مبارزی خستگی ناپذیر بود

در حافظه موقت ذخیره شد...

مبارزی خستگی ناپذیر بود

سید سعیدرضا عاملی رنانی، متولد ۱۳۴۰ در کرج، دبیر پیشین شورای عالی انقلاب و رئیس دانشکده مطالعات جهان در دانشگاه تهران است. او همچنین در سابقه‏ خود معاون برنامه‏ریزی و فناوری اطلاعات و معاون طرح و توسعه دانشگاه تهران را دارا بوده‏است. در تاریخ ۱۲ دی ۱۳۹۷ با حکم رهبر انقلاب اسلامی به عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی منصوب شد و همچنین توسط حسن روحانی به عنوان دبیر این شورا برگزیده شد. عاملی علاوه بر این، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز هست.

گفت‌وگو با عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی

با توجه به سمت و فعالیت‏تان در شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی، حتماً با شهید آیت‏الله رئیسی مراودات کاری و دوستانه داشته‏اید. لطفاً کمی درباره خاطرات‏تان با ایشان بفرمایید.
آقای رئیسی یک شخصیت مؤمن و مخلص بود. بارزترین ویژگی شخصیتی ایشان ایمان عمیق و اخلاصی بود که در جهت کسب رضایت خداوند متعال بر آن مداومت می‏کرد و همین به او قوت و انرژی می‏داد. خصوصیت مهمی که آقای رئیسی داشتند، تلاش خستگی‏ناپذیری بود که واقعاً خستگی را خسته می‏کردند.
می‏توانید مثالی از این تلاش خستگی‏ناپذیر بزنید؟
خاطرم هست برای رونمایی از سند فرهنگی استان آذربایجان شرقی همراه ایشان به تبریز رفته بودیم. برنامه انجام شد و به تهران برگشتیم. ساعت 3 و نیم صبح بود که به فرودگاه رسیدیم و به خانه رفتیم، ولی ایشان دوباره ساعت 7 صبح پرواز کرد و به خرمشهر رفت. وقتی به چهره‏اش نگاه می‏کردی آثار بی‏خوابی کاملاً در چهره‏اش هویدا بود. می‏رفتم و خسته نباشید می‏گفتم. می‏گفتم: «خدا قوت بدهد. چهره‏تان کمی خسته است.» بلافاصله می‏گفت: «نه، من خسته نیستم.» حضرت آقا تعبیری راجع به امام رضا(ع) دارند تحت عنوان «مبارزه خستگی‏ناپذیر» که تصور می‏کنم شهید رئیسی نیز در همین مسیر گام برداشت.
آیا ویژگی‏های شخصیتی دیگری از ایشان در خاطرتان مانده است؟
آیت‏الله رئیسی انسان متواضعی بود. در برابر هر کسی که با او مواجه می‏شد، خاضع بود. در ملاقات با رئیس جمهور قاعده این است که فردی که قصد دارد با رئیس جمهور ملاقات کند، می‏رود در اتاق منتظر می‏نشیند و رئیس جمهور وارد می‏شود. اما من در ملاقات‏های متعددی که به‏عنوان دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با ایشان داشتم، هر بار که وارد شدم دیدم ایشان جلوی در ایستاده و منتظر بنده است. وقتی کسی به نزدش می‏رفت، بلند می‏شد و می‏ایستاد. در حالت نشسته با کسی صحبت نمی‏کرد. این روحیه را در کمتر رئیس جمهوری می‏بینید.
آیا خاطره‏ای از این تواضع و این روحیه شهید آیت‏الله رئیسی دارید؟
خاطرم هست یک بار وارد اتاق ایشان شدم و دیدم مبلمان اتاق را عوض کرده‏اند. گفتم: «حاج آقا! مبلمان اتاق را عوض کرده‏اید.» گفتند: «بله. اولاً که می‏خواستم نزدیک در و دوماً رو به قبله باشم.» دائماً ذاکر و در پیوند با خدا بودند.
دوستان و همکاران ایشان درباره‏شان چه نظری داشتند؟
دوستان ایشان می‏گفتند آقای رئیسی حوزه علمیه و حتی به قول آقای مروی، رئیسی دوران دبیرستان با رئیسی رئیس جمهور هیچ تفاوتی نکرده است. این شهید رئیسی بود که سوار بر قدرت بود، نه قدرت سوار بر ایشان. من در تجربیات خودم با ایشان هرگز ندیدم که در پاسخ به من و یا حتی فردی که به او تندی می‏کند هوای نفس بر او غلبه کند.
