بررسی یک گزارش آماری نشان می‌دهد خانوارهای ایرانی در سال 1396 دو برابر بیشتر برای کتاب و نشر هزینه می‌کرده‌اند
یار مهربان در قعر جدول
قصه سرراست‌تر از آن است که نیاز به توضیح داشته باشد. یک مرکز پژوهشی در حوزه تحلیل صنایع فرهنگ‌بنیان و خلاق که از قضا طرف‌حساب چند ده شرکت هم هست گزارشی از داشبورد فرهنگی خانوار ایرانی از سال‌های 1396 تا 1401 منتشر کرده است. مطالعه دقیق هر بخش از این گزارش وقت مبسوطی می‌طلبد. دقیق شدن در بخش نشر و کتاب در این گزارش اما نگران‌کننده به نظر می‌رسد. طبق این گزارش نسبت هزینه‌کرد فرهنگی که خانوار ایرانی در بخش نشر و کتاب هزینه کرده است از 19 صدم درصد (کمتر از یک درصد) در سال 1396 به 11 صدم درصد در سال 1401 رسیده است.
محمدصادق علیزاده
سردبیر
نکته اینکه این محاسبه با احتساب درصد تورم و تأثیری که روی قیمت فروش می‌گذارد انجام شده است. به عبارت دقیق‌تر و صریحتر، تأثیر تورم از قیمت‌ها محاسبه و کسر شده است.
این اعداد نشان‌دهنده یک موضوع مهم و نگران‌کننده است. اگر تأثیر تورم را کنار بگذاریم میزان هزینه‌ای که خانوار ایرانی برای حوزه نشر و کتاب (کتاب و مطبوعات) در سال 1401 کرده است تقریباً نصف عددی است که خانوار در سال 1396 برای این منظور انجام می‌داده است. نکته مهم این پژوهش آنجاست که بسیاری از اموری که در ظاهر ربطی به هزینه‌کرد برای کتاب ندارند هم در آن تحت عنوان هزینه‌کرد نشر و کتاب محاسبه شده است.
این موضوع از آنجایی اهمیت پیدا میکند که در نظر داشته باشیم اموری مانند کتاب‌های کمک‌درسی، پوستر و کارت پستال، صحافی کتاب و پایان‌نامه، کتاب‌های درسی دانش‌آموزان و هزینه فتوکپی و پرس کارت جزو مواردی محسوب می‌شوند که در زمره نیازهای ضروری شهروندی‌اند و جزو هزینه‌کردهای روزانه محسوب می‌شوند. این یعنی نرخ افت هزینه‌کرد برای کتاب و مطبوعات احتمالاً بیشتر از افت از 19 صدم درصد سبد هزینه‌کرد خانوار به 10.8 صدم درصد (زیر یک درصد) بوده است. افت نرخی که احتمالاً با احتساب هزینه‌های روزمره که شرح بعضی از مصادیق آن در سطور قبل رفت، کمتر هم شده است.
همچنین اگر درصد تأثیر تورم را محاسبه و درنهایت آن را از معادلات حذف کنیم تا بتوان هزینه سال‌های مختلف را با هم مقایسه کرد هم به آمار جالبی می‌رسیم. هزینه‌ای که خانوار ایرانی در سال 1396 برای حوزه نشر و کتاب کنار قرار می‌داده است هم در سال 1401 دقیقاً نصف شده است. به عبارت بهتر و دقیق‌تر عدد 3.3 میلیون تومانی که در خانوار ایرانی برای حوزه نشر و کتاب در سال 1396 هزینه می‌کرده است در سال 1401 به عدد 1.3 میلیون تومانی رسیده که نشان‌دهنده نصف شدن هزینه کردن برای این حوزه از سوی خانوارهای ایرانی است.
بررسی تأثیر شرایط اقتصادی بر هزینه‌کرد سبد حوزه نشر و کتاب در دهک‌های مختلف جامعه از دهک 10 که توانمندترین دهک اقتصادی است تا دهک یک که ضعیف‌ترین دهک اقتصادی محسوب می‌شود هم احتمالاً از دیگر مؤلفه‌‌هایی است که می‌توان آن را در گزارش بررسی کرد. دهک‌های 3، 5 و 9 بیشترین افت هزینه‌کرد را داشته‌اند که می‌توان آنها را دهک‌های طیف طبقه متوسط جامعه دانست. به عبارت دقیق‌تر طبقه متوسط جامعه بیشترین کاهش را در هزینه‌کرد نشر و کتاب داشته‌اند.
مجموعه نمودارهای فوق حاکی از آن است مبلغی که خانوار ایرانی برای حوزه کتاب و نشر در سال 1396 هزینه کرده است با احتساب ضریب تورم بشدت کاهش و در سال 1401 تقریباً به نصف رسیده است.