مقاومت لبنان را با کتاب خواندنی‌ها درباره لبنان، مقاومت و حزب‌الله بشناسیم
حقایق و ابعاد مختلفی درباره اوج‌گیری جنبش حزب الله لبنان در فاصله سال 1993 تا به امروز وجود دارد که ضرورت بررسی همه‌جانبه شکل‌گیری تا اوج‌گیری این حرکت مردمی در لبنان دوچندان کرده است. چهره‌های موثر بر شکل‌گیری این جنبش، بنیان‌گذاران و سربازانی که زیر پرچم زرد حزب خدا مشق مبارزه با ظلم ظالم صهیونیست کردند و معادلاتی که همه‌ی این سال‌ها و در برهه‌های زمانی مختلف شکل گرفته تا بلوغ این جنبش جوان و مردمی را در کشوری پرالتهاب مانند لبنان شاهد باشیم. اگر اهل خواندن کتاب‌های خاص هستید، در این مطلب می‌توانید با آثار مکتوبی آشنا شوید که درباره چگونگی شکل‌گیری حزب الله در لبنان، جنگ 33 روزه و نقش انقلاب اسلامی ایران در منطقه و به طور مشخص کشور لبنان نوشته شده‌اند.
ناگفته‌های جنگ 33 روزه
کتاب «ناگفته‌های جنگ سی و سه روزه» از مهمترین آثار در شناخت و واکاوی تجاوز رژیم صهیونیستی به لبنان در سال ۲۰۰۶ میلادی است. این اثر به قلم علی حسن خلیل؛ وزیر اسبق دارایی لبنان و عضو هیئت رئیسه جنبش امل نگاشته شده که تلاش دارد با گفتن چگونگی انتقال پیام‌های سری میان سیدحسن نصرالله و نبیه بری که آن روزها رئیس مجلس اعلای لبنان بود، از درگیری‌های پشت پرده سیاست میان بازیگران داخل لبنان و نیز کنشگران منطقه‌ای یا بین‌المللی، روایت کرده است. این اثر برای اولین بار در 1399 با ترجمه روان دکتر صفاءالدین تبرائیان از سوی انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی به زیور طبع آراسته شد. تبرائیان در مقدمه این اثر نوشته است: «در این کتاب، بیش از حوزه نظامی، تکاپوی عرصه دیپلماسی مورد توجه واقع شده است؛ موضوعی که کمتر در معدود آثار منتشره درباره جنگ 33 روزه ملاحظه می‌گردد. خواننده در این اثر با مواضع شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی مهم لبنان در خلال جنگ آشنا می‌شود؛ همی راوی اثر رئوس مهم گفتگوی سیاستمداران خارجی با رئیس مجلس لبنان را در اختیارمان قرار می‌دهد. مسئولیت انتقال پیام‌ها، اطلاعات و نامه‌های سیدحسن و نبیه برّی را مشاوران عالی‌رتبه‌ي سیاسی آنان یعنی «خلیلین» (حاج حسین الخلیل و علی حسن الخلیل) برعهده دارند، که در فرصت مناسب و زمان مقتضی و محل مطمئن که هر بار آن را به دلایل امنیتی تغییر می‌دادند، از بام تا شام، در بیروت رد و بدل می‌شد».
نبیه بری، رئیس مجلس لبنان که در جنگ 33 روزه حضور داشته، در مقدمه کتاب اصلی نوشته است: «این نبرد حکایت آوردگاه مرگ است؛ همان که اراده ملت ما آن را به آوردگاه امیدی دیگر مبدل ساخت و افق پیروزی را از دل آن پدیدار کرد که امنیت و آرامش و قدرت، ارمغان جاودان آن بود. این صفحات چینش واژگان و عبارات را در پی هم نیاورد؛ بلکه خون و آتش، اضطراب و پایداری و تسلیم‌ناپذیری را به تصویر کشیده است؛ و پژواک آوای لبنانیان دردمندی است که از یغمای بی‌امان ماشین کشتار پنهان در پس نقاب تروریسم دولتی صهیونیست‌ها به تنگ آمده بودند. حکایت روزها و ساعت‌ها و لحظاتی است که لبنانیان، با زبان و قلم و قدم، به یاری برادران خود شتافتند و بار سنگین را از روی یکدیگر بر گرفتند.»
