به قاب کشیدن حقیقت
مستندسازان به چه سوژه‌هایی درباره فلسطین پرداختند؟
قضیه اشغال فلسطین و استقرار حاکمیت صهیونیست‌ها در مناطق اشغالی، با چیدن قطعات مختلف پازل در فاصله‌ای کوتاه از پایان جنگ جهانی دوم از سوی قدرت‌هایی آغاز شد که به دنبال تحقق نظم جهانی با نسخه خاص خود بودند و به همین خاطر پیچیدگی‌های بسیاری دامنگیر آن شد. در طول بیش از هفت دهه گذر از شروع این داستان و فراز و فرودهای آن، فرصت‌های بسیاری پیش آمده که بر اساس ژورنالیسم تحقیقی - به عنوان یکی از جدی‌ترین شکل‌های شناخت یک موضوع و ابعاد آن – آثار مستند ساخته و انتشار یابد. در این مطلب به سراغ مرور و معرفی بخشی از این آثار رفته‌ایم.
دیوار شکسته
مرکز مستند حقیقت اثری با عنوان دیوار شکسته به کارگردانی سیداحسان اصغرزاده را در سال 1391 منتشر کرد که در آن به بررسی سکوت جامعه جهانی در برابر حمایت بی‌چون و چرای امریکا از دولت صهیونیست‌ها و نیز عدم اتحاد جوامع مسلمان در رسیدگی به قضیه اشغال فلسطین پرداخته و در کنار آن، مبارزات مردم فلسطین را به نمایش گذاشته است. در این مستند، پاسخ چهره‌هایی مانند یسرل داوید وایس؛ نماینده یهودیان متحد ضد صهیونیسم، ماتیاس چنگ؛ مشاور سیاسی سابق نخست‌وزیر مالزی، مورینو پاسکوینالی؛ نماینده جنبش ضدصهیونیسم ایتالیا و دیگر فعالان بین‌المللی در مسأله فلسطین به ابهاماتی پرداخته شده که پیرامون خلأ وحدت جوامع به خصوص برای به نتیجه رسیدن این مسأله بعد از دهه‌های متمادی اشغالگری و ریختن خون مظلومان مطرح است.
وداع با اسلحه
داستان جذاب مستند «وداع با اسلحه» درباره تأسیس جنبش فتح معروف به سازمان آزادی‌بخش فلسطین است که نشان می‌دهد یاسر عرفات به عنوان بنیان‌گذار آن، با انجام مذاکرات صلح توانست رئیس دولت خودگران فلسطین شود که در منطقه کرانه باختری شکل گرفت. این مستند در 95 دقیقه به دگرگونی عملکرد و باورهای یاسر عرفات از یک مبارز به یک سیاستمدار پرداخته است. سفیر فیلم در سال 1401 این مستند را که به کارگردانی امیرحسین کاربخش تولید شده، به مخاطبان عرضه کرد. این مستند با ارائه تصاویر کمتر دیده شده از فلسطین، جنبش فتح، یاسر عرفات و صهیونیست‌ها به دنبال آن است که نشان دهد ماجرای مذاکرات صلح در دهه 90 میلادی، چه سرانجامی بر 45 سال دفاع مظلومان از حق خود در برابر تجاوز اشغالگران صهیونیست داشته است.
سلاح مقاومت فلسطین
حتماً برای شما هم جالب خواهد بود که بدانید چگونه اسلحه گروه‌های مقاومت فلسطینی برای دفاع از مال و جان و ناموس‌شان، تأمین می‌شود. مستند سلاح مقاومت فلسطین؛ تهیه شده در شعوبا، در 51 دقیقه روایتی از تونل‌های اسرارآمیز زیرزمینی و نیز تلاش‌های هیجان‌انگیز مجاهدان برای دسترسی به اعماق دریا و دست یافتن به سلاح ارائه می‌دهد. همچنین این کار بررسی کرده که مردم در حال نبرد با اشغالگران صهیونیست، چطور در داخل خاک فلسطین از «تقریباً هیچ» موشک و اسلحه تهیه می‌کنند و این دقیقاً برخلاف تصوری است که همگان فکر می‌کنند موشک‌ها و تجهیزات نظامی آماده در اختیار مردم غزه و فلسطین است.
