نیاز به توجه و خطرات ناشی از آن
نوجوانان را جدی بگیرید
یکتا مجد
نویسنده نوقلم
دنیای مدرن، جهانی سراسر شوق به دیده‌شدن و در معرض توجه بودن را با سرعتی باورنکردنی در وجود تمام بشر گسترانده است.
با گسترش روزافزون فضای مجازی و کوتاه‌شدن زمان دسترسی به اطلاعات روز، سطح هیجانات از دیدن و شنیدن این اخبار و حواشی بسیار افزایش داشته است. پیشرفت تکنولوژی تا جایی جذاب است که سلامت جسم و روح افراد را به خطر نیندازد.
چند سالی است که عده‌ای با انجام کارهای عجیب و گاهی پرخطر دیگران و کاربران معمولی رسانه‌ها را دعوت به انجام‌دادن آن اعمال و قرارگرفتن در این حلقه دیده‌شدن می‌کنند و نام آن را چالش گذاشته‌اند.
چالش در واقع به معنی به‌وجودآوردن یک پرسش یا یک مسأله برای سایر اشخاص است که آنها در مقابل تلاش برای یافتن پاسخ درست یا حل‌کردن آن به روش صحیح می‌کنند.
در فضای مجازی بخصوص اینستاگرام نیز این چالش‌ها به‌صورت سؤال، فعالیت، حرکت یا سایر موارد دیگر به نمایش گذاشته می‌شود. معمولاً آغازگر این فعالیت یا چالش‌ها به‌صورت مشخص افراد یا گروه پرمخاطبی هستند که برای سرگرمی و افزایش تعداد مخاطبان دست به چنین رفتارهایی می‌زنند. این چالش‌های طراحی شده دست‌به‌دست در میان تمام پیج‌ها و اکانت‌های پربازدید چرخیده و میان کاربرانی که معمولاً مصرف‌کننده هستند در این فضا می‌رسد و آنها را در مسیر دیده‌شدن با این فعالیت‌ها انداخته تا با واردشدن به این چالش‌ها در پی یافتن جواب و طرز صحیح انجام‌دادن یک حرکت، ساعت‌ها تلاش بی‌ثمر داشته باشند.
چالش‌ها مضمون‌های مختلفی دارند که از میان آنها به سه دسته پرطرفدار می‌توان اشاره کرد. دسته اول، چالش‌های خیرخواهانه و عام‌المنفعه، دسته دوم چالش‌های طنز و دسته سوم چالش‌های خطرناک یا به‌اصطلاح آدرنالین است.
در سال‌های گذشته، آماری در کشور منتشر شده که حدود 21 درصد از کاربران فضای مجازی را بازه سنی 15 تا 24 تشکیل می‌دهند و 53 درصد از این آمار هم مربوط به کاربران 25 تا 49 سال است.
درصد شرکت‌کننده‌ها در چالش‌های جهانی تیک‌تاک و یوتیوب که عموماً اجرا و به نمایش گذاشتن آنها در اینستاگرام انجام می‌شود، حدود 69 درصد از کل کاربران فضای مجازی اعلام شده است.
معروف‌ترین و شاید اولین چالشی که با عنوان حمام یخ در سرتاسر جهان شناخته شده و بسیاری از سلبریتی‌ها و حتی تعدادی از مقامات ارشد کشورها در آن شرکت کردند، پربازدیدترین چالش جهان نام دارد.
بعد از آن افراد برای جا نماندن از این قطار دیده‌شدن و احتمالاً جذب مخاطب و به بهانه‌هایی چون الگوریتم‌های هر روز در حال تغییر اینستاگرام، دست به تولید چالش به امید جلب‌توجه کاربران جهانی و افزایش مخاطب زدند.
