« شهید عیاش» یکی از شهدای شاخص حماس است. در مقدمه به این پرسش می‌پردازیم چگونه می‌شود افرادی مانند شهید عیاش در ساختار حماس این‌گونه می‌درخشند و رژیم صهیونیستی کمر به قتل این افراد شاخص می‌بندد؟
اگر بخواهیم به صورت تاریخی بررسی کنیم در یک مقطعی در دهه هشتاد رژیم صهیونیستی بخشی از نیروهای حماس را به مرز لبنان تبعید می‌کند و این نیروها در وضعیت بدی در کمپ‌های آوارگان زندگی کردند که اوضاع خوبی نداشتند.
در این مقطع نیروهای مقاومت شیعه در جنوب لبنان که بعدها پایه‌گذار حزب‌الله شدند مانند عماد مغنیه با کمک نیروهای ایرانی، با یک سری از این افراد ارتباط می‌گیرند و برخی معتقدند اولین ارتباط‌گیری جبهه مقاومت شیعی در لبنان با گروه‌های مقاومت فلسطینی در این منطقه شکل گرفته است.
برخی از منابع گفتند از جمله افرادی که آنجا بود شهید یحیی عیاش بود. این ارتباطی که گرفته شده مهم است و بعد‌ها این ارتباطات به روابط مداوم و محکم بین گروه‌های مقاومت تبدیل می‌شود که امروز نتیجه این همکاری‌ها را شاهد هستیم.
معمولاً فلسطینی‌ها در دو نقطه مستقر هستند؛ یا در کرانه باختری یا در غزه هستند و البته تعداد کمی هم در سرزمین‌های اشغالی هستند و تحت حاکمیت اسرائیل زندگی می‌کنند. اما در غزه گروه‌های مقاومت فراغ بال بیشتری دارند چراکه عمده آواره‌های فلسطینی در این نقاط هستند و مقر گروه‌های مقاومت در این مناطق است.
در یک دسته‌بندی به لحاظ تعداد، نیم بیشتری از آواره‌های فلسطینی در اردن هستند و بعد عمدتاً در نوار غزه هستند و امروز از جمعیت بیش از دو میلیون نفری غزه حدود هفتاد درصد آن همین آواره‌های فلسطینی هستند که از نقاط مختلف در غزه آمدند.
گروه‌های مقاومت کم‌کم از دل آواره‌های مستقر در این مناطق شکل گرفته که یکی از اینها گروه مقاومت حماس است که در سال 1987 و چند روز بعد از انتفاضه اول حماس توسط شیخ احمد یاسین شکل گرفت و در واقع شاخه‌ای از افرادی که با اخوان‌المسلمین مصر همکاری داشتند بود.
حماس بزرگ‌ترین گروه مقاومت است و خیلی از افراد عضو این گروه شدند. حماس دارای ساختار نظامی و سیاسی است و شهید یحیی عیاش جزو کسانی بود که پایه‌گذاری شاخه نظامی حماس را برعهده داشت و خودش نیز فرمانده کتایب عزالدین قسام شد.
شهید عیاش دانشجوی شیمی در دانشگاه برزیل بود و به همین دلیل به مهندس اول در ادبیات مقاومت معروف شد که ابتکارهایی در شاخه حماس داشت و تبدیل به نفر اول لیست ترور اسرائیل شد.

 لقب مهندس اول گرفتن در جریان بنیادگرا اهمیت دارد لذا خدمات شهید عیاش چه بوده است و چرا این شخصیت به این سمت رفته است؟
وقتی مبارزان فلسطینی مانند جنبش فتح در فاز سازش رفتند، قرارداد اسلو امضا شد و یاسر عرفات به فلسطین برگشت و در رام‌الله مستقر شد خیلی از گروه‌های مقاومت با این موضوع سازش فلسطین مخالفت کردند چون به معنای به رسمیت شناختن اسرائیل بود و این خط قرمز ما است.
