏ای که از این بخش کردند، تحول بزرگی ایجاد نمودند. ما در سال ۱۴۰۲ به اندازه کل دوازده سال قبل از آن پرتاب ماهواره‏ای موفق داشتیم. در حوزه رویکرد سیاست خارجی نیز تحول رخ داد. از وابسته شدن کشور به اخم و لبخند دیگران به استفاده از همه ظرفیت‏ها از آفریقا و امریکای جنوبی گرفته تا کشورهای آسیای جنوب شرقی رسیدیم. منطق آقای رئیسی این بود که پنج کشور غربی، کل دنیا نیستند. کل دنیا شامل کشورهای دیگری هم می‏شود که بسیاری‏شان اتفاقا تمایل دارند با ما ارتباط داشته باشند و ما فقط باید زمینه‏اش را فراهم کنیم.
 از دیگر ویژگی‏های شهید آیت‏الله رئیسی که کمتر مردم با آن آشنا هستند و برای انتخاب رئیس جمهور چهاردهم باید به آن توجه شود چیست؟
شهید آیت‏الله رئیسی بسیار مشورت‏پذیر بودند و گوش شنوا داشتند البته نهایتا خودشان به تصمیم می‏رسیدند. چند وقت پیش جمعی از اقتصاددان‏ها انتقاداتی به مسائل اقتصادی داشتند که عموماً جزو جریان‏های منتقد هم تلقی می‏شدند، ولی ایشان به آقای دکتر خاندوزی وزیر اقتصاد دستور دادند که حتماً همه این آقایان را جمع کنید، من خودم می‏خواهم با اینها جلسه بگذارم. ایشان از همه پیشنهادها و انتقاداتی که مطرح می‏شد و قابلیت اجرایی داشت، استقبال می‏کردند.
گزینه دیگر در ذهن‏تان نیست؟
ویژگی دیگر مدیریتی ایشان احیاگری بود. احیاگر تولید و احیاگر اشتغال و اعتماد بودند. قریب به ۹ هزار کارخانه، کارگاه و کسب و کارهایی که راکد شده بود را احیا کردند. به خاطر همین هم بود که آمار بیکاری ۱.۵ واحد کاهش و آمار اشتغالمان بهبود پیدا کرد. حوزه اشتغال را نیز احیا کردند. البته ما در بخش اشتغال فارغ‏التحصیلانمان هنوز مشکل داریم، ولی روند، حکایت از افزایش آمار اشتغال دارد و در برخی از استان‏های کشور آمار بیکاری به ۵ درصد رسیده و حتی روند معکوس شده، طوری که برخی از استان‏های ما در حال حاضر کار دارند، ولی کارگر ندارند. از همه مهم‏تر امید و اعتماد مردم را احیا کردند. مردم احساس کردند که یک مدیر صادقانه با آنها حرف می‏زند. خودشان هم بارها می‏فرمودند که: «شما به مردم یک وعده‏ای داده‏اید و باید تلاش کنید آن را محقق کنید. ولی اگر نمی‏توانید به آن وعده‏ای که داده‏اید عمل کنید، صادقانه برای مردم توضیح بدهید.»
آنچه به نظرتان حرف پایانی است؟
حرف پایانی ضرورت تداوم راه و مسیر پایه‏ریزی شده و ریل‏گذاری شده توسط شهید رییسی است، آنچه در این روزها مردم می‏خواهند و بیان می‏کنند. مردم تداوم راه خدمت را می‏خواهند. دوست دارند بعد از شهید رییسی، مدیرانی از جنس او داشته باشند، نه مدیران بدلی و یا کسانی که در تخریب و آزار او کم نگذاشتند. باید دقت شود، امکان آزمون و خطا نداریم. نباید گذشته‏های تلخ و اندوهبار در نظام مدیریتی کشور تکرار شود. نباید گذاشت آزاردهندگان شهید رییسی در دوران حیات به عنوان نسخه بدلی او خود را جا بزنند. انتخاب در این دوره از دقت و حساسیت بیشتری برخوردار است. باید راه شهید تثبیت شود.

کار مردم نباید معطل بماند
آقای رئیسی در این پیگیری‌ها یک اصطلاحی داشتند و می‌گفتند: «آقا! این کارها ساعت می‌زند. کار مردم نباید معطل بماند.» منظورشان این بود که زمان با سرعت می‌گذرد و شما باید متوجه گذشت زمان باشید. گاهی هم که کارها آن طور که ایشان انتظار داشت پیش نمی‌رفت، به مزاح به دوستان می‌گفتند: «خدا ان‌شاءالله یک مقدار از آن صبری که شما دارید به من هم بدهد.» همیشه می‌فرمودند: «۵۰ درصد کار پیگیری است. شما اگر بهترین برنامه‌ها را هم داشته باشید ولی پیگیری نکنید، کار به نتیجه نمی‌رسد.» لذا پیگیری جزو اولویت‌های ایشان بود