نحوه تصمیم‏گیری شهید آیت‏الله رئیسی در مسائل مهم چگونه بود؟
ایشان همین رویکرد را در عقل جمعی داشت. آیت‏الله رئیسی خیلی از مسائل را علی‏رغم اینکه خودش صاحب نظر بود، ولی تصمیم را به عقل جمعی واگذار می‏کرد. در جلسات شورای عالی همواره تأکید می‏کرد که اگر لازم باشد دو بار جلسه بگذاریم، می‏گذاریم و اگر پای موضوعات مهم و جدی باشد، کوتاهی نمی‏کنم. کما اینکه ایشان در سال گذشته 20 جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی را برگزار کردند و سال پیش از آن 22 جلسه. همیشه برای کارهای اصولی و منطقی آماده بود.
آیا ایشان در مجامع بین‏المللی نیز با همین روحیه ظاهر می‏شدند؟
آقای رئیسی با برخورداری از باوری که ناشی از آگاهی بود، در سازمان ملل قرآن را با اعتماد به نفس روی دست گرفت و به آن‏هایی که به کتاب خدا توهین کردند، گفت این کتاب مایه نجات ماست. این کتاب مایه نجات علم و فرهنگ است. آن‏هایی که در اروپا و آمریکا زندگی می‏کنند، می‏دانند که همراه داشتن عکس سردار سلیمانی تبعاتی همچون بستن حساب‏های مالی و محاکمه فرد را به دنبال دارد. ولی با این حال شهید رئیسی عکس حاج قاسم را در سازمان ملل با صلابت روی دست می‏گیرد و به دنیا نشان می‏دهد.
وقتی افراد مشغول کاری هستند که جنبه‏های نظری و اجرایی توأمان دارد و هر یک صاحب نظر هستند، قاعدتاً اختلاف نظر پیش می‏آید. از شهید آیت‏الله رئیسی چه خاطره‏ای در این زمینه به یاد دارید؟
در جلسات جمعی‏ای که در سطح عالی کشور برگزار می‏شود، حتماً اختلاف نظر شکل می‏گیرد، ولی بنده هیچ‏گاه به یاد ندارم که ایشان در مقام کسی که جلسه را اداره می‏کند عصبانی شده و یا اهانتی کرده باشد. گاهی اطرافیان ناراحت و عصبانی می‏شدند و به گوینده هشدار می‏دادند که بحث را ادامه ندهد، ولی خود ایشان آرام بود.
آیا شده بود که با کسی که با ایشان بد صحبت کرده بود با سردی و بی‏اعتنایی برخورد کنند؟
هرگز. آقای رئیسی واقعاً یک انسان «سر به خدا سپرده» بود. الان که سیر زندگی شهید رئیسی را مرور می‏کنم، می‏بینم که ایشان چقدر آماده رفتن بود و هر لحظه دنیا را به‏عنوان آخرین فرصت برای خود می‏دیده است.
یکی از خطرات انسان در گرفتن مسئولیت‏ها غرور است. آیا شهید آیت‏الله رئیسی به این ویژگی توجه داشتند؟
بله، یکی از امتیازات شهید بزرگوار آیت‏الله رئیسی گوش شنوای ایشان بود. من ندیدم که بحثی مطرح شود و ایشان علی‏رغم اینکه صاحب نظر است، با خودرأیی صرفاً نظر خود را درست بداند. با دیگران تعامل می‏کرد، زیرا در تعاملات سوء تفاهم‏ها رفع می‏شود. وقتی کسی را از دور نگاه می‏کنیم، ممکن است درباره او قضاوت نادرست کنیم. بر اساس روایات کسی که به او تهمت زده می‏شود، مقام شهید پیدا می‏کند، چون تهمت زدن به افراد موجب قتل شخصیتشان است. از این جهت شهید آیت‏الله رئیسی را بارها شهید کردند. او را متهم به سواد کم و بی‏تجربگی کردند تا تضعیفش کنند.
از برخوردهای کاری ایشان برای‏مان بگویید.
زمانی که بنده هنوز دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نشده و صرفاً یک عضو بودم، پیش از دستور وقت گرفتم و به ایشان عرض کردم مردم در شرایط اقتصادی بدی هستند. می‏دانم که شما هم دغدغه زندگی و آرامش مردم را دارید. به نظر من بیایید کاری بکنیم که این فشار کمی روی مردم کم شود. گفتند: «چه کار کنیم؟» گفتم به نظر من یکی از مسائلی که به مردم فشار می‏آورد این نظام کاغذبازی اداری ماست. ما باید استعلامات و مجوزهای متعدد و فرآیندهای طولانی‏ای که در مسیر گرفتن مجوزها طی می‏شود و یک کار ساده ساعت‏های زیادی را از وقت مردم می‏گیرد، کاهش بدهیم.
