به مناسبت آغاز هفته دفاع مقدس؛
کمــــــــــان ۹۹؛ جواب کوبنده به تجاوز عراق
۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹ انقلاب اسلامی ایران هنوز نوپا بود و مردم در قلب و ذهنشان بیم داشتند از اینکه خارجی‌ها توطئه کنند؛ از ماجرای کودتای نوژه هم فقط حدود ۲ ماه می‌گذشت. این بود که وقتی ۳ هواپیمای میگ عراقی حوالی ساعت ۲ ظهر به فرودگاه مهرآباد حمله کردند، مردم در مناطق غربی تهران ریختند در خیابان تا توطئه ضدانقلاب را خنثی کنند. زیاد طول نکشید تا معلوم شود چه خبر است؛ خبر از تلویزیون پخش شد و معلوم شد امتحان بزرگ برای ایرانی‌ها فرارسیده است و وضعیت این‌طوری بود: «عراق از سال ۱۳۴۸ با ایران درگیری‌های مرزی داشت. از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۳ نیز بیش از ۱۰۰ بار درگیری‌های پراکنده و کوچک مرزی رخ داد اما از فروردین ۱۳۵۹ حمله‌های رژیم بعثی شدیدتر شد... از مردادماه آن سال، حمله ارتش بعثی به پاسگاه‌های مرزی دهلران و قصرشیرین و نفت‌شهر و ایلام و خرمشهر و سومار و مهران و طلاییه به دفعات اتفاق افتاد و در مجموع، کل حمله‌های عراق به ایران تا پیش از آغاز رسمی جنگ بیش از ۶۰۰ حمله برآورد می‌شود... روز ۳۱ شهریور، ۱۲ لشکر مجهز پیاده و زرهی و ۳۰ تیپ مستقل به همراه ۱۹۲ جنگنده عراقی وارد ایران شدند. هواپیماهای عراقی علاوه بر فرودگاه تهران به فرودگاه‌های سنندج، کرمانشاه، اهواز، اصفهان، شیراز، همدان، دزفول، اسلام‌آباد و تبریز و همچنین تعدادی از باندهای پرواز نظامی ایران حمله هوایی کردند». آن روز آیت‌الله خامنه‌ای امام جمعه تهران و نماینده امام خمینی(ره) در شورای عالی دفاع، نخستین پیام دفاع مقدس ایران را به گوش همه رساند: «ارتش جمهوری‌اسلامی، تجاوز این بعثی‌های دست‌نشانده را تحمل نمی‌کند و درس تلخی به صدام خواهد داد.»
نخستین حمله و یک ضربه کاری!
در نخستین روز جنگ تحمیلی، اولین عکس دفاع مقدس ثبت شد که عکسی از انفجار در فرودگاه مهرآباد است. آن روز نخستین عملیات ایران علیه رژیم بعثی عراق هم اتفاق افتاد و این‌طوری بود: «روز ۳۱ شهریور تعدادی از هواپیماهای عراق در خاک ایران با پدافند هوایی نابود شدند و ۳ ساعت بعد نیز نیروی هوایی ایران به تجاوز عراق پاسخ داد. پایگاه شکاری ششم بوشهر با ۴ فروند اف ـ۴ به یک پایگاه هوایی در بصره حمله کرد و پایگاه سوم همدان نیز به یک پایگاه هوایی در استان میسان حمله برد.»
عملیات کوبنده کمان ۹۹
با این حال همه می‌دانستند که این جواب، کافی نیست و همان‌شب نیروی هوایی ارتش طرحی ریخت که به اجرای عملیات «کمان ۹۹» در روز بعد منجر شد. همچنین این عملیات را بزرگترین عملیات هوایی ارتش ایران می‌دانند و به‌دلیل متهورانه‌بودن و میزان موفقیت با توجه به امکانات فنی آن روزگار، در دنیا مشهور است.
نیروی هوایی در ساعت ۱۶ روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ در کمتر از دو ساعت پس از حمله رژیم بعث صدام، اولین اقتدار و قدرت هوایی خود را به نمایش گذاشت و نظر اصلی فرماندهان نیروی هوایی از اجرای سریع اولین عملیات در اولین ساعات پس از هجوم متجاوز، در حقیقت آغاز جنگی روانی علیه استراتژیست‌های ارتش عراق بود، چرا که آنان حملات هوایی خود علیه نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران را با اتکا بر این باور طراحی کرده بودند که نیروی هوایی توان پاسخگویی به تهاجم را نخواهد داشت و بی‌درنگ پس ازحملات، شیرازه این نیرو ازهم گسیخته شده و ارکان نظام فرو خواهد ریخت.
از سوی دیگر، نظر فرماندهان، اعلام توان مقاومت، مقابله به‌مثل، سرعت، قدرت کوبندگی و قابلیت انعطاف نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به زمامداران عراق بود تا شاید آنان را از ادامه خشونت و دشمنی آشکار باز دارد. اما اصرار نیروی هوایی عراق بر ادامه حملات باعث شد تا صبح روز یکم مهرماه ۱۳۵۹با یکی از بزرگترین و کوبنده‌ترین پاسخ‌های جنگ‌های هوایی جهان مواجه شوند. به این ترتیب نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با اجرای بزرگترین عملیات هوایی خود، رژیم بعثی صدام که یکی از بزرگترین ارتش‌های جهان در آن زمان را در اختیار داشت در بهت و حیرت فرو برد.