در این میان بیشترین اجراکنندگان این چالش‌ها همان 21 درصد رنج سنی 15 تا 24 سال هستند که قشر نوجوان را تشکیل می‌دهند. دوران نوجوانی و تغییرات هورمونی از یک سو و میل به جذب و جلب‌توجه از سوی دیگر و ماشینی‌شدن زندگی و تلاش برای معاش و رفاه بیشتر از سمت والدین همگی دست‌به‌دست هم داده و این گروه سنی را در فضای ذهنی خود و میان انبوه اطلاعات و حواشی ناامن رها کرده است.
انجام این چالش‌ها و فرامین مجازی حس قدرت و رشد کاذب ذهنی را در ناخودآگاه نوجوان تقویت می‌کند.
یکی از پرخطرترین چالش‌هایی که تلنگری برای جامعه جهانی بود و توانست تا حدی از پیشروی این سیلاب گل‌آلود جلوگیری کند چالش بازی نهنگ آبی و خودکشی جلو دوربین بود.
این بازی بعد از فراگیر شدن در سال 2013 در جهان، جان بیش از 130 نوجوان را گرفت. طراح این بازی فیلیپ بودکین در دادگاه اعتراف کرد: هدفش پاک‌سازی زمین از آدم‌های بی‌مصرف و بی‌فایده است. فیلیپ بودکین در توضیح خود گفت: با طراحی این بازی قصد داشتم کسانی که وقت اضافه دارند و علاف و بیکار هستند و این چنین بازی را انجام می‌دهند از روی زمین محو کند. در این میان چالش‌های دیگری هم به میان آمد که همگی باهدف قبح‌شکنی و حیازدایی، فعالیت‌های بی‌فایده، خطرناک و توهین‌آمیز را جالب وانمود کرده و روی آنها نام‌هایی چون تخلیه انرژی منفی یا گسترش شادی در جهان گذاشته‌اند.
چالش رقص در کنار اتومبیل روشن، دروغ به والدین و دیدن واکنش آنها، آرایش با چشمان بسته، غذاخوردن بدون استفاده از بینی برای تنفس و... از جمله فعالیت‌هایی هستند که هدف از بین بردن کرامت انسانی و احترام به والدین و سوق انسان به سمت مصرف‌گرایی را دنبال می‌کنند.
مدت‌ها از ایجاد این چالش‌ها و شرکت افراد با گرایش‌های مختلف در آن می‌گذرد که پای چالش‌های روان‌شناسی 100 روز سخت، 21 روز تا خودسازی، آرامش درون، صلح جهانی و... به میان آمده و افراد را ترغیب به زندگی سالم می‌کند، البته این به‌خودی‌خود بد که نیست بسیار هم خوب است تا جایی که این آرامش و صلح را دور از خداپرستی، و دین را در تنافی با آسایش، پیشرفت و زندگی آرام ندانند.
چالش جدیدی که به‌تازگی در میان نوجوانان شکل‌گرفته، برخاسته از یک صفحه متعلق به فردی در آسیای شرقی بوده که با سبک زندگی خاص، میل به خوردن غذاهای پرادویه و بسیار تند را در صفحه خود به نمایش گذاشته است. این چالش که به چیپس فلفلی معروف است توانسته کاربران زیادی را در یوتیوب با خود همراه کند که آنها با خوردن چیپس فلفلی در مدت 2 دقیقه سعی در شکستن رکورد فرد دیگری دارند.
چالشی که تا کنون تعداد زیادی را دچار مشکلات گوارشی و جسمی کرده و جان یک پسر ۱۴ساله را نیز گرفته است.
بی‌هویتی، جدی گرفته نشدن در جمع دوستان، میل به دیده‌شدن و عدم نظارت و خلأ گفت‌و‌گوی صحیح از سمت خانواده‌ها همگی باعث گرایش هرچه بیشتر این قشر آسیب‌پذیر در جوامع با اهداف سازماندهی شده و تأثیر آن در آینده نوجوانان و متعاقباً نسل بعدی جهان شده است. امیرالمؤمنین علی(ع) در نامه 31 کتاب شریف نهج‌البلاغه می‌فرمایند: دل نوجوان مانند زمین آماده است که هر بذرى در آن افشانده شود، می‌پذیرد.