قدیمی‌ترین زندانی لبنان
در دستان صهیونیست‌ها کیست؟
کتاب «حقیقت سمیر» نوشته یعقوب توکلی است که انتشارات سوره مهر آن را در 540 صفحه به چاپ رسانده است. به گفته خود نویسنده، هنگامی که قرار شد نویسنده با آقای سمیر سامی قنطار درباره سرگذشت سی‌سال زندان او در اسرائیل به گفت‌وگو بنشیند هم سمیر قنطار و هم بقیه دوستانش تصور می‌کردند که خبرنگاری آمده و می‌خواهد ساعتی گفت‌وگو کند و تمام شود. اما نویسنده در همان آغاز به سمیر یادآور شد که در جوانی کتاب گزارش محاکمات نلسون ماندلا رهبر فقید مبارزات آفریقای جنوبی را که مطالعه کرده است و همچنان صبر و استقامت ماندلا در ذهن و جانش زنده است ـ هرچند آن موقع که او کتاب را خوانده ماندلا زندانی بود و الان که این متن را می‌نویسد ماندلا در قید حیات نیست ـ به سمیر یادآور شد که در صورت حوصله در گفت‌وگو سرگذشت بسیار عجیب او می‌تواند برای تاریخ و جهانیان ماندگار باشد. فرآیند سؤالات و مباحثه به گونه‌ای چیده شد که خواننده در روند زمان قرار گیرد سمیر قنطار با حافظه بسیار دقیق با نظمی منطقی به این سؤالات جواب داد و روند تدوین نیز بر همین اساس شکل گرفت. باید اذعان کرد که این اثر با کتاب «قصّتی» نوشته جناب آقای حسان‌الزین تفاوت‌های اساسی دارد، چرا که نویسنده تلاش کرده حوادث جدی سیاسی و نظامی فلسطین و لبنان و تحولات آن را علاوه بر مسائل خاص خود سمیر قنطار مورد توجه قرار دهد که این مجموعه حاصل بیش از ۵۰ جلسه مصاحبه توکلی و قنطار است. اگر از جلوه‌های صبر و تاب‌آوری، و تشکیل گروه مقاومت در داخل زندان‌ها بی‌خبر هستید، آنگاه با سمیر پانزده ساله، به دالان‌های محصور قدم بگذارید و جنایات رژیم اشغالگر را در سرگذشت دو کشور تاریخ‌ساز محور مقاومت، یعنی لبنان و فلسطین، بررسی کنید تا با دقت و استناد به حقایق، بتوانید ظلم آشکارشان را برای همگان بازگو کنید.
به دنبال کشف
یک راز بزرگ
صبح‌گاه 26 آوریل 1988 نیروهای مقاومت حزب الله وارد منطقه هارداو در جنوب لبنان می‌شوند و در حمله‌ای غافل‌گیرانه به یگانی از ارتش اسرائیل ضربه سختی وارد می‌کنند. شش روز پس از این ماجرا عملیات «قانون و نظم عملیاتی» با هدف تصرف دهکده میدون در بقاع غربی لبنان برنامه‌ریزی می‌شود. اغلب، جنگ‌های نامنظم در بقاع غربی به روستای میدون خلاصه می‌شود، نقطه رهایی نیروهای حزب الله برای نفوذ به داخل خاک اسرائیل. برخلاف تصور نیروهای صهیون عملیات طولانی می‌شود و پیچیده. حتی خود شارون هم به میدان می‌آید. گردان‌ها، تانک‌ها و بالگردهای اسرائیلی در مقابل چند نیروی بی سلاح لبنانی. نتیجه این جنگ معلوم است: پیروزی اسرائیل در نبرد با چند جوان لبنانی. اما به جای تبلیغات و بوق و کرنا، این پیروزی غرورآفرین برای همیشه در بایکوت خبری قرار می‌گیرد. راستی چرا؟ کتاب جنگ بدون صلح که توسط انتشارات روایت فتح در 216 صفحه منتشر شده، قرار است از این راز پرده بردارد و نصرت الله محمودزاده سرّی را برملا می‌کند. با این رمان واقعی همراه شوید و حق، معجزه، ایمان، دروغ، ضعف و...را از نزدیک لمس کنید.