اهداف این عملیات پایگاه‌های هوایی، مخازن سوخت و مهمات، پالایشگاه‌ها، آشیانه هواپیماها، پناهگاه‌های تعمیرات و نگهداری هواپیما، باندهای پروازی، رادارهای هدایت‌کننده هواپیماهای جنگی، برج‌های مراقبت و مراکز مخابراتی عراق در مناطق کرکوک، موصل، رشید، حبانیه، ناصریه، شعیبیه، کوت و المثنی بودند و علت انتخاب این اهداف از بعد تاکتیکی و انجام حملات هوایی علیه این اهداف، دشمن را در ابعاد خدمات پشتیبانی رزمی و آتش پشتیبانی هوایی، دفاع هوایی و اطلاعات و هشدار اولیه در میدان جنگ با موانع زیادی روبه‌رو می‌ساخت و در نهایت می‌توانست به تهاجم عراق در خوزستان پایان داده و حرکت دشمن را متوقف سازد. از بعد استراتژیک دفاعی، از آنجایی که برآورد دشمن حاکی از زمینگیر بودن نیروی هوایی ایران بود، انجام چنین عملیات سنگینی می‌توانست معادلات استراتژیک دشمن را با شکست روبه‌رو سازد.
هواپیماهای به کار رفته
در عملیات
در این عملیات از جنگنده بمب‌افکن‌های اف-۵ و اف-۴ برای بمباران و شکاری-رهگیرهای اف-۱۴ برای محافظت از هواپیماها و بوئینگ ۷۴۷ و بوئینگ ۷۰۷ برای سوخت‌رسانی و سی-۱۳۰هرکولس برای جمع‌آوری اطلاعات الکترونیکی برای مشخص کردن محل پایگاه‌های موشکی استفاده شد و در مجموع در این عملیات ۲۰۰ فروند هواپیما شرکت داشتند و حدود ۴۰۰ نفر از پرسنل عملیاتی و فنی درگیر مستقیم با این عملیات بودند. و ماجرایش اینگونه است: «۲۰۰ هواپیما بلند شدند که ۶۰ فروند برای پشتیبانی هوایی بودند و ۱۴۰ فروند هم از مرز رد شدند و پایگاه‌های هوایی عراق را به‌همراه تأسیسات نفتی و فرودگاه‌ها و پل‌ها درهم کوبیدند و با همان یک عملیات بیش از ۵۰ درصد توان نیروی هوایی عراق از بین رفت». کاری که عراق می‌خواست با حمله به فرودگاه‌های نظامی و غیرنظامی ایران انجام دهد، ایران انجام داده بود.
آن روز نخستین پیام امام خمینی(ره) درباره دفاع مقدس نیز به گوش‌ها و دل‌ها رسید: «گمان نکند ملت ما ، دولت ایران و ارتش ایران عاجز از این است که جواب به اینها بدهد. هر وقتی که مقتضی بشود من پیامی به ملت خواهم داد و به صدام حسین و امثال او ثابت خواهم کرد که اینها، این اذناب امریکا قابل ذکر نیستند.»
آن روز بود که ارتشی که مردم انقلابی می‌ترسیدند برای بازگرداندن پهلوی‌ها اقدام کند، ارتش ایران شد و آن روز بود که ایرانی‌ها را دنیا شناخت؛ آن روز که روز دفاع بزرگ از ایران بود و «دفاع مقدس» ایرانی‌ها بود.
نتایج عملیات
با نگاهی دقیق‌تر به این عملیات از زاویه استراتژیک مشخص می‌شود برآوردهای هوایی دشمن حکایت از زمینگیر بودن نیروی هوایی ایران داشت و انجام چنین عملیات هوایی سنگینی در مدتی کوتاه که تخمین آن برای بزرگترین استراتژیست‌های نظامی نیز آسان به‌نظر نمی‌رسید، می‌توانست معادلات دشمن در سرنگونی نظام اسلامی و جداسازی استان خوزستان از پیکر ایران را باطل کند. در پی این عملیات رعدآسا، نیروی هوایی عراق برای مدت طولانی نیمی از توان عملیاتی خود را از دست داد و تا مدت‌ها پس از آن پایگاه‌های هوایی این کشور قادر به استفاده از تمام یا بخشی از توان رزمی خود نبودند، به طوری که پایگاه هوایی الرشید به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های هوایی عراق تا ۶۹ روز پس از این رزم هوایی غیرعملیاتی بود و موجب کاهش توان رزمی هوایی دشمن و کاهش فعالیت‌های هوایی بر فراز جبهه‌های زمینی و کسب برتری هوایی برای دلاورمردان عرصه پیکار شد.