الهام اسماعیلی
نویسنده

دخترها معمولاً از 9 سالگی و پسرها معمولاً از 14 سالگی به سن تکلیف می‌رسند و باید روزه‌های خود را کامل بگیرند. علاقه به روزه گرفتن در کودکان خیلی به نحو رفتار، احساس و کلام مادر و پدر نسبت به این فریضه دینی بستگی دارد.
آنها شوق یا حرص والدینشان از انجام کار را متوجه می‌شوند. در آنها ابتدا احساسی نسبت به موضوع شکل می‌گیرد، در ادامه و بزرگسالی است که عقلانیت و استدلال را برای انجام کارها در نظر می‌گیرند. یک کودک تازه به سن تکلیف رسیده، دختر روزه اولی 9 ساله ما نیز با توجه به تماشای والدین و علاقه‌اش به زود بزرگ شدن، تمایل دارد که مانند آنها سحر از خواب بیدار شود، غذا بخورد و روزه بگیرد. حتی اگر مقدور نیست، به صورت کله گنجشکی و نصفه نیمه.
بچه‌ها از والدین‌شان تقلید می‌کنند. پس بهتر است ما کمتر از سختی روزه گرفتن و ناراحتی‌ها بگوییم و در دل بچه‌ها ضعف و نگرانی ایجاد نکنیم. در لحظات اذان صبح و مغرب، سحر و افطار بیان احساس داشته باشیم و ابراز کنیم که چقدر از انجام این عمل خداپسندانه و بندگی کردن احساس خوبی داریم.
در این مراحل که آماده‌سازی روانی نو مکلف صورت می‌گیرد، همزمان باید به تقویت قوا جسمانی او نیز بپردازیم. اگر شرایط در منزل مهیا است، با توجه به تعطیلات نوروزی، شب را بیدار بمانید و بعد از خوردن وعده سحری بخوابید، حتماً آن را اجرایی کنید که تجربه جالب و عجیبی برای او خواهد بود، این‌گونه راحت‌تر می‌توانید از نظر جسمانی او را تقویت و آب از دست رفته بدن را جبران کنید. می‌توانید اجازه دهید بعد از خواندن نماز صبح و طلوع آفتاب تا حدود وقت نماز عصر بخوابد تا انرژی کافی برای ادامه روز و روزه بودن را داشته باشد.
در این ماه نسبت به خواب و انجام تکالیف درسی سخت‌گیری نداشته باشید تا یک خاطره خوش از رسیدن به سن تکلیف و انجام امور دینی در ذهنش باقی بماند. از سویی، مادرها در زمینه تغذیه آنها دقت لازم را داشته باشند و از مواد خوراکی مغذی برای بدن روزه اولی‌ها استفاده کنند. مصرف خرما در وعده‌های افطار و سحر، حلیم در وعده افطار و نوشیدنی‌های سنتی مثل ترکیب عرقیجات کاسنی و شاتره، نعناع، سکنجبین با تخم شربتی در افطار و سحر به‌منظور رفع تشنگی و عطش توصیه می‌شود. کاهو دارای مقدار زیادی آب است و شما می‌توانید از شب تا صبح، برای بچه‌ها، یک دیس کنار بگذارید. اگر از سالاد استفاده می‌کنید، به یاد داشته باشید که سس ممنوع است! از آنجا که بچه‌ها تشنه‌تر می‌شوند.
یکی دیگر از نکات این است که به بچه‌ها یادآوری کنید که مصرف آب زیاد در سحر نه تنها تشنگی را در طول روز کاهش نمی‌دهد، بلکه می‌تواند باعث مشکلات گوارشی شود چون آنزیم‌های گوارشی با حجم زیادی آب رقیق شدند. بهتر است مصرف آب را کم کم از افطار تا سحر به صورت حداقل 6 لیوان آب تنظیم کنید.