بخشی از متن کتاب را در ادامه ملاحظه می‌کنید:
«کمتر جنگ اعتقادی پیدا می‌شود که با صلح پایدار پایان یابد. هرچه آتش این نوع جنگ‌ها شعله‌ورتر می‌شود، کینۀ اعتقادات عمیق‌تر خواهند شد. یهود بنا ندارد با هیچ آئینی کنار بیاید.»
یکی از سیب‌های درشت و قرمز را برداشت و چهار قاچ کرد و بدون اینکه پوست بکند، گاز زد: «وقتی یهودی‌ها در جریان هولوکاست شکست را پذیرفتند که جربزۀ جنگیدن با نازی‌ها را نداشتند، یعنی جایی جز اردوگاه مرگ برایشان پیش‌بینی نشده بود. اما امروز خیلی راحت تا قلب بیروت پیشروی می‌کنند. این اسرائیل نیست که راحت پیشروی می‌کند، بلکه عرب‌ها خیلی راحت عقب‌نشینی می‌کنند.»
مجاهدان راه خدا
از زبان روزنامه‌نگار آمریکایی
حزب الله لبنان چه قدرتی دارد که اسرائیل را در جنگ ۳۳ روزه در هم کوبید؟ این گروه چگونه تاسیس شد؟ تاریخچه آن چیست و در دهه‌های اخیر چه فراز و فرودهایی را پشت سر گذاشته است؟ شاید برای پاسخ این سوالات و به دست آوردن اطلاعات تاریخی، سیاسی، نظامی و امنیتی مختلف درباره حزب ا... مطالعه هیچ کتابی مفید تر از کتاب «مجاهدان راه خدا» نباشد! چرا که نویسنده آن نیکولاس بلانفورد؛ روزنامه نگار آمریکایی روزنامه تایمز و لبنان دیلی استار است که سال‌های بسیاری در خاورمیانه و لبنان حضور داشته است. او مقالات و کتب تحقیقاتی عجیب و منحصر به‌فردی پیرامون اتفاقات و حوادث مهم این سال‌های لبنان نوشته است. اولین کتاب او به نام «کشتن آقای لبنان» پیرامون ترور نخست وزیر لبنان سعد حریری و پیامدهای این حادثه بود. کتاب دوم او به نام «مجاهدان راه خدا» گزارشی مبسوط و تحلیلی پیرامون حزب الله لبنان است. او که از نزدیک شاهد تحولات لبنان و خاورمیانه بوده و جنگ سی وسه روزه را با چشمان خود مشاهده کرده، توانسته روایتی از واقعیت‌های میدان که خودش لمس کرده برای مخاطب مکتوب کند. در این مسیر او حتی اجازه پیدا می‌کند به یکی از پایگاه‌های موشکی حزب الله برود و از نزدیک شاهد قدرت تسلیحاتی آنها باشد. تحلیل او از حوادث سیاسی اجتماعی لبنان و اینکه در آینده رابطه اسرائیل و حزب الله به کجا خواهد انجامید جالب و خواندنی است. این کتاب به تازگی و در سال 1402 با تعداد 632 صفحه از موسسه انتشاراتی روزنامه ایران وارد بازار شده که ترجمه آن را پروین عبد خدایی برعهده داشته است.
