افق‌های فراروی توسعه صنعت پالایش
جلیل سالاری
معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی
شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران به‌عنوان یکی از چهار شرکت اصلی وزارت نفت با بهره‌گیری بیش از 30 هزار نیروی انسانی کارآزموده وظیفه تولید، انتقال و توزیع فرآوردههای نفتی را در گستره پهناور ایران اسلامی به صورت ایمن، پایدار و بهره‌ور برعهده دارد. علاوه بر این، شرکت ملی پالایش و پخش مسئولیت ارائه خدمات فنی و مهندسی و ارتباطات مخابراتی به شرکت‌های زنجیره تأمین، انتقال و توزیع را در داخل کشور و تأمین تجهیزات و نوسازی پالایشگاه‌ها در خارج کشور (فراسرزمینی) برعهده دارد که ضمن جلوگیری از خام‌فروشی، فروش فرآوردههای تولیدی را در بازارهای فراسرزمینی تسهیل می‌کند و ارز حاصل به کشور برخواهد گشت.
این شرکت با اجرای طرح‌های استراتژیک و راهبردی، از سال‌های گذشته تاکنون نقش مؤثری در بخش پایین‌دستی صنعت نفت ایفا کرده و در مقاطع مختلف با ایجاد ارزش افزوده و ارزآوری در بخش صادرات فرآوردههای نفتی، تأمین و توزیع سوخت در بازار مصرف و تأمین خوراک مجتمع‌های پتروشیمی و تأمین سوخت نیروگاه‌ها، تمام توان و ظرفیت‌های خود را به کار گرفته است.
ظرفیت پالایش کشور با استناد به عملکرد 9 پالایشگاه نفتی و پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به‌عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی، از جایگاه تثبیت‌شده‌ای برخوردار است و در حال حاضر ظرفیت عملکردی روزانه پالایش کشور 2.22 میلیون بشکه در روز برآورد شده است.
میانگین تولید بنزین از ابتدای سال جاری 109 و نفت‌گاز 111 میلیون لیتر در روز و مصرف این دو فرآورده به ترتیب روزانه 114 و 103 میلیون لیتر بوده که در مقایسه با سال گذشته تولید بنزین و نفت‌گاز افزایش یافته (تولید بنزین 102 و نفت‌گاز 109 میلیون لیتر در روز) و مصرف نیز این روند رو به رشد را به خود دیده است (مصرف سال گذشته بنزین 105 و نفت‌گاز 112میلیون لیتر در روز). با توجه به رشد مصرف سوخت بعد از اتمام شرایط کرونا و عدم رشد مناسب کیفیت خودروهای تولیدی در راستای کاهش مصرف سوخت و افزایش ورود خودرو به بازار بدون در نظر گرفتن اسقاط خودروهای فرسوده، تمام برنامه‌ریزی‌ها برای پایداری تولید و توزیع سوخت به‌رغم ناترازی موجود با موفقیت محقق شده است و گواه این موضوع ایام نوروز سال 1402 است که میزان مصرف بنزین به بیش از 145 میلیون لیتر در روز رسید که با برنامه‌ریزی دقیق فنی و عملیاتی تأمین و توزیع سوخت در کل کشور انجام گرفت و هیچ‌گونه مشکلی در توزیع سوخت مشاهده نشد. در زمستان سرد سال گذشته تأمین مورد نیاز سوخت صنایع و نیروگاه‌های کشور (روزانه 50 میلیون لیتر) در شرایط ناترازی پیش آمده در بخش گاز مصرفی صنایع و خانگی انجام گرفت که مانع از قطع گاز و برق شهروندان در فصول سرد و گرم سال شده است. توزیع 61 میلیارد لیتر فرآورده از طریق 4300 جایگاه، تأمین و توزیع روزانه 24 میلیون مترمکعب سوخت سی‌ان‌جی و توزیع سوخت مورد نیاز فرودگاه‌های کشور به میزان روزانه 4 میلیون لیتر، از فعالیت‌های کلیدی این شرکت است. افق پیش‌روی صنعت پالایش، توسعه در حوزه‌های تولید، انتقال و ذخیره‌سازی با نگاه به تکمیل زنجیره ارزش و تغییر مسیر از سوخت‌محوری به سودمحوری است که این مسیر نیازمند توجه به سیاست‌های مدیریت و بهینه‌سازی مصرف در راستای کاهش مصرف فرآورده‌ها و توجه به رشد تولید در حوزه‌های حملونقل عمومی (مترو، اتوبوس و...) و استفاده از سوخت‌های تجدید‌پذیر و تمرکز بر سوخت‌های پاک همچون برق، هیبرید و هیدروژن است.