شهید یحیی عیاش چون فرمانده گردان‌های قسام و شاخه نظامی حماس بود طراحی عملیات‌های مختلف برای مقابله با اشغالگران را آغاز کرد.
فلسطینیان به لحاظ تجهیزات در مضیقه هستند چون نوار غزه منطقه تحت محاصره و اشراف کامل اسرائیل است و نمی‌توان پشتیبانی داشت و با استفاده از کمترین تجهیزات داخلی و وسایل غیرنظامی مانند لوله آب و کارگاه‌های ریخته‌گری برای ساخت بمب و نارنجک طراحی عملیات‌های استشهادی آغاز شد.
عملیات‌های استشهادی تنها راه مقابله فلسطینی‌ها با اسرائیل بود. وقتی دو کشور با هم می‌جنگند تجهیزات طرفین مانند تانک و هواپیما و ناو مشخص است ولی فلسطینی‌ها فاقد همه این تجهیزات بودند لذا مجبور بودند خودشان را به سلاح تبدیل کنند.
این اتفاقات را شهید عیاش به‌مدت پنج‌ سال آغاز کرد و ده‌ها عملیات استشهادی در سرزمین‌های اشغالی طراحی شد و خودش در این عملیات‌ها نقاط ضعف را بررسی می‌کرد و مجریان عملیات را خودش به محل منتقل می‌کرد و با طراحی عملیات‌های بزرگ کشته‌های زیادی برای اسرائیل در پی داشت. در واقع یحیی عیاش هیمنه صهیونیزم را به سخره گرفته بود زیرا آنها با آن حجم از تجهیزات حریف او نمی‌شدند.
اتفاقی در الخلیل می‌افتد و یک یهودی افراطی صهیونیست وارد حرم ابراهیمی می‌شود و نمازگزاران را به رگبار می‌بندد، تعداد زیادی را شهید می‌کند و توسط مردم در همان محل کشته می‌شود ولی این جنایت به قدری بزرگ بود که شهید عیاش تصمیم می‌گیرد سلسله عملیات‌هایی در انتقام آن طراحی کند و چندین عملیات استشهادی انجام می‌شود که اسرائیلی‌ها را بسیار عصبانی کرده بود.
نخست‌وزیر وقت اسرائیل گفته این عملیات‌ها به اندازه سی جنگنده به اسرائیل ضربه زده است. وقتی رابین در محل عملیات حاضر می‌شود جو سنگینی علیه او راه می‌افتد و اسرائیلی‌ها علیه او شعار می‌دهند و در جلسه کابینه دولت اعلام می‌کند برگه قرمز یحیی عیاش را امضا می‌کند. (برگه‌های قرمز دستور ترور رسمی افراد است).
مسئولیت این ماجرا شاباک به عنوان مهم‌ترین دستگاه امنیتی اسرائیل است که وظیفه مقابله با تروریسم و نظارت بر گروه‌های فلسطینی را دارد. فردی به نام حسون را مسئول این عملیات می‌کنند که او برای شهید عیاش اسم رمز «کریستال» را انتخاب می‌کند و همه ظرفیت دستگاه را پای کار می‌آورد و البته فشار دولت بسیار زیاد بود.
شهید عیاش در غزه 360 کیلومتر مربع حضور داشت که در 5 سال اطلاعاتی از او کسب نکردند چراکه این فرد بشدت باهوش بود و از تجهیزات الکترونیکی کمتر استفاده می‌کرد و زمان زیادی برای اقامت صرف نمی‌کرد.
بعد از مدت زیادی اطلاعاتی کسب می‌کنند که شهید عیاش از خانه دوستش به نام اسامه تماس تلفنی داشته، رفت و آمد او را متوجه می‌شوند و راه‌های دسترسی را بررسی می‌کنند.