چند نفس تا افق
در سال 1398 مستندی ساخته شد که به ماجرای ارسال محموله دو هزار تُنی غذا و دارو برای کمک‌رسانی به مردم غزه می‌پردازد. مقارن سال 1387 شمسی، کشتی ایران شاهد از طرف هلال احمر مأمور است تا از طریق دریا خود را به نزدیکی غزه برساند، اما چالش‌های بسیاری پیش می‌آید تا نتیجه مأموریتش مشخص شود. جمشید ابزاری که کارگردانی این مستند را برعهده داشته، تلاش کرده تا روایت جذاب ناخدای این کشتی را از التهاب، نگرانی، مردانگی و دلتنگی خدمه برای انجام مأموریت‌شان به قاب دوربین بیاورد. چند نفس تا افق نشان می‌دهد که چگونه پس از طی مسیر دریایی و نزدیک شدن به غزه، دولت مصر و اسرائیلی‌ها اجازه تخلیه محموله را ندادند و در نهایت پس از 40 روز این محموله امداد بشردوستانه از چه طریق به دست مردم غزه رسید.
داستان ساحل شرقی
این مستند که به تازگی در شبکه 3 سیما به کارگردانی احسان شادمانی تولید شده، زندگی ساکنان غزه را در خلال مبارزه و جهاد برای آزادی فلسطین را به تصویر کشیده است. این اثر، اولین مستندی است که فیلمبرداری آن را گروه ایرانی برعهده داشته و تدوین و تولید آن فقط متکی به تصاویر آرشیوی نبوده است. این مستند به خوبی نشان داده که ازدواج جوانان، تحصیل فرزندان و کسب و کار بازاریان به عنوان زندگی روزمره در غزه جریان دارد و علاوه بر آن، تلاش برای دفاع در برابر تجاوز دشمن صهیونیستی نیز وجود دارد. به طور مثال یک آشپز خانم در این مستند دستور تهیه 700 غذای کنعانی و فلسطینی را جمع‌آوری کرده تا ثابت کند ادعای صهیونیست‌ها در مالکیت فلسطین بی‌اساس است و هویت این سرزمین متعلق به فلسطینیان است.
کاروان آزادی
در سال 2010 میلادی، شش کشتی از ترکیه، قبرس و ایرلند به سمت غزه حرکت کردند. در این کشتی‌های تفریحی، ششصد نفر غیرنظامی شامل خبرنگاران، فعالان حقوق بشر و برخی سیاسیون و شخصیت‌های شناخته شده کشورهای مختلف حضور داشتند. سعید فرجی در یک مستند 52 دقیقه‌ای به نام کاروان آزادی تلاش کرده تا نحوه شکل‌گیری کاروان آزادی برای کمک به مردم غزه را نشان بدهد که به بسته شدن گذرگاه‌های نوار غزه و ممنوعیت اجازه ورود و خروج سازمان‌های بین‌المللی به خصوص برای امداد و نجات یا بهداشت و درمان، اعتراض داشتند. این مستند نشان داده که چطور کاروان آزادی متشکل از کشتی‌های مختلف با افرادی از ملیت‌ها مختلف قصد داشت محاصره دریایی غزه را بشکند و کمک‌های مردمی را به دست مردم غزه برساند، اما در نهایت نظامیان اشغالگر رژیم صهیونیستی به آنان حمله کردند و چندین نفر کشته و زخمی شدند. با وقوع این حادثه بود که مردم کشورهای مختلف دست به تظاهرات علیه حاکمیت اسرائیل غاصب زدند و حتی کشورهای اروپایی نیز از فشار افکار عمومی در امان نبودند.
مستند امریکایی درباره مقاومت فلسطینی‌ها
یک سال پیش از طوفان الاقصی و در اواخر سال 2022 میلادی، پایگاه اینترنتی «مینت پرس نیوز» مستقر در ایالات متحده، مستندی با نام پاتک غزه یا Gaza Fights Back منتشر کرد. این مستند آخرین ساخته دن کوهن است که در 35 دقیقه به مسأله پیشرفت توان دفاعی مقاومت در غزه پرداخته است. در تاریخ 10 می‌سال 2021 بود که شاخه نظامی حماس؛ کتائب عزالدین قسام، به اسرائیل هشدار داد باید شهرک‌نشینان و نظامیان دست از اشغالگری محله شیخ جراح بردارند و در غیر این صورت، مقاومت فلسطین وارد عمل خواهد شد و واکنش نظامی نشان خواهد داد. جالب است که این مستند حمله وحشیانه صهیونیست‌ها به غیرنظامیان را بررسی کرده و فیلمبرداری آن را در منطقه همزمان با روزهای پایانی حملات اسرائیل و آغاز آتش بس انجام داده است.