آیا رویکرد جدید هند او را به بازیگری بزرگ تبدیل خواهد کرد؟
عشق بی‌سابقۀ هند به خاورمیانه
اکونومیست
نارندرا مودی که ماه گذشته از خاورمیانه بازدید کرد، ابتدا در امارات متحده عربی توقف کرد. او در آن‌جا یک معاهدۀ سرمایه‌گذاری امضا کرد، در یک گردهمایی با حضور 40000 مهاجر هندی شرکت کرد و یک معبد بزرگ هندو را افتتاح کرد. سپس نخست‌وزیر هند، در حالی که به تازگی آزادی هشت هندی را که به جرم جاسوسی در قطر زندانی شده بودند، تضمین کرده بود، راهی قطر شد. در تمام این مدت، ده‌ها کشتی نیروی دریایی هند در آب‌های مجاور بودند و به محافظت از کشتی‌های جهانی در معرض تهدید دزدان دریایی و موشک‌های حوثی کمک کردند.
این سفر که در 13 فوریه آغاز شد، به‌طور منظم برخی از رشته‌های کلیدی تجارت، مهاجرت و امنیت را در تغییر تاریخی رویکرد هند نسبت به خاورمیانه در هم آمیخت. آقای مودی اکنون در حال تزریق شتاب جدیدی به مهم‌ترین ابتکار دیپلماتیک خود از زمان روی کار آمدن در یک دهه پیش است: کاهش روابط با ایران و همسویی هند با اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس.
این تغییر می‌تواند سود زیادی را برای همه طرف‌ها به همراه داشته باشد و به ویژه سرمایه‌گذاری خارجی را در هند تقویت کند. هم‌چنین می‌تواند به تبدیل هند به عنوان رقیب چین در زیرساخت‌ها و فناوری در منطقه و به تلاش‌های آمریکا و شرکای عرب خلیج فارسش برای ایجاد ثبات در خاورمیانه کمک کند. اما خطراتی نیز وجود دارد که در ماه‌های اخیر با گسترش خشونت‌ها از غزه به دریای سرخ و فراتر از آن، تشدید شده است و سرمایه‌گذاری‌ها و مهاجران هند و هم‌چنین کشتی‌ها و محموله‌های آن را تهدید می‌کند.
دیدار آقای مودی تا حدودی به سیاستش در داخل کشور ربط داشت. با نزدیک شدن به انتخابات عمومی در هند که تا ماه مه برگزار می‌شود، مانور در ابوظبی بخشی از تلاش جهانی برای بسیج هندی‌های خارج از کشور بود که منبع بزرگی از سرمایۀ سیاسی هستند. باز کردن معبد در آن‌جا به پایگاه ملی‌گرای هندو حزب بهاراتیا جاناتا (BJP) انرژی بیشتری می‌بخشد. تنها کمتر از یک ماه پس از افتتاح معبدی در شمال هند در محل مسجدی که توسط افراط‌گرایان هندو در سال 1992 ویران شد.
این دیدار هم‌چنین این پیام را تقویت کرد که مودی در حال تقویت جایگاه جهانی هند از جمله در جهان اسلام است. مهاجران هندی می‌گویند که نتایج در امارات قابل لمس است. او از سال 2015، زمانی که به عنوان اولین نخست‌وزیر هند از سال 1981 به آن‌جا سفر کرد، هفت بار از امارات دیدن کرده است. بیسواجیت ری، بانکدار قدیمی 43 ساله هندی، می‌گوید: «احترام به هندی‌ها واقعاً افزایش یافته است. ما این را در دفاتر خود می‌بینیم و هنگام راه رفتن در خیابان حسش می‌کنیم.»
اما انتخابات فقط یک گیلاس تاکتیکی روی کیک استراتژیک است. اگرچه پیوندهای هند با خاورمیانه به قرن‌ها قبل برمی‌گردد، اما نفوذ دیپلماتیک هند در آن‌جا برای دهه‌ها پس از استقلال در سال 1947، عمدتاً به دلیل حمایت کشورهای عربی از پاکستان کاهش یافت. پیوندهای هند با ایران و همبستگی با فلسطینی‌ها نیز روابط با اسرائیل را مختل کرد. آقای مودی اکنون به دنبال احیای مجدد هند به عنوان یکی از بازیگران اساسی منطقه است.
ابتدا تصویر اقتصادی را در نظر بگیرید. پیوندهای تجاری هند با این منطقه قبلاً با واردات نفت و صادرات نیروی کار ارزان تعریف می‌شد. با این حال، در چند سال گذشته، تجارت دوجانبه متنوع شده است و امارات متحده عربی به عنوان دومین بازار بزرگ صادراتی هند در حال ظهور است. سال گذشته دو کشور قرارداد تجارت آزاد امضا کردند که هدف آن دوبرابر کردن تجارت دوجانبۀ غیرنفتی به 100 میلیارد دلار تا سال 2030 بود. در مقابل، روابط تجاری و سیاسی هند با ایران اما پس از توقف واردات نفت ایران در سال 2019 به دلیل تحریم‌های آمریکا، کاهش یافته است.
در عین حال، هند میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری را از کشورهای عربی خلیج فارس جذب کرده است که مشتاق هستند سهمی در سریع‌ترین رشد اقتصادی بزرگ جهان داشته باشند. جریان سرمایه‌گذاری اماراتی به هند در نیم‌دهۀ منتهی به سال 2023 بالغ بر 9.8 میلیارد دلار بوده که تقریباً سه برابر رقم پنج سال گذشته است. بزرگترین صندوق دارایی امارات متعهد به سرمایه‌گذاری 75 میلیارد دلاری در زیرساخت‌های هند شده است. عربستان سعودی نیز به میزان 100 میلیارد دلار متعهد شده است.
