نسرین تقی‌خانی
مهندس کشاورزی و مشاور نگهداری گیاهان آپارتمانی

اگردنبال گیاه همیشه‌سبز هستید، گیاه بگونیا گزینه مناسب برای نگهداری در آپارتمان است. این گیاه بومی مناطق حاره‌ای آسیا، آفریقا و امریکا است.گیاه بگونیا به دلیل برگ‌های زیبایش مورد توجه قرار گرفته است. این گیاه دارای هزار گونه در جهان است که براساس نوع گل، برگ، ساختار ریشه و نحوه تکثیر دسته‌بندی‌های متفاوتی دارد. از انواع بگونیا می‌توان به بگونیا برگی رکس، بگونیا تکمه‌ای، بگونیا عروس، بگونیا ببری، بگونیا هلندی یا هیمالیس و بگونیا مخملی اشاره کرد؛ بگونیا برگی رکس دارای برگ‌های بزرگ قلبی شکل با حاشیه‌هایی به رنگ سفید، سیاه، سبز و... است. بگونیا تکمه‌ای دارای ساقه‌های ضخیم و گوشتی و گل‌هایی با انواع رنگ‌ها است. بگونیا عروس را از ساقه‌های قرمز و برگ‌های براق و چرمی‌اش می‌شناسند؛ این گونه گل‌هایی به رنگ صورتی، قرمز یا سفید دارد. وجود لکه‌های سبز روشن روی برگ‌هایی با رنگ سبز تیره، تضاد رنگی زیبایی به بگونیا ببری داده که به پوست ببر شبیه شده است. در این گونه، برگ‌ها در لبه خود دارای دندانه‌های ریز و کرکی شکل هستند. بگونیا هلندی؛ ساقه‌ای قرمز با برگ‌های چرمی و براق و لبه‌های دندانه‌دار دارد. در بگونیا مخملی ساقه‌ها گوشتی و خزنده و برگ‌ها ضخیم و بزرگ و مخملی هستند.
گیاه بگونیا براساس نوع گونه‌اش درخواست شرایط محیطی مناسب می‌دهد، به عنوان مثال برخی از انواع بگونیا در نور آفتاب و برخی دیگر در سایه بیشترین رشد خود را دارند. به طور کلی اگر بگونیا از انواع برگ رنگی یا گل‌دار باشد به نور بیشتری برای رشد نیاز دارد.
در انوع بگونیا گل‌دار، گاهی می‌توان علت عدم گلدهی را کمبود نور برآورد کرد.
 بگونیا برای رشد به مکان پر نور احتیاج دارد، پس اگر محل نگهداری بگونیا محیط خارج از آپارتمان(حیاط یا بالکن) است، باید به طور کامل شرایط دریافت نورخورشید را داشته باشد تا در دوره رشد بگونیا خللی وارد نشود.
خاک مناسب برای بگونیا، خاک سبک با زهکش مناسب است. پس ترکیب مساوی از کوکوپیت، پرلیت و پیت‌ ماس یا ترکیب خاک برگ و پیت ماس برای بگونیا مناسب است.
اگر برای نگهداری بگونیا از خاک سنگین مثل رس استفاده شده یا خاک زهکش مناسب نداشته باشد، در آبیاری‌های مکرر، پوسیدگی ریشه و مرگ گیاه اتفاق خواهد افتاد. برگ‌های زیبای بگونیا و ساقه آن قابلیت نگهداری آب به مدت طولانی را دارند. برای تعیین زمان آبیاری بگونیا، توجه به میزان خشک بودن خاک و دیگر شرایط محیطی اهمیت دارد. بسته به دمای محیط می‌توان بگونیا را هفته‌ای یک ‌بار آبیاری کرد؛ به تدریج با گرم شدن هوا، میزان آبیاری باید بیشتر ‌شود و همچنین با سرد شدن فصل، دفعات آبیاری باید کاهش ‌یابد. آبیاری کم باعث بی‌حالی و پلاسیده شدن برگ‌ها می‌شود‌ و آبیاری بیش ازحد هم زردی و پوسیدگی بگونیا را به همراه دارد.
نکته مهم در آبیاری بگونیا این است که در زمان آبیاری باید خاک مرطوب باشد چرا که در صورت خیس شدن و خیس ماندن برگ‌های گیاه، خیس بودن زیاد به مرور باعث ایجاد کپک شده و سوختگی برگ‌ها را به همراه خواهد داشت.
محدوده دمایی مطلوب برای نگهداری این گیاه زیبا، 18 تا 25 درجه سانتی‌گراد است. 15 درجه سانتی‌گراد کمترین دمایی است که گیاه می‌تواند تحمل کند و اگر بگونیا در محیط، در دمای پایین‌تر از 15 درجه سانتی‌گراد قرارگیرد، آسیب می‌بیند.
نگهداری بگونیا در محیط آپارتمان توجه به این نکته را می‌طلبد که بگونیا با توجه به فصل نگهداری‌اش، در مقابل وسایل سرمایشی و گرمایشی قرار نگیرد تا رشد آن متوقف نشود. بگونیا عاشق رطوبت است؛ پس برای تأمین شرایط رطوبت برای گیاه می‌توان از ظرف پر از سنگ‌ریزه که روی آن با آب پوشانده شده است، استفاده کرد؛ در این روش باید توجه داشت تا انتها گلدان در آب قرار نگیرد و باید روی سنگ‌ها باشد. اگر انتهای گلدان مستقیم با آب در تماس باشد، آب جذب ریشه شده و پوسیدگی ریشه را به دنبال دارد.