در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره بازسازی نظام اداری چه اتفاقی افتاد؟
خوشبختانه در آن جلسه یک وحدت جمعی شکل گرفت و بسیاری از اعضا تأکید کردند که نظام اداری کشور باید با رویکرد آرامش و آسایش مردم بازسازی شود. در آن جلسه قرار شد بنده پژوهشی انجام بدهم. در این پژوهش، با استفاده از نظرات مردم که روی سکوهای وزارتخانه‏های مختلف و قوه قضاییه می‏گذارند و ناراحتی‏هایشان را می‏نویسند، 610 نوع مزاحمت را در 14 وزارتخانه و قوه قضاییه استخراج کردیم. پیمایشی هم در این زمینه انجام دادیم و مطالعه مقایسه‏ای کردیم. سپس نتایج را خدمت شهید رئیسی گزارش کردم و گفتم در کشورهایی که نظام اداری راحت‏تری دارند، عنصر اعتماد به مردم یک رکن مهم است و همین عنصر اعتماد باعث می‏شود که فرآیندهای اداری کوتاه‏تر شود.
واکنش شهید آیت‏الله رئیسی به نتایج این پژوهش چه بود؟
ایشان پس از شنیدن و بررسی نتایج، بلافاصله به هر 14 وزارتخانه و قوه قضاییه ابلاغ کرد که بروید و این موارد استخراج‏شده در گزارش را اصلاح کنید. ایشان دردمند مردم بود و شبانه‏روز دوندگی می‏کرد که مردم آسوده‏تر زندگی کنند.
اصلاح این روند چقدر زمان برد؟
ما ظرف سه ماه گزارش نهایی را تقدیم رئیس‏جمهور کردیم و ایشان هم کمتر از یک ماه ابلاغیه‏های لازم را به دستگاه‏ها فرستاد. نمی‏توانم ادعا کنم که تمام مشکلات حل شد، ولی به هر حال در مسیر حل شدن قرار گرفت.
آیا شهید آیت‏الله رئیسی به‏طور خاص موارد را پیگیری می‏کردند؟
بله، ایشان حافظه بسیار قوی‏ای داشتند و با وجود اینکه به‏عنوان رئیس‏جمهور در معرض هزاران مسئله بودند، همه موارد را شخصاً یک به یک دنبال می‏کردند.
می‏توانید مثالی از اقدامات اجرایی ایشان بزنید؟
یکی از اقداماتی که انجام شد، هوشمندسازی کل گمرک کشور بود. بعد از هوشمندسازی، درآمد گمرک 9 برابر شد. هر یک از فرآیندهایی که ما اضافه می‏کنیم، خودش یک گره شیطان و محل مفسده است.
درباره جایگاه علمی شهید آیت‏الله رئیسی کمی توضیح دهید .
ایشان به لحاظ حوزوی مدرس مهم کتاب‏های دوره سطح بود و کفایه و مکاسب تدریس می‏نمود. حتی در مقطعی هم درس خارج تدریس کرد و به لحاظ فقاهت و توانایی‏های حوزوی فرد فقیهی بود. وقتی فردی عضو مجلس خبرگان می‏شود، یعنی مجتهد است و کسانی که از وی احراز اجتهاد می‏کنند، تعارف ندارند. باید برایشان مسلم شود که فرد مجتهد است.
معادل مدرس درس خارج حوزه در نظام آکادمیک چیست؟
سطح چهار حوزه را معادل دکتری تلقی می‏کنند که نشان‏دهنده یک مرجعیت علمی است و می‏تواند نکات نقض و نظریات رقیب را مطرح و استنباط حکم کند. یکی از پیچیده‏ترین دانش‏ها دانش اجتهاد است، چون هم باید رجال، کلام، فلسفه و منطق بداند و هم ادیب و فقیه باشد. زنجیره‏ای از علوم در یک مجتهد جمع می‏شود تا بتواند حکمی را صادر کند. ایشان مدرک خود را در شاخه حقوق خصوصی از مدرسه شهید مطهری گرفته بود و رساله دکتری حقوق خصوصی داشت، اما به هیچ وجه دوست نداشت عنوان «دکتر» داشته باشد و جایی هم آن را ذکر نمی‏کرد.
از مصداق‏های دیگر ساده‏زیستی‏شان بگویید.
شهید رئیسی به‏قدری ساده‏زیست و از عنوان و مقام دوری می‏کرد که زمانی که می‏خواستند بعد از شهادت ایشان بروند منزل مادرشان مصاحبه بگیرند، توی کوچه پس کوچه‏ها از اهالی محل می‏پرسیدند که منزل مادر شهید رئیسی کجاست، ولی مردم اطلاع نداشتند. ایشان نه خانواده‏اش در صحنه بودند و نه مالی از دنیا داشت، حتی حق تولیت خود را نگرفت و آن را صرف ساخت بیمارستان و مدرسه برای نیازمندان کرد.