«اسامه» عمویی داشته که با اسرائیلی‌ها ارتباط تجاری داشته و اسرائیلی‌ها تلفن همراه برای برادرزاده او می‌دهند که در این تلفن‌همراه پنجاه گرم مواد منفحره می‌گذارند و پس از تحویل تلفن همراه اسرائیلی‌ها شنود کردند؛ ولی بمب عمل نکرد.
در مقطع بعد از رفع ایراد تلفن در نوامبر 1994 اسحاق رابین نخست‌وزیر ترور می‌شود و شیمون پرز جایگزین می‌شود که ترور شهید عیاش را تمدید می‌کند تا اینکه بعد از مدتی تماس تلفنی شهید با پدرش تأیید شده و با اعلام به هلی‌کوپتر بالای منزل بمب عمل می‌کند و به شهادت می‌رسد.
شهید عیاش به قدری برای اسرائیل مهم بود که بلافاصله برنامه‌های روزمره تلویزیون اسرائیل قطع می‌شود و خبر ترور شهید عیاش به عنان خبر فوری منتشر می‌شود و گفته می‌شود اسرائیلی‌ها از امشب می‌توانند راحت بخوابند.
شهید عیاش چندین عملیات استشهادی بزرگ را طراحی کرده که عمدتاً در داخل اراضی اشغالی شکل می‌گرفت و به همین دلیل لقب مهندس داده بودند.

نکته مهم این است که چرا اسرائیل در بازه‌های مختلف که ترور را جلو می‌برد، این‌قدر موزیانه عمل می‌کند؟ رویکرد فتح نسبت به این ترورهای اسرائیل چیست؟
رژیم صهیونیستی تجهیزات پیشرفته در اختیار دارد و یکی از این تجهیزات که در عملیات‌های غزه استفاده می‌شود بالگرد به عنوان وسیله مناسب است که هدفی را مانند عملیات به شهادت رساندن شیخ احمدیاسین با موشک مورد اصابت قرار می‌دهند. اما در ترور شهید عیاش هلی‌کوپتر بالای منزل مسئول شنود و جمع‌آوری سیگنال بود و وقتی که تأیید می‌گرفت بمب عمل می‌کرد.
گروه فتح قدیمی‌ترین و باسابقه‌ترین گروه مبارزاتی فلسطینی است که از سال 1959 یاسر عرفات و خلیل الوزیر پایه‌گذاری کردند و مهم‌ترین گروه در سازمان آزادی‌بخش فلسطین بود که تشکیلات خودگردان در قالب فتح اداره می‌شود.
گروه فتح و سازمان آزادی بخش تحت مدیریت گروه فتح از یک مقطعی وارد فاز سازش شدند یعنی احساس کردند از طریق مبارزه نمی‌توانند ادامه دهند و وارد فاز سازش شدند تا از این مسیر امتیازاتی از اسرائیل بگیرند و البته مواردی کوچک هم گرفتند. یاسر عرفات بعد از سال‌ها تبعید به فلسطین بازگشت.
گروه فتح مشکلی داشت که آن ایدئولوژی ثابت و اسلامی را نداشت و مانند سازمان مجاهدین خلق اعلام می‌کرد امر مهم مبارزه است و مسلمان و کمونیست می‌تواند وارد شود. یاسر عرفات روحیات ملی‌گرایانه دارد، ولی خلیل وزیر نگرش اسلامی دارد.
با واردشدن به فاز سازش خط خودشان را از مقاومت جدا کردند و به یکی از موانع پیش‌روی مقاومت تبدیل شدند. محمد ضیف بارها توسط تشکیلات خودگردان دستگیر و زندانی شدند یعنی تشکیلات خودگردان تبدیل به پلیس اسرائیل بین فلسطینی‌ها شده است.
کرانه باختری شامل رام‌الله و جنین و سایر موارد است و اینها نقاطی است که اداره امنیتی و سیاسی و اجتماعی دراختیار تشکیلات خودگردان است و سایر موارد نیز اداره امنیتی آنها با اسرائیل است و نقاط عمده کرانه باختری در اختیار اسرائیل است.