بازتاب انقلاب اسلامی
بر شیعیان لبنان
انقلاب اسلامی ایران در قرن بیستم، به عنوان نقطه عطف در تاریخ تحولات سیاسی - اجتماعی جهان اسلام، سرمنشأ تحولات عظیمی در جهان و منطقه بوده است. انقلاب اسلامی با تقویت باور به اسلام ناب از طریق ترویج اسلام سیاسی، بسیاری از مسلمانان جهان را در مسیر بازیابی هویت خویش قرار داد. کتاب «بازتاب انقلاب اسلامی بر شیعیان لبنان» حاصل تحقیق سیدمهدی طاهری است که در آن وجوه گسترش و بازتاب انقلاب اسلامی بر دیگر مناطق جهان، به خصوص تأثیر انقلاب اسلامی بر شیعیان لبنان را مورد بررسی قرار داده است. در این بررسی ضمن معرفی اجمالی جغرافیای طبیعی و انسانی لبنان و ادیان و اقوام آن، تحلیل گسترده ای در مورد جایگاه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی شیعیان آنجا، موانع تأثیرپذیری شیعیان لبنان از انقلاب اسلامی ایران و فرآیند تأثیرپذیری شیعیان لبنان از انقلاب اسلامی ایران صورت گرفته استاین کتاب یکی از وجوه گسترش و بازتاب انقلاب اسلامی بر دیگر مناطق جهان، یعنی موضوع مهم تأثیر انقلاب اسلامی بر شیعیان لبنان را مورد بررسی قرار داده است. مولف در نگارش این کتاب، از روش تطبیقی تاریخی و مقایسه‌ای استفاده کرده و بر مبنای آن، ابتدا به بررسی وضعیت جامعه لبنان به خصوص شیعیان لبنان تا قبل از انقلاب اسلامی در تمام عرصه‌ها پرداخته است تا بتواند با درک این وضعیت، به میزان تأثیرگذاری انقلاب اسلامی ایران بر آن ها شناخت پیدا کند و به ابعاد بازتاب انقلاب اسلامی در میان شیعیان و موانع تأثیرگذاری این انقلاب بر آنها بپردازد. خوانندگان این اثر، افزون بر آشنایی اجمالی با جغرافیای طبیعی و انسانی لبنان و ادیان و اقوام آن، آشنایی مفیدی با شیعیان لبنان و سیر تحولات و نقش آفرینی آن ها در آن منطقه و تأثیر انقلاب اسلامی بر این فرایند آشنا می شوند. دغدغه اصلی مولف در نگارش کتاب بازتاب انقلاب اسلامی بر شیعیان لبنان، بررسی این موضوع بوده است که انقلاب اسلامی ایران چه تأثیرات موفقیت آمیزی در ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در میان شیعیان لبنان داشته و با چه موانعی در این زمینه ها روبه رو بوده است؟ کتاب بازتاب انقلاب اسلامی بر شیعیان لبنان، نوشته سید مهدی طاهری است که انتشارات سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی سال 1388 آن را در 358 صفحه منتشر کرده است.
خاطرات زنی در میانه نبرد تموز
گاهی ملتی که در وسط میدان جنگ و مقاومت زندگی می‌کنند؛ مقاومت و پایداری جزئی از زندگی عادی آنها می‌شود در صورتی که همان اتفاق از نگاه نویسنده‌ای بیرون از این جامعه یک حماسه و یک رمان و یک داستان بزرگ است. در داستان‌های موجود مربوط به جنگ 33 روز لبنان آنچه بیشتر بر آن تمرکز شده؛ داستان‌های قهرمانی و ایستادگی با نگاهی مردانه است و شاید به این جنگ از نگاه زنانه کمتر پرداخته شده باشد. آنچه در کتاب «آخرین روز جنگ» می‌خوانیم فقط روایت زندگی یکی از مردم مقاوم در جنگ 33 روزه است، خاطرات زنی که در روستای خود باقی مانده و جنگ را با نگاه یک همسر و یک مادر و از پشت پنجره‌های خانه و زیر باران گلوله و صدای شنی‌های تانک و جنگنده‌ها دنبال می‌کند. خاطراتی که به ما کمک می‌کند در شرایطی که بیشتر شناخت ما از این جنگ حاصل تحلیلات سیاسی و کتاب‌های علمی و بررسی‌ها و پژوهش‌های سیاسی است، با جزئیات زندگی مردم عادی در جریان این جنگ و مقاومت آشنا بشویم. این کتاب را رقیه کریمی نوشته و انتشارات شهید کاظمی آن را در 112 صفحه روانه بازار نشر کرده است.
