هانیه شجاعی زند
نویسنده

مواضع ضد فلسطینی نمایشگاه کتاب فرانکفورت

این روزها نمایشگاه کتاب فرانکفورت از بحران امروز بین‌المللی در امان نماند و به عبارت بهتر نحوه مواجهه با این نمایشگاه به شاخص‌گذاری مهمی در عرصه ادبیات مبدل شد. اینکه کدام کشورها در غربالگری امروز دنیا میان جبهه توحش و تمدن ادبیات خود را شکل می‌دهند.
امسال نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت در حالی افتتاح می‌شود که مراسم اعطای جایزه به نویسنده فلسطینی تبار لغو شد. قرار بود امسال در حاشیه این جشنواره جایزه «لیبراتور» به عدنیه شبلی نویسنده فلسطینی تبار اهدا شود که به‌دلیل حمایت‌های اخیر مسئولان این نمایشگاه از مواضع ضد انسانی رژیم صهیونیستی خود این مراسم را لغو کرد. این نمایشگاه پیش‌ از این برای نمایش ضد فلسطینی و دهن‌کجی به مسلمانان علاوه بر دعوت از سلمان رشدی در این نمایشگاه قرار است در جشن ادبیات نمایشگاه کتاب این رویداد جایزه صلح خود را به ارزش 26 هزار دلار به سلمان رشدی اهدا کند.
یورگن باس مدیر نمایشگاه کتاب فرانکفورت صراحتاً اعلام کرده است که برنامه‌های ویژه‌ای را هم برای حمایت از رژیم صهیونیستی در این نمایشگاه تدارک دیده‌اند. او برای توجیه نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه گفت: جنگ علیه رژیم صهیونیستی با همه ارزش‌هایی که نمایشگاه فرانکفورت از آن دفاع می‌کند در تضاد است و تمرکز ما همیشه انسانیت و صلح بوده است.
این مدیر نماینده جریان گفتمانی است که جان کسانی مانند مردم غزه در ابعاد تعریف آنها از انسانیت و صلح معنا پیدا نمی‌کند. به عبارت بهتر در این بی‌معنایی نسل‌کشی مردم غزه تنها راه‌حل برای بر جای ماندن کسانی است که خود را انسانی می‌دانند و حفظ بقای آنها به هر قیمتی یعنی صلح. صلحی از غصب سرزمین شروع می‌شود و تا نسل‌کشی و نابودی مردمان آن سرزمین ختم می‌شود.
هرچند مرور سیاست‌های گذشته این نمایشگاه نشان می‌دهد که نمایشگاه کتاب فرانکفورت بیش از اینکه یک رویداد ادبی باشد یک رویداد سیاسی است و حمایت این روزهای این نمایشگاه از رژیم صهیونیستی رویکرد تازه‌ای نیست. درگذشته با اتخاذ سیاست‌هایی ازجمله دعوت از سلمان رشدی در سال‌های 2014 و 2023 این مواضع را اثبات کرده است.

جهان بیدار است

بیش از 600 نویسنده و ناشر در نامه‌ای با اعتراض به مواضع نمایشگاه کتاب فرانکفورت تجدید نظر در لغو این مراسم را مطالبه کردند.‌ در این نامه آمده بود: «نمایشگاه کتاب فرانکفورت به‌عنوان یک نمایشگاه بزرگ بین‌المللی کتاب، مسئولیت دارد فضایی برای نویسندگان فلسطینی ایجاد کند که آنها هم بتوانند افکار، احساسات و تأملات خود را در مورد ادبیات در این دوران وحشتناک و ظالمانه به اشتراک بگذارند، نه اینکه بخواهد صدای آنها را خاموش کند.»
انجمن ناشران اندونزی، انجمن ناشران عرب، انجمن ناشران امارات و اداره کتاب شارجه، اتحادیه ناشران سوریه از حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت در پی مواضع ضد فلسطینی این نمایشگاه خودداری کردند.
البته ایران نیز از حضور در این دوره خودداری کرده است و مسئولان وزارت ارشاد موضع‌‌گیری سیاسی مدیران نمایشگاه کتاب را دلیل شرکت نکردن در هفتاد و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت اعلام کرده‌اند. همچنین مدیر آژانس ادبی پل هم از حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت انصراف داده است.
آریس هیلمان نوگراها، رئیس انجمن ناشران اندونزی گفت: «همراهی با رژیم صهیونیستی و در عین ‌حال فراموش کردن رنج مردم فلسطین مانند خواندن تنها یک کتاب است تا احساس کنید که کل جهان را درک می‌کنید.» در ادامه این بیانیه، ایکاپی شرکت در نمایشگاه کتاب فرانکفورت ۲۰۲۳ را لغو کرد.
هیثم حافظ، رئیس اتحادیه ناشران سوریه به خبرنگار سانا تصریح کرد: دفتر اجرایی این اتحادیه به‌دلیل اصرار آشکار مدیریت نمایشگاه در همکاری با رژیم غاصب صهیونیستی و پیگیری منفی آن از واقعیت آنچه در فلسطین می‌گذرد، تصمیم به تحریم نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت گرفت.
برخی کشورها و انتشاراتی­‌ها شیوه متفاوتی را برای نمایش اعتراض خود به سیاست­‌های نمایشگاه بین‌المللی فرانکفورت داشته‌­اند. مانند کشور تونس که در انتقاد به لغو اعطای جایزه به عدنیه شبلی، نویسنده فلسطینی تصمیم گرفته است همه آثار این نویسنده را منتشر کرده و در همه کشورها توزیع کند. یا همین کتابفروشی کوچک به نام «اسم» که در اعتراض به جنایات رژیم صهیونیستی طراحی ویترین خود را در حمایت از مردم مظلوم غزه تغییر داده و آن را با سخنی از شهید عماد فایز مغنیه تزئین کرده است.