میراثی که تنها برای یمن نیست
پیش از جنگ، عرش بلقیس نیز با کتیبه‌های باقیمانده، گردشگران مختلفی را به سمت خود جذب می‌کرد. جنگ ویرانگر یمن آثار زیادی از این کشور را از بین برد و غیر از تخریب بناهای ملموس، دشمنان این کشور تعدادی از آثار را در جریان جنگ‌ها و غارت‌گری‌ها خارج کردند.
مدیر فرهنگی سازمان آیسسکو گفته بود سه اثر جهانی این کشور در فهرست در معرض خطر قرار گرفته‌اند، این شهرهای تاریخی در تصرف بوده و در پی آن شمار زیادی از فرهنگیان هشدار داده بودند آثار جهانی این کشور تنها متعلق به مردم یمن نیست، بلکه متعلق به همه مردم جهان است و تحت حمایت کنوانسیون‌های بین‌المللی قرار دارد.
در این‌باره سفیر یمن در مراکش هم گفته بود آثار این کشور تمدن باستانی نیاکان را به هم پیوند می‌دهد. اما این آثار به صورت عمدی تخریب شده تا دیگر چیزی از این پیوند وجود نداشته باشد. سرقت کتاب‌های تاریخی آسیب بزرگی به تمدن این پهنه جغرافی می‌رساند. سازمان آیسسکو بارها در اجلاس‌های خود اعلام کرده سرقت آثار باستانی کشورها به‌خصوص یمن، جنایت آشکار است و سرقت کتاب‌های تاریخی آسیب بزرگی به تمدن این پهنه جغرافی می‌رساند.
سازمان یونسکو ۲ ژوئیه ۲۰۱۵ هسته تاریخی صنعا را در فهرست میراث درخطر قرار داد. آنچه که یونسکو از آن واهمه داشت، سه سال بعد اتفاق افتاد. بخش‌هایی از هسته تاریخی صنعا کاملاً از بین رفت و در مکان‌هایی که تا پیش از این آثار تاریخی وجود داشت، فقط نخل‌هایی بر ویرانه‌ها به چشم می‌خورد.
یونسکو گزارش داده محله القاسمی صنعا، هسته تاریخی شهر صعده، سد مریب، آثار باستانی براقش، آثار تاریخی تعز و گورستان باستانی حضرموت در جنگ یمن به میزان زیادی تخریب شده‌اند. یونسکو همچنین اعلام کرده موزه نمار و مسجد تاریخی صنعا نیز با خاک یکسان شده‌اند.
این سازمان فرهنگی بین‌المللی با انتشار بیانیه‌ای از همه طرفین درگیری خواسته است از انهدام آثار تاریخی غیر قابل جایگزین و غارت و ویرانگری موزه‌ها در این کشور که برای هویت‌یابی فرهنگی ساکنان یمن و همچنین برای کاوش در تاریخ هنر و معماری جهان اهمیت بسیار دارد، خودداری کنند.

آزردگی خاطر رئیس یونسکو!
در سال ۹۴ یونسکو تخریب بخش قدیمی شهر صنعا، پایتخت یمن را که از قدیمی‌ترین اماکن متعلق به فرهنگ اسلامی است، در پی حملات هوایی عربستان و متحدانش محکوم کرد و خانم «ایرینا بوکووا» که آن زمان ریاست یونسکو را بر عهده داشت، اعلام کرد از این اقدام عمیقاً آزرده شده و تخریب این میراث جهانی را منجر به وخیم‌تر شدن بحران انسانی یمن دانست.
در واقع آزرده‌خاطر شدن تنها اقدام این سازمان جهانی بود! مانند سازمان ملل که تنها می‌تواند در قبال اتفاقات ناگوار کشورها اعلام نارضایتی کرده و این اقدامات را محکوم کند، ولی در عمل هیچ قدرتی در تغییر نگاه کشورها یا حتی اقدام برای حمایت از میراث آن‌ها و جلوگیری از غارت آثار ندارند.
به تازگی یکی از رسانه‌های آلمانی در گزارشی درباره غارت موزه‌های یمن در تجاوز ائتلاف سعودی به این کشورنوشت: نمایشگاه‌های موجود در موزه‌های یمن از با ارزش‌ترین نمایشگاه‌ها هستند. مانند موزه ملی شهر صنعا که دارای کلاه‌های طلاکاری شده، مجسمه‌ای از پادشاهی صبا و … است. این موزه به خاطر جنگ بسته شد.
با وجود این به دلیل حملات هوایی که انجام شد، بخش‌هایی از ساختمان آن ترک خورد. موزه ملی «تعز» هم در جریان جنگ آسیب دید و اشیای گرانقیمت آن به غارت رفت. ساختمان آن هم تخریب شد و تعدادی از ساختمان‌هایش در آتش سوزانده شدند.
«احمد جسار» یکی از کارکنان موزه در این کشور است که در آماری اعلام کرده ۷۰ درصد از نمایشگاه‌های موزه‌ها در یمن به غارت رفته است.