شرکت‌های بزرگ هندی هم‌چنین قراردادهای زیرساختی را در منطقه به دست آورده‌اند، زیرا آمریکا به کشورهای عربی خلیج فارس فشار می‌آورد تا به دنبال شرکای جایگزین برای چین باشند. یکی از آن شرکت‌ها، لارسن و توبرو (L&T)، می‌گوید که حدود 30 درصد از سفارشات 55 میلیارد دلاری آن از منطقه، عمدتاً عربستان سعودی سرچشمه می‌گیرد و انتظار می‌رود تجارت هند با امارات با توافق‌هایی که آقای مودی به تازگی امضا کرده است، از جمله معاهدۀ سرمایه‌گذاری دوجانبه، قراردادی برای پیوند دادن سیستم‌های پرداخت دیجیتالی دو کشور و تعهد به پیشبرد طرحی با حمایت آمریکا و آمریکا، سریعتر رشد کند. اتحادیۀ اروپا نیز یک کریدور تجاری ایجاد می‌کند که هند را از طریق خاورمیانه به اروپا متصل می‌کند.
با رشد روابط تجاری، مهاجران هندی در خاورمیانه نیز رشد کرده‌اند. اکنون حدود 9 میلیون شهروند هندی در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی) وجود دارد که این رقم در سال 2013 به میزان 7 میلیون نفر بود. از این مقدار امارات متحده عربی حدود 3.5 میلیون نفر سهم دارد که 36 درصد جمعیت آن را تشکیل می‌دهد.
آن‌ها هنوز هم اکثراً کارگران یقه‌آبی (یدی) هستند. اما در سال‌های اخیر تعداد زیادی از هندی‌های ثروتمند و متوسط به امارات متحده عربی، به ویژه دبی نقل مکان کرده‌اند. برخی به دلیل کووید-19 مهاجرت کردند که به شدت به هند ضربه زد. بسیاری از «ویزاهای طلایی» امارات متحده عربی استفاده کردند که از سال 2019 اقامت ده ساله را به متخصصان، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران واجد شرایط اعطا کرده است.
این رویکرد هم‌چنین نشان‌دهندۀ تلاش‌های امارات متحده عربی برای تأکید بر فراگیر بودن است. از این رو رئیس جمهور امارات، محمد بن زاید، 27 جریب زمین را به معبد جدید هندوها، که آقای مودی در سال 2015 پیشنهاد آن را ارائه کرد، اختصاص داد. در مراسم ابوظبی، آقای مودی از شیخ محمد به عنوان «برادر» خود تمجید و از او برای مراقبت از مهاجران هندی تشکر کرد. آقای مودی گفت: «ما در پیشرفت یکدیگر شریک هستیم.»
در جبهۀ امنیتی، چشم‌انداز حتی سریعتر تغییر کرده است. اسرائیل در سال‌های اخیر به یکی از سه تأمین‌کنندۀ اصلی تسلیحات هند تبدیل شده است. این کشور همراه با چندین کشور عرب خلیج فارس، شریک مهم هند در حضور نظامی در منطقه است و اکنون هند، به زعم غربی‌ها، با بزرگترین استقرار نیروی دریایی خود در این منطقه کمک قابل توجهی به امنیت دریایی در منطقه می‌کند. نیروی دریایی هند به نیروهای آمریکایی و انگلیسی در دریای سرخ که به اهداف انصارالله در یمن حمله کرده‌اند، نپیوسته است. در عوض روی مقابله با دزدی دریایی در منطقه وسیع‌تری تمرکز می‌کند؛ جایی که حدود 250 کشتی را بررسی کرده و سوار بر 40 کشتی شده است و از نزدیک نیز با آمریکا و بریتانیا هماهنگ است.
محور آقای مودی اما با مشکلاتی روبرو شده است. پس از مخدوش شدن سابقۀ هند با ابراز حمایت قاطع از اسرائیل پس از حملات حماس در سال گذشته، دولت او مجبور شد چند روز بعد موضع خود را برای تأیید مجدد حمایت از راه حل دودولتی تغییر دهد. این به دنبال انتقاد شدید از اسرائیل در میان کشورهای در حال توسعه، از جمله چین، که هند آن را رقیب خود برای رهبری «جنوب جهانی» می‌داند، صورت گرفت. اگر اقدامات اسرائیل باعث شود کشورهای عرب خلیج فارس مواضع خود را سخت‌تر کنند، هند ممکن است مجبور شود دوباره تنظیم مجدد کند.
هند هم‌چنین در ماه اکتبر، زمانی که دادگاه قطر هشت افسر سابق نیروی دریایی هند را به اتهام جاسوسی برای اسرائیل به اعدام محکوم کرد، شوکه شد. مشخص نیست که هند چگونه آزادی آن‌ها را تضمین کرد، اما هفتۀ گذشته قراردادی به ارزش 78 میلیارد دلار برای تمدید واردات گاز طبیعی مایع قطر تا سال 2048 امضا کرد. بدون شک چالش‌های بیشتری در پیش خواهد بود. اما با گسترش منافع هند در خاورمیانه، اشتهای هند برای ریسک بیشتر می‌شود. سی راجا موهان از دانشگاه ملی سنگاپور می‌گوید: «هند اکنون در حال انجام یک بازی است که در آن گاهی صدمه می‌بیند، یا مجبور می‌شود دیگران را به اطراف هل دهد...این بخشی از پیوستن به بازی بزرگان است.»