در حافظه موقت ذخیره شد...
کنکاشی در وضعیت اقتصادی روسیه به مناسبت جنگ اوکراین
مقاومت روسیه در برابر تحریم‌ها
از دیگر اقدامات مهم نابیولینا برای مدیریت بحران می‌توان به کنترل و مدیریت خروج سرمایه و یوانیزاسیون پرداخت‌ها و مبادلات اشاره کرد. نابیولینا برای جلوگیری از خروج سرمایه از سیستم بانکی، محدودیت‌هایی را برای جابه‌جایی سرمایه اعمال کرده و نرخ بهرۀ اصلی را به 20 درصد افزایش داده است. این امر برای جلوگیری از برداشت بیش از 2 تریلیون روبل (30 میلیارد دلار) در دو هفتۀ اول جنگ ضروری بود. تا پایان آوریل، این اقدامات که روس‌ها را مجبور کرد که تقریباً 90 درصد از وجوهی را که از حساب‌های خود برداشت کرده بودند، بازگردانند، سیستم بانکی را سرپا نگه داشت و از ایجاد وحشت جلوگیری کرد. (برای دیدن روند ارزش پول روبل در برابر دلار آمریکا به نمودار شماره 4 توجه شود)
از شروع جنگ اوکراین نیز افزایش قابل توجهی در پرداخت‌ها برای صادرات و واردات روسیه به جای روبل به یوان صورت گرفته است. این بخشی از روند گسترده‌تر دلارزدایی و یوانیزاسیون اقتصاد روسیه است که با نیاز به عبور از محدودیت‌های اعمال شده توسط تحریم‌های غرب تسهیل شده است.
عملکرد کلی اقتصادی
اقتصاد روسیه با وجود جنگ و تحریم‌ها مقاومت نشان داده است. در اواخر سال 2023، تولید ناخالص داخلی روسیه به سطح قبل از جنگ بازگشت؛ این تا حدی به دلیل تأخیر در اعمال تحریم‌های نفتی و توانایی دولت روسیه برای بازگرداندن ثبات اقتصاد کلان بود. تأثیر تحریم‌ها قابل توجه بوده است، به طوری که روسیه تولید ناخالص داخلی کمتری را نسبت به پیش‌بینی‌های قبل از جنگ تجربه می‌کند، اما سقوط نکرده است. صندوق بین‌المللی پول انتظار دارد روسیه رشد تولید ناخالص داخلی 2.6 درصدی را در سال تجربه کند؛ رقمی که نشان‌دهندۀ انعطاف‌پذیری اقتصاد این کشور با وجود چالش‌ها است. (برای دیدن روند رشد GDP روسیه به نمودار شماره 2 توجه کنید)
کسری بودجۀ روسیه در مسیر باقی ماندن زیر 1 درصد تولید ناخالص داخلی است که به طور قابل توجهی کمتر از اقتصادهای مشابه در بریتانیا و اتحادیه اروپا است. نرخ تورم بالای 7 درصد باقی مانده است، اما نرخ سود بالای بانک مرکزی به کنترل آن کمک کرده است. این شاخص‌های اقتصادی حاکی از آن است که روسیه با چالش‌های مهمی مواجه است اما توانسته است تا حدی ثبات اقتصادی را در برابر تحریم‌ها و جنگ حفظ کند. ( به نمودار شماره 1 توجه شود)
انرژی و کشاورزی، دو میدان نبرد مهم
انرژی: صادرات انرژی روسیه، به ویژه نفت، در استراتژی اقتصادی این کشور نقش اساسی داشته است. این تهاجم منجر به افزایش قیمت جهانی نفت شد که به طور موقت به نفع اقتصاد روسیه بود. با این حال، اعمال تحریم‌ها، از جمله محدودیت قیمت نفت روسیه، توانایی روسیه برای سود بردن از صادرات نفت خود را محدود کرده و این کشور را مجبور به فروش نفت با قیمت‌های پایین‌تر کرده است. علی‌رغم این چالش‌ها، روسیه توانسته است عرضۀ نفت خود را ثابت نگه دارد و صادرات نفت این کشور به چین و هند به رشد خود ادامه داده است و در مقابل تحریم‌ها مقاومت نشان داده است.
کشاورزی: ایالات متحده از ابتکار غلات دریای سیاه برای تضمین امنیت غذایی جهانی و کاهش قیمت مواد غذایی حمایت کرده است که به طور غیرمستقیم به نفع روسیه به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان گندم در جهان است. با این حال، خروج روسیه از این توافق و اقدامات آن در اوکراین نگرانی‌هایی را در مورد امنیت غذایی جهانی ایجاد کرده است.
علی‌رغم چالش‌ها، نابیولینا توانست در کوتاه‌مدت شرایط خوبی برای اقتصاد روسیه ایجاد کند اما هنوز چشم‌انداز مشخصی برای وضعیت بلندمدت اقتصاد روسیه وجود ندارد و کارشناسان نظرات بسیار متفاوتی می‌دهند.
