زینب رازدشت
 روزنامه‌­نگار

فکر می­‌کنید گرایش مردم به سمت فیلم‌­های کمدی از کجا نشأت گرفته است؟
در وهله اول، این گرایش­‌های منفی، تحت تأثیر وقایع و رخدادهایی اتفاق می‌­افتد که مردم تجربه کرده‌­اند و در نوسان است؛ این طور نیست که الان مردم به سمت طنز گرایش یافته‌­اند و به همین صورت پیش روی می­‌کنند. بلکه این موضوع رفت و برگشت دارد. یعنی در دوره­‌ای تحت تأثیر یک اتفاقات و رخدادهایی، ممکن است این گرایش به سمت فیلم‌­های طنز بیشتر و در دوره‌­ای کمتر باشد و گرایش­‌ها به سمت فیلم‌­های جدی و حتی فیلم‌های ترسناک و ژانر وحشت، سوق پیدا کند. همه این­ها بستگی به وضعیت عمومی جامعه و تجربیات مردم دارد. امروز مردم تمایل به تماشای فیلم‌های طنز دارند.
همچنین نباید این موضوع را به حساب مردم گذاشت که مردم ذائقه‌­شان این است که فیلم طنز ببینند؛ خیر تنها این نیست. در بسیاری از اوقات، شاید بتوان گفت فیلم طنزی که ساخته شده، فیلمی هنرمندانه‌­تر است. گاهی ممکن است فیلمی در ژانر طنز ساخته شود، اما جذابیت نداشته باشد و مخاطب از آن استقبال نکند، چون خنده‌­اش نگرفته است. ما نباید چندان فیلم طنز و مخاطبانش را دست‌کم بگیریم؛ بلکه گاهی فیلم‌‌های طنزی که مردم از آن استقبال می­‌کنند، دارای فیلمنامه‌­ای غنی و هنرمندانه است، حتی به لحاظ اعتبار. همۀ این مسائل، باعث می‌­شود تا فیلمی جذاب باشد، حتی فیلم طنز؛ در مقابل هم، شاید ما در حرف جدی زدن به مردم، آن دانش و هنر لازم را به کار نمی‌­بریم.
ضعف اصلی در فیلم‌­های جدی چیست؟
 یکی از ضعف‌­هایی که در فیلم‌­های جدی داریم این است که در آنها شاهد معنای تئوریک نیستیم. همین نبود معنای تئوریک در فیلم‌­های جدی سبب می‌­شود تا این فیلم­‌ها تصویر روشن و شفاف نداشته باشد. حتی در برخی از فیلم­‌های جدی شاهد هستیم که مخاطب جذب آن می‌­شود، زیرا هنرمندانه ساخته شده و دارای فیلمنامه درستی است. همچنین بازیگرانش در نقش‌­هایشان موفق عمل کرده­‌اند. در نهایت، مجموعه عواملی که سکانس­‌ها را می­‌سازد، همه خوب کار کرده­‌اند. این مسائل، سبب افزایش جذب یک فیلم، از سوی تماشاگران می­‌شود.
همچنین فیلمی جدی که به سؤال مخاطب پارسخ درستی دهد و ابهامات ذهن مخاطب را برطرف کند، برای تماشاگر فیلمی جذاب محسوب می‌­شود. گاهی اوقات، شاهد هستیم که برخی از موضوعات، برای گروهی از مردم، دردناک هستند. برای مثال، فرد، تجربه تلخی از فرزندش در بیمارستان دارد و یا گرفتاری­‌های مختلفی که با آن روبه‌روست برایش زجرآور است. حال آن مجموعه عوامل از فیلمنامه‌نویس تا بازیگر نتوانسته­‌اند طوری هنرمندانه آن موضوعی را که تماشاگر در زندگی واقعی‌­اش با آن درگیر بوده بدرستی منعکس کنند تا باعث آزار و اذیت مخاطب نشود.
در برخی از فیلم‌­ها شاهد هستیم که موضوعات بسیار عریان و بدون لحاظ آثاری که روی مخاطب دارد، نمایش داده می‌­شود تا مخاطب با آن موضوع هم­دردی کند. درحالی که تماشاگر، حتی حاضر نیست و رغبت نمی­‌کند که آن فیلم را ببیند. اینجا دیگر تقصیر مخاطب نیست، بلکه مقصر آن فیلمسازی است که رعایت ملاحظات و وضعیت مخاطب را نکرده است. به همین دلیل، مردم تمایل ندارند آن چیزی را ببیند که غصه مضاعفی را در تماشای فیلم داشته باشند؛ چراکه به اندازه کافی در زندگی­شان غصه دارند؛ در عین حال، چیزی برای­شان روشن نمی‌­شود و در نهایت، آورده‌­ای برای­شان ندارد.