روحیه شهید آیت‏الله رئیسی نسبت به مقام معظم رهبری چگونه بود؟
روحیه حضرت آیت‏الله رئیسی در احترام به مقام عظمی ولایت ستودنی بود. در تمام جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی در هر جا که مقام معظم رهبری نظر و دیدگاهی داشتند، امتدادش را به‏وضوح در رفتار و کردار ایشان می‏دیدیم. لذا اصل مهم راجع به شهید رئیسی دینداری اوست که در تبعیت از رهبر نظام که اصل 57، 110 و 5 قانون اساسی بر جایگاه کانونی و راهبری وی تأکید دارد، نمایان می‏شود.
نگاه‏شان به دیدگاه‏های رهبری چگونه بود؟
شهید رئیسی نه تنها مصرّحات را دنبال می‏کرد، بلکه اگر جایی استنباط می‏کرد که مقام معظم رهبری دیدگاه خاصی به آن مسئله دارد، همان را دنبال می‏کرد. وقتی چنین رویکردی وجود دارد و شخصیت‏ها یکدیگر را نقض نمی‏کنند، کشور انسجام می‏یابد و این منجر به همبستگی و تقویت سرمایه اجتماعی و عمل کردن افراد به وظایف خواهد شد. شهید رئیسی در اولین اقدام تمام استان‏ها را احصاء و کارهای ناتمام هر یک را شناسایی کرد و تلاش شبانه‏روزی خود را به کار گرفت تا کارهای ناتمام دولت قبل را به اتمام برساند.
جریان کنکور و اختلاف پیش آمده و نظر شهید آیت‏الله رئیسی را برای‏مان نقل کنید.
ایشان به دلیل تفاوت نگاه بین مجلس شورای اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی و حتی نگاه متفاوت وزیر علوم، جلسات متعددی راجع به بحث کنکور برگزار کرد. حتی به یاد دارم تا ساعت 12 شب نشستند تا جمع را قانع کنند. رویکرد ایشان در همه مباحث رویکرد اقناعی بود. خوشبختانه این جلسات منجر به این شد که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی اجرا شود.
متوسط معدل دیپلم ما به زیر 12 رسیده بود و دانش‏آموز درس مدرسه را نمی‏خواند. نه معلم برایش اهمیت داشت، نه کتاب دبیرستان. دانش‏آموز با معدل زیر 12، در حقیقت به شکل مشروط دیپلم می‏گرفت، چون مرتب به کلاس کنکور می‏رفت. جمعیت بزرگی، از جمله جامعه معلمین، مهندسین و... نیز در کسب و کار گسترده کنکور فعال هستند. لذا تغییرات در این زمینه به مانند یک جراحی بود و باید کاری می‏کردی که دوازده سال تحصیل دانش‏آموز و آموزش و پرورش اهمیت پیدا کند.
در کشورهای دارای تجربه ارزیابی نهایی به عهده آموزش و پرورش و پذیرششان با دانشگاه است. اما نظام کنکور در کشور ما، هم آموزش و پرورش را بی‏خاصیت کرد که دیگر هیچ نقشی در ارزیابی نداشت و هم دانشگاه را که نقشی در پذیرش نداشت. منِ معلم هیچ نقشی در تأیید یا عدم تأیید صلاحیت یک فرد در تحصیلات عالی ندارم. در کشورهای پیشرفته فرد پذیرشش را برای استاد می‏فرستد و این استاد است که به شما پذیرش و صلاحیت می‏دهد.
شورای عالی انقلاب فرهنگی امتحان کنکور را اولاً دو مرحله‏ای کرد و دوماً تصویب کرد که معدل امتحانات نهایی دیپلم به صورت قطعی در نمره آزمون مشمولین تأثیر داده شود. این مصوبه‏ای بود که رئیس‏جمهور شهیدمان پای آن ایستاد و عملی کرد.

مبارزه خستگی‌ناپذیر
خاطرم هست برای رونمایی از سند فرهنگی استان آذربایجان شرقی همراه ایشان به تبریز رفته بودیم. برنامه انجام شد و به تهران برگشتیم. ساعت 3 و نیم صبح بود که به فرودگاه رسیدیم و به خانه رفتیم، ولی ایشان دوباره ساعت 7 صبح پرواز کرد و به خرمشهر رفت. وقتی به چهره‌اش نگاه می‌کردی آثار بی‌خوابی کاملاً در چهره‌اش هویدا بود. می‌رفتم و خسته نباشید می‌گفتم. می‌گفتم: «خدا قوت بدهد. چهره‌تان کمی خسته است.» بلافاصله می‌گفت: «نه، من خسته نیستم.» حضرت آقا تعبیری راجع به امام رضا(ع) دارند تحت عنوان «مبارزه خستگی‌ناپذیر» که تصور می‌کنم شهید رئیسی نیز در همین مسیر گام برداشت