تشکیلات خودگردان در هماهنگی با اسرائیل فعالیت دارد و بارها با همین گروه‌های مقاومت درگیری داشتند و زندانی کرده است و سال 2007 حماس توانست تشکیلات خودگردان را در غزه شکست دهد و حاکمیت غزه را به دست بگیرد.
روابط گروه‌های مقاومت و تشکیلات خودگردان اینطور محدودیت‌ها دارد و تمرکز مؤثری در مقاومت ندارد و کاملاً خط جدایی از گروه‌های مقاومت دارند.

نفوذی‌هایی که مسیر ترور را هموار می‌کنند مورد بحث بوده است. نقش نفوذی‌ها را در ترور شهید عیاش چگونه می‌دانید؟
در مناطق فلسطینی‌نشین جاسوس زیاد است چراکه مردم سال‌ها در بدبختی نگاه داشته شدند و به دلیل مخارج زندگی خبرچینی و جاسوسی می‌کنند و به منابع خبری غزه تبدیل می‌شوند. شهید عیاش نهایتاً توسط نفوذی با کمک همکاران اسرائیلی به شهادت رسید.
عامل اصلی مواد منفجره به نقطه عملیات علیه شهید عیاش همکار اسرائیلی‌ها است و این موضوع بسیار شایع است و خط قرمز گروه‌های مقاومت برخورد با جاسوسان و نفوذی‌ها است.
طبیعی است که یکی از راه‌های اصلی اسرائیل برای اشراف اطلاعاتی نوار غزه اجیر کردن همین جاسوس‌ها است. همین امروز تعداد زیادی از اینها در غزه و کرانه باختری حضور دارند.

شهید عیاش چقدر توانست تفاوت‌های عملیات استشهادی را برجسته کند؟
بین عملیات انتحاری و استشهادی تفاوت‌های زیادی وجود دارد. قرآن کریم اعلام کرده نباید خودتان را به هلاکت بیندازید و در موقعیتی که ممکن است کشته شوید نباید در اینجا قرار بگیرید تا به خطر نیفتید. از صدر اسلام تا امروز نیروهایی بودند که می‌دانستند کشته می‌شوند رفتند و جنگیدند.
فلسطینیان هیچ راه دیگری جز عملیات استشهادی نداشتند و در مستند جاسوس سی‌آی‌ای بررسی کرد و از حسین فهمیده آغاز کرد و اعلام کرد این عملیات توسط ایران به لبنان و فلسطین منتقل شده است.
این فرد اعلام می‌کند اگر فلسطینی‌ها مانند اسرائیل تجهیزات داشتند عملیات استشهادی انجام نمی‌دادند و اینها صرفاً مجبور به این نوع مبارزه هستند چون هیچ سلاح و پشتیبانی ندارند و حاضر هستند کشته شوند ولی با اسرائیل مبارزه کنند.
شهید عیاش یکی از بزرگ‌ترین نمادهای عملیات استشهادی بود که شهدای بزرگی با او همکاری کردند و این فرهنگ را جا انداخت و به عنوان یکی از مهم‌ترین روش‌های مبارزاتی این عملیات را مطرح کرد و اثرات زیادی را در پی داشت.
کار بزرگ شهید عیاش این است که شاگردان بزرگی را تربیت کرد و محمد ضیف فرمانده گردان‌های قسام یکی از این شاگردها است که در بسیاری از عملیات‌ها بوده و توسط گروه‌های فتح بازداشت شده است و امروز اگر می‌خواهیم بزرگی شهید عیاش را بدانیم باید در آیینه محمد ضیف فرمانده عملیات طوفان‌الاقصی ببینیم که ضربات ترمیم‌ناپذیری به اسرائیلی‌ها در پی این عملیات وارد شده است.