لازمه توسعه، منابع مالی، سرمایه‌گذاری و ارتباطات بین‌المللی و توسعه کسب‌و‌کار با نفوذ در بازارهای جهانی است که برای این امر راهکارهای تأمین منابع مالی در برنامه‌های پنج ساله دولت از جمله بند «هـ » تبصره «1» قانون بودجه سال 1402 لحاظ شده است.
اهم فعالیت‌های انجام شده به شرح ذیل می‌باشد:
اقدام به ساخت پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای شهید سلیمانی و اخذ مصوبه شورای اقتصاد و ثبت شرکت مذکور
اقدام به احداث پالایشگاه ۱۸۰ هزار بشکه‌ای خوزستان
اخذ مصوبه شورای اقتصاد و احداث خط لوله انتقال فرآوردههای نفتی تابش (مسیر رفسنجان/ بیرجند/ تربت حیدریه/ مشهد) با ظرفیت انتقال 150 هزار بشکه فرآوردههای نفتی در روز به طول 978 کیلومتر
اخذ مصوبه شورای اقتصاد و احداث خط لوله پارس با ظرفیت 73 هزار بشکه در روز فرآوردههای نفتی به طول 400 کیلومتر(مهرآوران/ فسا/شیراز)
اقدام به احداث تأسیسات انتقال و ذخیره فرآوردههای نفتی شهید مهدوی به میزان 600 میلیون لیتر در روستای جمال احمد بندرعباس
صدور خدمات فنی و مهندسی و اجرای تعمیرات اساسی پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشورهای حوزه کارائیب به میزان 110 میلیون یورو با هدف جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده
صدور بیش از 3 میلیون قلم کالای ایرانی به پالایشگاه‌های فراسرزمینی
اجرای پایلوت طرح گوگردزدایی از نفت‌کوره در پالایشگاه کرمانشاه توسط شرکت آذر انرژی (دانش‌بنیان)
ساخت 15 دستگاه PD میتر و طراحی و ساخت بومی دستگاه‌های PT جایگاه‌های سوخت (دانش‌بنیان)
تبدیل پالایشگاه نفت بندرعباس به پتروپالایشگاه و دستیابی به دانش فنی تولید کک اسفنجی. با تولید کک اسفنجی مورد نیاز صنایع آلومینیوم‌سازی در واحدهای جدید این پالایشگاه، ایران جزو هفت کشور برتر جهان در تولید کک اسفنجی قرار می‌گیرد.