حزب خدا اوج می‌گیرد؟
شاید دانستن این موضوع که حزب الله و تشکیلات یا ساختار آن چگونه شکل گرفته است، از مواردی باشد که خیلی ها دوست داشته باشند درباره آن اطلاعاتی کسب کنند بدانند شاید هم برای فردایی که پیش رو داریم نیاز به مستنداتی باشد که روایت این حضور را با اسناد و مدارک بدانند و بشناسند.
16 فوریه 1985 در اولین سالروز شهادت شیخ راغب حرب، شیعیان در حسینیه‌ای برای یادبود شیخ گرد هم آمده بودند که «سید ابراهیم السید سعید» از روی کتابچه‌ای چهل و چند صفحه‌ای برخی از مواضع و دیدگاه‌های سیاسی حزب الله را قرائت کرد. دفترچه‌ای که با معرفی حزب شروع می‌شد و در ادامه دیدگاه‌هایی در مورد مسائل داخلی، ملی و جهانی را توضیح می‌داد. این واقع، شروع فعالیت علنی حزب الله لبنان بعد از حدود دو سال فعالیت مخفی محسوب می‌شود. امروز اما حزب الله لبنان یکی از گروه های نظامی و مبارزاتی در دنیاست که دارای ساختارهای بسیار مهم و برنامه ریزی شده است. برنامه ریزی های در راستای پرورش نیرو، تقویت قدرت نظامی و سیاسی و تقریباً یک دولت کوچک و اما یک پارچه و همه جانبه نگر. انتشارات روایت فتح در سال 1389 کتابی با عنوان «حزب الله» را به قلم سیده سمیه طباطبایی و در 140 صفحه منتشر کرد که در 5 فصل تدوین شده است. شروع کتاب به بررسی وضعیت سیاسی و اجتماعی لبنان می پردازد در ادامه به موضوع حمله و ورود اسرائیل به لبنان و جنگ‌های داخلی و درگیری بین مسیحی ها و مسلمانان تا ضرورت وجود حلقه های مقاومت اشاره می کند. فصل سوم این کتاب با عنوان «حزب الله متولد می شود»، به بررسی فعالیت های حزبی و علنی حزب الله می پردازد. بررسی و بازخوانی چند عملیات قوی و بسیار اثرگذار، توسط حزب الله لبنان که به طور رسمی فعالیت خود را بعد از عملیات ها با قبول مسئولیت عملیات ها اعلام می کند. اولین عملیاتی که برای رژیم اشغالگر بسیار گران تمام شد، «انفجار بنر العبد» بود. روزهایی که اسرائیل از جنوب لبنان عقب نشینی می کرد، مارس 1985، مدت کمی از اعلام موجودیت حزب الله گذشته بود. در همین زمان یک کامیون با 900 کیلوگرم مواد منفجره در میان ادوات زرهی و کامیون های اسرائیلی ها منفجر و منجر به تلفات زیادی از آنها می شود. «حزب الله اوج می گیرد» و «حزب الله در اوج» نام دو بخش چهار و پنج کتاب «حزب الله» است که به بررسی چند جریان مهم نظیر «ماجرای خروج بی قید و شرط اسرائیل از جنوب لبنان در سال 1998»، «تبادل بزرگ اسرا و فرماندهان حزب الله با چند اسیر اسرائیلی در سال 2004»، «جریان خروج کامل نیروهای نظامی سوریه از لبنان»، «ماجرای استعفا و ترور رفیق حریری در سال 2004»، «حمله حزب الله به حیفا در سال 2006» و «شهادت عماد مغنیه در سال 2008»، می پردازد. نویسنده در کتاب «حزب الله»، از منابع مختلفی برای مستند و مستدل بودن اثرش بهره برده است، از کتاب های مستندی که در مورد حزب الله و مقاومت منتشر شده تا روزنامه ها و شبکه های ماهواره ای عربی برای نقل اخبار تا مصاحبه سران حزب الله در شبکه های مختلف.