رونق بازار آمریکا با آثار غارت شده یمن
مجسمه برنزی از خدای پادشاهی سبا که در اتاقی تاریک در موزه ملی صنعا نگهداری می‌شود، از معدود آثار تاریخی است که در جنگ یمن آسیبی ندیده  و در بمباران عربستان و امارات حفظ شده است. چون قبل از این بیشتر موزه‌ها به انبارهای امنی منتقل شده بودند که از استانداردهای بین‌المللی بهره برده بودند.
حالا اداره باستانی و موزه‌های یمن قصد دارد با همکاری یونسکو بخشی از ساختمان موزه‌ها را مرمت کند. ساختمان‌هایی که حدود ۷۰ درصد از آن‌ها تخریب شده است.
وزارت خزانه داری آمریکا با تمام قدرت پا پیش بگذارد و بازار هنر آمریکا را به روی عتیقه‌جات یمن که بهایش خون یمنی هاست، ببندد
جالب اینجاست که واشنگتن پست در گزارشی به قلم سفیر یمن در آمریکا نوشته است آثار غارت شده این کشور از بازارهای آمریکا سر درآورده است. احمد عواد بن مبارک، سفیر یمن در آمریکاست که به همراه رئیس ائتلاف عتیقه‌جات در یادداشتی مشترک نوشته‌اند دشمنی علیه یمن منجر به فاجعه غارت میراث این کشور شده است.
این جنایت که آشنای هر میدان جنگ است، یک اضطرار را گوشزد می‌کند و آن؛ ضرورت وارد عمل شدن وزارت خزانه‌داری آمریکاست. این وزارتخانه باید با تمام قدرت پا پیش بگذارد و رژیم تحریم‌هایش را به کنار بیندازد و بازار هنر آمریکا را به روی عتیقه‌جات یمن که بهایش خون یمنی هاست، ببندد.
در واقع این وزارتخانه باید از اختیاراتش برای صدور دستور اجرایی سریع به منظور اضافه کردن آثار آنتیک یمن در فهرست ممنوعه‌ها، از وارد شدن آن‌ها به آمریکا جلوگیری کند. چنین اقدامی باید مورد حمایت کنگره باشد.
هزاران سال است یمن تاریخ غنی خود را حفظ کرده است. یمن در مسیر تاریخ، نقطه تلاقی شرق و غرب و چهارراه باستانی تجارت عود و ادویه بوده است. یمن؛ خانه ملکه صبا؛ از شخصیت‌های تاریخی بشر است. خزانه این پادشاهی باستانی در بازارهای یمن دست به دست می‌شود.
آن طور که ائتلاف آثار آنتیک در طول یک دهه گزارش کرده، آمریکا بیش از ۸ میلیون دلار آثار هنری و باستانی از یمن وارد کشورش کرده است.
آثار باستانی قاچاق شده در بازار اروپا به قیمت بسیار پایینی فروخته می‌شود و تعداد زیادی از این اشیا در ساختمانی در اطراف ریاض کشف شده است. خالد بن بندر، سفیر عربستان در انگلیس در نامه‌ای به رئیس سازمان مبارزه با فساد عربستان به اطلاع وی رسانده پلیس لندن تعدادی از قاچاقچیان آثار باستانی را دستگیر کرده که تابعیت سعودی داشتند و جزو شبکه‌ای هستند که از سال‌ها پیش اقدام به قاچاق آثار باستانی یمن از خاک عربستان می‌کردند.
امارات، همپای آمریکا برای تاریخ‌سازی با آثار باستانی یمنی
تنها آمریکا نیست که به آثار یمن دست درازی می‌کند، بلکه امارات هم از این قاعده مستثنا نیست. منابع یمنی فاش کرده‌اند امارات هم با اشغال خاک این کشور، در حال سرقت آثار باستانی است، به نحوی که «انیس منصور» تحلیلگر یمنی نوشته است امارات منطقه حضرموت را اشغال کرده و آثار باستانی آن را به موزه ابوظبی انتقال می‌دهد.
در غیر این صورت هر بازدیدکننده‌ای باید بداند امارات بیش از ۵۰ سال تاریخ ندارد و نمی‌تواند چنین آثاری با قدمت چند هزارساله داشته باشد. حالا یمنی‌ها کمپینی راه انداخته‌اند تا بتوانند این آثار را از امارات پس بگیرند. آن‌ها در هشتگ‌هایی نوشته‌اند امارات پیش از این، آثار کشورهایی مانند عراق، سوریه و مصر را نیز غارت کرده و به موزه‌هایش فرستاده است.
دو سال پیش هم یک باستان شناس آمریکایی فاش کرد امارات آثار باستانی یمن را به صورت سیستماتیک قاچاق می‌کند. الکساندر ناگل گفته بود بیش از یک میلیون قطعه آثار از این کشور به سرقت رفته است که رقمی حدود ۳۴ میلیون دلار تخمین زده می‌شد. او گفته بود اسرائیل و امارات نقش مهمی در این دزدی‌ها دارند.
اگرچه بازسازی یمن کار آسانی نیست، اما بدست آوردن میراث یمن اقدامی است که باید با همکاری کشورهای مختلف انجام شود. در سال ۲۰۲۰ مقامات یمنی گفته بودند برای جلوگیری از فروش اشیای تاریخی غارت شده با دولت‌های خارجی همکاری می‌کنند.  یمن قصد دارد برای پیشگیری از قاچاق اشیای عتیقه با کشورهای همسایه خود از جمله کشورهای واقع در شاخ آفریقا، به توافق برسد.
اگر چه یمن در کنوانسیون‌های بین‌المللی حمایت از میراث فرهنگی عضو است، اما این کشور هنوز نتوانسته آثار خود را از کشورهای دیگر از جمله آمریکا پس بگیرد. شاید چون بخشی از بودجه‌های همین سازمان‌های بین‌المللی با حمایت آمریکایی‌ها تأمین می‌شود!

منبع:
فاطمه کریمی/مهر/5403674