قصه‌ای زنانه در دل تاریخ ایران
سریال تاریخی «رحیل» که به نویسندگی فرهاد نقدعلی و کارگردانی مشترک رامین عباسی‌زاده و مسعود آب‌پرور از اواخر مردادماه روی آنتن شبکه سه سیما رفت، روایتی از پایان دوران قاجار و ابتدای دوران پهلوی را مقابل چشمان مخاطب آورد و قرار است فصل دوم آن در ایام فاطمیه پخش شود. این مجموعه که حول قصه‌ای زنانه روایت شده بود، داستان فردی به اسم مها و از دربار قاجار را روایت می‌کرد که قصد داشت دیگر زنان اندرونی را با خود متحد و یک تعزیه عاشورایی اجرا کند و در عین نمایش بخش مهمی از تاریخ کشور، مباحث اجتماعی و سیاسی آن دوران را نیز نمایش می‌داد. «رحیل» داستانی عاشقانه را محملی برای نقد خرافه و سیاست‌بازی‌های کودکانه کرد و در عین حال به شناسایی جامعه در حدفاصل دوران قاجار و پهلوی پرداخت و در کنار نمایش چهره شخصیت‌هایی که مابه‌ازای واقعی آنان در تاریخ وجود داشته است، ماجراهایی را نقل کرد که طی پژوهش حاصل شده است. با رامین عباسی‌زاده طراح و تهیه‌کننده سریال «رحیل» که به عنوان کارگردان نیز مسعود آب‌پرور را همراهی کرده است و سابقه تهیه‌کنندگی سریال‌های «او یک فرشته بود»، «همراز»، «پلیس جوان»، «انقلاب زیبا»، «پریدخت»، «سقوط یک فرشته»، «احضار» و... را در کارنامه دارد، پیرامون این سریال تاریخی به گفت‌وگو نشستیم که تفصیل آن در ادامه آمده است:
بهناز شریفی
روزنامه‌نگار
چرا به سراغ ساخت اثری با موضوع تاریخی از دوران قاجار رفتید؟
داستان‌پردازی حول تاریخ یا داستان‌گویی تاریخی از دیرباز و در ادبیات ایران و جهان رواج داشته است؛ وقتی به دل تاریخ می‌زنید، قرائنی از اتفاقات فرازمانی و فرامکانی می‌یابید که می‌تواند چراغ راه آیندگان باشد. داستان سریال رحیل از قاجار آغاز و به پهلوی می‌رسد و در جریان روایت ماجراهای مختلف، نوعی شناخت از آدمیان آن برهه زمانی پیش رو می‌گذارد که می‌تواند برای این دوران هم جذاب باشد که زمانی اجداد ما با چه مسائل و مصائبی روبه‌رو بودند و چقدر خودشان و چقدر ساختار حاکم در مشکلات‌شان نقش داشته است.
در مورد سیر داستانی سریال «رحیل» در فصل دوم توضیح دهید.
سریال «رحیل» در دو فصل 20 قسمتی طراحی شده است که پخش فصل اول به اتمام رسیده و در حال آماده‌سازی فصل دوم آن هستیم که در ایام فاطمیه روی آنتن خواهد رفت؛ سیر داستانی دو فصل در امتداد یکدیگر بوده و شخصیت‌های اصلی ثابت هستند و فقط برخی کاراکترهای فرعی در فصل دوم افزوده خواهند شد و به نوعی یک قیاس میان مادی‌گرایی سنتی و مدرن ایجاد خواهد شد.
لطفاً در مورد ترکیب هوش مصنوعی با رئال برای طراحی برخی نماها و استفاده از تکنیک‌های خاص تصویربرداری در این کار توضیح دهید.
فکر می‌کنم هر سریالی که برای مخاطب ایرانی تولید می‌شود، باید استانداردهای بالای تکنیکی را داشته باشد. خوشبختانه در کشورمان تکنیسین‌های رایانه‌ای حاذقی داریم که خیلی بر متد سی‌جی‌آی (جلوه‌های رایانه‌ای) تسلط دارند و هر چه بیشتر از این تکنیسین‌ها استفاده کنیم، هم کیفیت کارهایمان بالا می‌رود و هم در سایه اشتغالزایی، آنها رشد می‌کنند؛ در سریال «رحیل» سعی کردیم همه نماها طبیعی و کاملاً منطبق با بازه زمانی داستان باشد و ترکیب رئال با سی‌جی‌آی در این مسیر بود. هوش مصنوعی نیز ابزاری است که با فرماندهی انسانی از آن سود جستیم و هم تیتراژ خلاقانه‌ای -تیتراژ اول سریال- به کمک آن تولید شد و هم بعد از فوت حسام محمودی-که بازیگر شریفی بود- به ما در انتخاب بازیگر برای ادامه کاراکتر وی کمک کرد.