به­ طور کلی، اگر شرایط به گونه‌­ای باشد که مردم تجربه تلخی را پشت سر گذرانده باشند و اذیت شده باشند، تمایل دارند به سراغ فیلم‌­هایی بروند که مقداری مرهمی باشد برای آلام‌شان، نه آن نمکی بر زخم‌‌هایشان باشد.
اگر این روند ادامه یابد، چه آینده­‌ای در انتظار سینمای ایران است؟
همیشه سخت نیست؛ چراکه داستان سیب‌زمینی و پیازی است که هرساله وارد بازار می­‌شود. یعنی یک سال سیب زمینی کم می‌­شود، قیمتش بالا می­‌رود. سال بعد کشاورزان به جای اینکه پیاز بکارند، سیب زمینی می­‌کارند، غافل از اینکه دیگران هم سیب‌زمینی کاشته‌­اند، حالا در آن سال شاهد وفور سیب زمینی و کمبود پیاز و افزایش قیمت پیاز هستیم.
این وضعیت در سینما هم صادق است.هم اکنون مشاهده می­‌کنند که دو فیلم کمدی ساخته شده است، همه به‌دنبال ساخت فیلم کمدی می‌­روند، در حالی که نمی­‌دانند آن دو فیلم کمدی، حتماً خوش ساخت بوده است که مخاطب دارد و توانسته است فروش خوبی داشته باشد. این طور نیست که لزوماً هر فیلم که کمدی باشد از تماشاگر زیادی برخوردار باشد. شاید الان برخی از فیلمسازان مشاهده کنند که فیلم­‌های کمدی پرفروش هستند، به سراغ ژانر کمدی بروند و سپس مشاهده کنند که چند فیلم با ژانر جدی اکران شده و رکورد فروش را زده است، دوباره به سمت این ژانر می­‌آیند.
سینماگر عاقل باید به نبض جامعه و شرایطی که جامعه­‌اش دارد، توجه کند. مخاطبان سینمای کشور، توسط رسانه­‌ها پرورش یافته‌­اند و چندان نباید ذائقه‌­شان را دست‌کم گرفت. این ذائقه را سینماگران به وجود آورده‌­اند و نباید مردم را محکوم کرد.
البته اگر این حرف درست باشد که ذائقۀ مردم تنزل یافته که معتقدم این گونه نیست و جمله اشتباهی است زیرا اگر این جمله، درست هم باشد، سینماگران این ذائقه را به وجود آورده­‌اند. ذائقه از کجا تنزل می­‌یابد؟ از آنجا که سینماگر ما در ساخت فیلم، دچار ادراک عوامانه می­‌شود.
برای مثال، زنان نمی‌­توانند استادیوم بروند و این موضوع یک مسأله می‌­شود و در نهایت فیلم آفساید ساخته می­‌شود. این همان تنزل و ادراک عوامانه است؛ بنابراین سینماگر ما باید یک پله فراتر از آن چیزی باشد که در جامعه رایج است و باید با لنز نظری مسائل را مورد توجه قرار دهد.
سینماگر اگر بنیه نظری داشته باشد، کاری که انجام می‌­دهد، کار مناسبی است. برای مثال کارهایی که آقای معتمدی می­‌سازد، مبنای تئوریک دارد و در همه آنها شاهد هستیم یک لنز نظری پشت دوربینش است. نتیجه آن می‌­شود که هر مخاطبی با هر سطحی، اعم از مردم عام و فرهیخته، وقتی فیلم­‌های آقای معتمدی یا مشابه این‌ چنین فیلم‌­هایی را تماشا می­‌کند، نکاتی برایش روشن می‌­شود که این امر باعث ارتقای ذائقۀ مخاطب می­‌شود.
راه برون رفت از این مسأله چیست؟
 باید سینمای ما سینمای مستقلی باشد. یک سینمای وابسته، راه به جایی نمی‌­برد. برای مثال، اگر در دنیا موضوع ترنس‌­ها مورد توجه قرار گرفت و این مسأله وارد سینمای کشور به‌عنوان سوژه اصلی شد، سینماگر اساساً نمی­‌تواند با مخاطبش ارتباط برقرار کند. او زمانی می­‌تواند با مخاطبش ارتباط برقرار کند که مسائل را بومی ببیند.
شاید موضوعاتی همچون رفتن زنان به استادیوم و دیگر مسائل سیاه جامعه ایران، در جشنواره­‌های بین‌المللی مورد توجه قرار بگیرد، اما همه این موضوعات، سبب می‌­شود که اساساً ارتباط با مخاطب دچار اختلال شود.