روسیه از ایران یاد می‌گیرد
روسیه به دنبال آموختن از تجربۀ ایران در دور زدن تحریم‌ها، به ویژه در بخش نفت و گاز، که بخش مهمی از اقتصاد آن است، بوده است. ایران شبکه پیچیده‌ای از شرکت‌ها و مؤسسات مالی، از جمله بانک‌های بزرگ در اروپا و آمریکا را برای فرار از کنترل‌های بین‌المللی و ادامه صادرات نفت علی‌رغم تحریم‌ها ایجاد کرده است. این استراتژی به ایران این امکان را داده است تا با وجود تحریم‌های غرب، اقتصاد و توان نظامی خود را حفظ کند. روسیه تاکتیک‌های مشابهی را برای کاهش تأثیر تحریم‌های خود، به‌ویژه تحریم‌هایی که در واکنش به اقداماتش در اوکراین اعمال شده است، بررسی کرده است؛ که شامل استفاده از شبکه‌های مالی زیرزمینی، به‌کارگیری شرکت‌های پیشرو و به طور بالقوه درگیر شدن در جایگزینی واردات است. روسیه هم‌چنین به تخصص ایران در دور زدن تحریم‌ها علاقه نشان داده است، همان‌طور که دیدارهای اخیر بین مقامات ارشد هر دو کشور برای بحث در مورد همکاری در این زمینه نشان می‌دهد.
علاوه بر این، روسیه با تأمین قطعات الکترونیکی مورد نیاز ارتش خود و جست‌وجوی بازارهای جدید برای هیدروکربن‌های خود، خود را با تحریم‌ها وفق داده است. ایران با سابقۀ دور زدن تحریم‌ها، به عنوان الگویی برای روسیه در نظر گرفته می‌شود تا از آن درس بگیرد. به عنوان مثال، مشاهده شده است که روسیه از تاکتیک‌های مشابه با ایران استفاده می‌کند؛ مانند ناوگان سایه‌ای نفتکش‌ها و استفاده از شرکت‌های واسط برای پنهان کردن مبدأ تجارت.
ناوگان ارواح
«ناوگان ارواح» روسیه نشان‌دهندۀ تاکتیک مهمی در دور زدن تحریم‌های نفتی اعمال‌شده توسط کشورهای غربی، به ویژه در پی حمله به اوکراین است. روسیه این ابتکار را برای تجارت دریایی از ایران الهام گرفته است.
این استراتژی شامل استفاده از ناوگان کشتی‌هایی با مالکیت غیرشفاف یا بدون بیمه برای دور زدن محدودیت‌های صادرات نفت است. ناوگان ارواح به مسکو اجازه داد تا علی‌رغم تحریم‌های تحمیلی غرب و محدودیت‌های قیمت نفت بر فروش جهانی، به صادرات نفت خود ادامه دهد.
روسیه به روایت آمار
1- تورم :در نوامبر 2023، نرخ تورم در روسیه در مقایسه با ماه مشابه سال قبل حدود 7.5 درصد بود. این رقم از آوریل 2023 به تدریج افزایش یافته است. بالاترین نرخ در دورۀ مشاهده شده در آوریل 2022 با 17.8 درصد ثبت شده است.
2- تولید ناخالص داخلی (GDP) : تولید ناخالص داخلی روسیه در سال 2023 نسبت به سال قبل 2.25 درصد رشد داشته است. برای مقایسه، در سال 2022، تولید ناخالص داخلی این کشور حدود 2.1 درصد کاهش یافت.
3- صادرات و واردات: کاهش رشد روسیه در سال 2022 ناشی از کاهش 14 درصدی صادرات و کاهش 11 درصدی واردات در سال 2021 بوده است. روسیه به دنبال اصلاح پرهزینۀ زنجیره‌های تأمین خود برای واردات جایگزین‌های با کیفیت پایین‌تر از کشورهای ثالث است.
4- ارزش پول ملی: اقتصاد روسیه نیز نوساناتی را در نرخ ارز خود تجربه کرده است، به طوری که روبل کاهش یافته و سپس افزایش یافته و سپس دوباره کاهش یافته است. اکنون تقریباً 20 درصد در برابر دلار از اوایل فوریه 2022 تا دسامبر 2023 کاهش یافته است. این کاهش ارزش، اگرچه معیاری برای اثربخشی تحریم‌ها نیست، اما بر تراز مالی روسیه تأثیر می‌گذارد و واردات روسیه را گران‌تر کرده است، که - در کنار سایر محدودیت‌های اعمال‌شده توسط ایالات متحده و شرکای آن - توانایی روسیه را برای دست‌یابی به مواد جنگی دشوارتر می‌کند.
5- سرمایه گذاری خارجی: پیامدهای جنگ، روسیه را مجبور به عقب‌نشینی از بازارهای جهانی کرده است و در مقابل تغییرات، تقاضای گروه کوچکی از شرکا آسیب‌پذیرتر می‌شود. عقب‌نشینی از بازارهای جهانی هم‌چنین توانایی روسیه را برای دسترسی به ایده‌ها و نوآوری‌های جدید محدود می‌کند. بدون دسترسی آماده به این محرک‌های کلیدی رشد بلندمدت (از جمله سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، که از فوریه 2022 به طور خالص منفی بوده است)، اقتصاد روسیه در آستانۀ سقوط در مسیر ضعیف‌تر و کم‌تولیدتر قرار دارد.
در حال حاضر هزینه‌ها برای روسیه برای توسعۀ بیشتر زیرساخت‌های انرژی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی که درآمد آتی را ایجاد می‌کنند، بالاتر رفته است.