میزانسن‌های تئاتری سریال و اینکه با قاب‌بندی تئاتری به سمت فیلمبرداری رفته‌اید در کنار وجه زنانه سریال بحث برانگیز بوده است؛ این نظرات برای شما قابل پیش‌بینی بود؟
تئاتر و سینما و تلویزیون، مدیوم‌هایی کاملاً به هم پیوسته هستند که نمی‌توان تأثیرپذیری آنها را منکر شد و البته ثریا قاسمی، کاظم هژیرآزاد، فرخ نعمتی و نسیم ادبی که در سریال «رحیل» هم با آنها همکاری داشته‌ایم در تئاتر سابقه دارند؛ اینکه بخواهیم افتراقی میان سینما یا تئاتر و تلویزیون ایجاد کنیم، منطقی نیست. متأسفانه در سال‌های اخیر غلبه نوعی سینمای مینی‌مال ژولیده بی‌وسواس در تولید و فیلمبرداری باعث شده آن قاب‌های ماندگار و زیبایی که در ادوار مختلف در آثار ماندگار سینما و تلویزیون می‌دیدیم، کمتر شود ولی هنوز هم می‌شود فیلم و سریال با قاب‌بندی بایسته و چشم‌نواز تولید کرد تا حتی تماشای تصاویر مجزای سریال هم بتواند مخاطب را خرسند کند. این دقت بر دکوپاژ و برنامه‌ریزی برای میزانسن و حرکات دوربین و از آن طرف طراحی هدفمند تدوین، نیاز صنعت فیلم و سریال‌سازی ماست. اگر بخواهیم مخاطب را به سینما و تلویزیون برگردانیم، باید به ریشه‌های تئاتری این مدیوم‌ها توجه بیشتری کنیم و برای جسم و روح مخاطب، ارزش قائل شویم. در مورد وجه زنانه سریال هم باید بگویم همواره در سریال‌هایم جایگاهی خاص برای کاراکترسازی زنانه قائل بودم و بخشی عمده‌ای از بار درام را بر شخصیت‌های زن قرار می‌دادم و در «رحیل» نیز با تنوعی منحصربفرد از کاراکترهای زنانه روبه‌رو هستیم که هر یک به نوبه خود سرنوشت خویش را رقم می‌زنند بدون آنکه بدانند تقدیر چه بازی‌هایی برای آنها تدارک دیده است.
استقبال از کار را چطور دیده‌اید و به نظر شما تفاوت این اثر با سایر آثار تاریخی پخش شده از تلویزیون چیست؟
اقبال مخاطبان باجود تغییر مداوم زمان پخش سریال به دلیل برگزاری مسابقات ورزشی و... خوب بوده و با توجه به عرضه سریال در سامانه تلوبیون برخی از مخاطبان نیز ترجیح داده‌اند سریال را یکجا در تلوبیون ببینند. سریال «رحیل» سعی داشته استانداردهای مخاطب‌پسندی را رعایت کند و هرازگاهی در تاکسی‌های اینترنتی یا هایپرمارکت‌ها درباره برخی کاراکترهای سریال و عاقبت‌شان، بحث‌هایی درمی‌گیرد و حتی بازی برخی بازیگران جوان‌تر سریال که با «رحیل» معرفی می‌شوند در شبکه‌های اجتماعی، مورد تحلیل مخاطبان قرار گرفته است. تلویزیون رسانه‌ای است که باید فراگیر باشد و تمام متخصصان سریال و تولید محتوا بتوانند در جهت اقبال مخاطب برای آن و با آن همکاری کنند. در سال‌های فعالیتم همواره سعی کرده‌ام پس از بررسی محصولات همکاران داخلی و محصولات روز خارجی، برای تولید محصولی استاندارد و به‌روز برنامه‌ریزی کنم و خوشحالم که هیچ‌گاه در تولید سریال‌هایم کم‌فروشی نکرده‌ام.