برای تقویت خاک و گیاه و تشویق به رشد بیشتر می‌توان از کودهای تقویتی استفاده کرد. می‌توان بسته به دیگر شرایط محیطی یا نوع بگونیا هر دو یا سه هفته یکبار به بگونیا کود 20:20:20 که نسبت مساوی از عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم دارد، داد.
جهت گلدهی باید هفته‌ای یک بار کوددهی باکود 12:12:36 انجام گیرد. این میزان کوددهی در زمستان که خارج از فصل رشد گیاه است باید کاهش یابد. توجه شود که استفاده بیش از حد و بی‌برنامه از کودها هم باعث سوختگی گیاه و آسیب به آن خواهد شد.
برای تکثیر این گیاه از روش‌های متفاوتی می‌توان استفاده کرد از قبیل: قلمه ساقه، قلمه برگ، تقسیم بوته و کشت بذر یا غده.

بهترین زمان تکثیر برای بگونیا، بهار و تابستان است. برای تکثیر به روش قلمه ساقه، ابتدا باید بستر کشت با خاک سبک (پرلیت وپیت ماس) آماده کرد؛ سپس باید یکی از شاخه‌های گیاه(بدون گل) را به طول تقریبی 10 سانتی‌متر به صورت اریب برش داد. برگ‌های انتهای قلمه ساقه حذف شده تا انرژی گیاه صرف ریشه دهی شود. بهتر است قلمه انتخابی دارای حداقل دوگره (محل اتصال برگ به ساقه) باشد.
پس از قرار دادن قلمه در بستر کشت، باید در محیط نیمه سایه قرار گیرد؛ همچنین توجه به تأمین رطوبت به ریشه‌زایی بهتر بگونیا کمک خواهد کرد.
ذکر این نکته حائز اهمیت است که این روش تکثیر بیشتر در گونه‌های بگونیا با ساقه‌های ایستاده و ساقه‌دار مثل هیمالیس و عروس جواب می‌دهد.
قلمه برگ برای انواع بگونیاهای خزنده با برگ‌های کوتاه مناسب است، مثل بگونیا مخملی یا رکس. برای این کار برگ‌هایی با عمر متوسط انتخاب شده و روی بستر کشت (کوکوپیت و پرلیت) قرار می‌گیرد. پس از آن بهتر است سطح گلدان با پلاستیک سوراخ‌دار پوشانده شده تا رطوبت خاک از دست نرود. بهتر است در طول این 3 الی 4 هفته تا ریشه‌دهی، محیط نگهداری گرم باشد. پس از ریشه‌دهی و تشکیل گیاهچه می‌توان گیاهچه را به گلدان منتقل کرد.
تقسیم بوته با ریشه را معمولاً در هنگام تعویض گلدان انجام می‌دهند و بیشتر در گونه‌های بگونیا رکس، مخملی و ببری مورد استفاده است. از عارضه‌های نگهداری بگونیا، پلاسیده شدن و بی‌حالی برگ‌ها است که می‌تواند به علت کمبود یا بیش‌بود آبیاری باشد، در صورت آبیاری کم باید آبیاری کامل صورت گیرد به طوری‌که آب از زیر گلدان خارج شود (در غیر این صورت فقط سطح خاک مرطوب می‌ماند که این موضوع به مرور باعث پوسیدگی ریشه و مرگ گیاه خواهد شد)؛ در صورت آبیاری بیش از حد هم باید اجازه داد تا خاک گلدان کاملاً خشک شده و بعد با یک برنامه آبیاری منظم شرایط گیاه را تغییر داد.
زرد شدن برگ‌های بگونیا؛ گاهی با توجه به تکمیل دوره رشدی گیاه صورت می‌گیرد و طبیعی است و گاهی هم آبیاری زیاد یا کمبود مواد مغذی خاک این عارضه را ایجاد می‌کند. کود دهی بیش از حد و خشک بودن هوای محل نگهداری بگونیا می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای و سوختگی برگ‌ها باشد. از آنجایی که بگونیا به نور زیاد برای رشد و زندگی‌اش نیاز دارد، کمبود نور یا قرار گرفتن در محیط‌های تاریک رشد گیاه را متوقف می‌کند.
از آفاتی که ممکن است زندگی بگونیا را تهدیدکند، شته، شپشک آرد آلود، کنه عنکبوتی، پشه سیاه و... است.
 شته با مکیدن شیره گیاه، آن را ضعیف کرده و به تدریج از بین می‌برد. شپشک آرد آلود مانند تکه‌های پنبه به ساقه و محل اتصال برگ به ساقه و حتی زیر برگ‌ها می‌چسبند و با مکیدن شیره گیاه ضعف و به دنبال آن توقف رشد گیاه را به همراه دارد. کنه تار عنکبوتی باعث چروک شدن برگ‌های بگونیا می‌شود؛ این نوع حشرات با چشم به راحتی قابل تشخیص نیستند اما با تغییرات گیاه می‌توان به وجود این نوع آفت در گیاه پی ‌برد.
برای از بین بردن این آفات در قدم اول باید اقدام به حذف بخش‌های درگیر کرد و عوامل بیماری و آفت را از گیاه دور کرده و سپس از سموم آفت‌کش و حشره‌کش که از جمله آن می‌توان به سم مالاتیون اشاره کرد، استفاده کرد.