مصرف انواع مختلف آجیل می‌تواند نقش مهمی در کمیت انرژی کودکان، بویژه کسانی که ضعیف هستند، ایفا کند. شما می‌توانید مغزهای متنوع، بادام، فندق، پسته و گردو را با کمی شکر مخلوط کرده، در سحر و افطار به فرزندانتان دهید یا آن را با شیر مخلوط کرده، یک حریره غنی از مواد مغذی و پروتئینی درست کنید. تهیه سویق کامل و قاووت نیز می‌تواند در تأمین انرژی و ویتامین‌های لازم برای بدن روزه اولی مناسب باشد.
حتی اگر به نظرتان کودک شما ضعیف است و طاقت حداقل 13 ساعت روزه‌داری را ندارد، به او مرتب این نکته را نگویید و او را دچار ترس از گرسنگی نکنید در عوض مدام به تقویت روانی و جسمی او بپردازید.
در طول ماه رمضان یک افطاری، دوستان روزه اولی را دعوت کنید و با کمک آنها سفره افطار را آماده کنید. در این سفره افطار غذاهای محبوب بچه‌ها را درست کنید تا لذت کنار هم افطار کردن را بچشند.
حالا که تعطیلات نوروز است و پدرها هم مانند بچه‌ها به اندازه کافی در روز استراحت دارند، قبل از افطار که ممکن است بچه‌ها به علت پایین آمدن قند خون کمی بدخلقی کنند، می‌توانند آنها را به پارک برای پیاده‌روی یا بازی ببرند. با بازی و سرگرم کردن آنها کمتر احتمال بی‌حوصلگی پیش می‌آید.
پسران نیز که در نوجوانی روزه اولی محسوب می‌شوند، تفاوت جزئی با دختران 9 ساله دارند. نوجوان به تنهایی و اختیار عمل بیشتری نیاز دارد. احتمالاً تا سحر بیدار و با دوستانش مشغول بازی آنلاین است. اولویت در این ماه، روزه‌داری با روی خوش است، در این مدت که بیشتر اعضا خانواده کنار هم هستند و هم تعطیلات و هم روزه را کنار هم می‌گذرانند، مدارا کردن با هم و اهمیت دادن به نیازهای کودک و نوجوان‌مان، احتمال تنش را در خانه کم و توان والدین را در روزه‌داری بیشتر می‌کند. با توجه به تعطیلات نوروزی، رفت و آمد فامیل به منزل یکدیگر و در تکاپو بودن مادر خانواده برای تهیه افطاری و بودن پدر در خانه و فرزندان روزه اولی، بهتر است جلسه‌هایی برای تقسیم وظایف در خانه داشته باشید تا همه امور منزل به دوش یک نفر و مادر خانه نباشد.
ما یک بار به خاطر کرونا، مدت طولانی کنار یکدیگر ماندن را تمرین کردیم، یاد گرفتیم برای سرگرم کردن هم چه بازی‌هایی را انجام دهیم تا مسالمت‌آمیز کنار هم زندگی کنیم. حالا نیز با این تقارن، بیشتر از قبل کنار هم هستیم، البته افت قند و فشار خون ممکن است طاقت والدین را در مواجه با بچه‌ها کم کند اما می‌توان با توجه به تجربه دوران کرونا برنامه‌ریزی کرد و با هم بودن در ماه مبارک را لذت‌بخش پیش برد.
خواندن قرآن کنار اعضای خانواده هم می‌تواند به عنوان یک فعالیت مشترک با روزه اولی‌ منزل صورت گیرد، خصوصاً نوجوان‌ها. از آنها بخواهیم تا در هنگام خواندن آیات قرآن در ترجمه آن نیز تفکر کنند. برای این کار می‌توان قبل از شروع ماه مبارک، یک قرآن با ترجمه روان و مناسب نوجوان را انتخاب کرد تا از ابتدا سن تکلیف با تدبر و تفکر در قرآن نیز همراه باشد.