پیگیری اقدامات مربوط به اتصال 9 نیروگاه به خطوط لوله انتقال فرآوردههای نفتی در راستای جلوگیری از قاچاق سوخت و تردد ناوگان جاده‌ای (اتصال نیروگاه نکا به خط لوله انتقال فرآورده در سال 1401)
ساماندهی مصرف‌کنندگان فرآوردههای نفتی در سامانه سدف با جلوگیری سالانه 14 میلیارد لیتر انحراف در توزیع سوخت
ثبت رکورد انتقال 132 میلیارد لیترنفت خام و فرآوردههای نفتی تحویلی با افزایش 18 درصدی نسبت به دوره قبل (سال 1400)
ثبت رکورد انتقال 50 میلیارد لیترنفت خام و فرآوردههای نفتی تحویلی در بازه 5 ماهه سال 1402
تثبیت و ذخیره‌سازی استراتژیکی بالغ بر 13.5 میلیارد لیتر فرآوردههای نفتی در کشور
ساماندهی و مدیریت 30 میلیون کارت هوشمند سوخت
تأمین سوخت 100 نیروگاه تولید برق در کشور به میزان روزانه 50 میلیون لیتر در سال 1401
تأمین سوخت 100 نیروگاه تولید برق در کشور به میزان روزانه 34 میلیون لیتر در 5 ماهه سال 1402
تولید و توزیع روزانه 4 میلیون لیتر سوخت هواپیما در کشور
بهره‌برداری از مرحله نخست فاز دوم پالایشگاه آبادان با ظرفیت 210 هزار بشکه و با حضور ریاست محترم جمهور و آغاز عملیات اجرایی بخش دوم فاز دو پالایشگاه آبادان به ارزش 1.8 میلیارد دلار
دفع مقتدرانه و خنثی‌سازی توطئه اختلال در سامانه هوشمند سوخت با اعزام 4 هزار نیروی متخصص در بیش از 55 هزار نازل در جایگاه‌های سوخت کشور
تأمین و توزیع روزانه 84 میلیون لیترنفت‌گاز در بخش‌های غیر نیروگاهی در سال 1401
توزیع روزانه 4800 تن ال‌پی‌جی در کشور
تأمین و توزیع روزانه 24 میلیون مترمکعب سوخت سی‌ان‌جی در کشور در راستای جلوگیری در ناترازی بنزین و تنوع سبد سوخت خانوار
تبدیل بیش از 270 هزار خودرو عمومی به دوگانه‌سوز به صورت کاملاً رایگان با فعالیت 330 کارگاه تبدیل در کشور
اجرای پروژه ملی صادرات دریایی گاز مایع با ۹ سکو با قابلیت تخلیه همزمان در بندرعباس
تحویل 2 میلیون و 250 هزار تن وکیوم باتوم به ارزش 171هزار میلیارد تومان به شرکت‌های قیرسازی در سال 1401
تحویل یک میلیون و 850 هزار تن وکیوم باتوم به ارزش 138 هزار میلیارد تومان به شرکت‌های قیرسازی در سال 1400
تأمین منابع سازمان هدفمندی یارانه‌ها به میزان 110 هزار میلیارد تومان در سال 1401
اجرای راهکارهای «غیرقیمتی» برای مهار قاچاق بنزین به میزان ماهانه 150 میلیون لیتر(طرح‌های سدف و سپهتن)
تبدیل وضعیت ایثارگران به رسمی به تعداد 4425 نفر
اجرای تکلیف قانونی تمرکز وجوه حاصل از فروش فرآوردههای نفتی به حساب خزانه‌داری کل کشور نزد بانک مرکزی
بهره‌برداری از واحد تولید نفت‌گاز یورو5 به میزان تولید روزانه 16 میلیون لیتر در پالایشگاه اصفهان در راستای افزایش توزیع سوخت یورو در کلانشهرها
قرارداد تولید 45000 خودرو عمومی کارخانه‌ای دوگانه‌سوز به ارزش 20 میلیون دلار که به مرحله اجرا درآمده است
راه‌اندازی سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان بین جاده ای «سپهتن» با هدف مدیریت مصرف سوخت
نوسازی و تقویت ناوگان حملونقل جاده‌ای: در مرحله نخست تحویل 1000 دستگاه نفتکش جاده‌پیما مجهز به سیستم کهاب به ارزش یک هزار و ۷۵۹ میلیارد تومان توسط بانک ملت و مابقی توسط شرکت‌های حملونقل بخش خصوصی به میزان 2000 میلیارد تومان و در مرحله دوم تحویل 520 دستگاه نفتکش جاده‌پیما توسط شرکت ایران‌خودرو دیزل به ارزش یک هزار و 700 میلیارد تومان سهم ساخت داخل
امضای تفاهمنامه شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران با سازمان بنادر و دریانوردی به منظور نوسازی، بازسازی و تعمیرات اساسی باراندازهای (اسکله‌های) نفتی شماره یک و دو بندر شهید رجایی
تسهیل سوخت‌رسانی نیروگاهی با راه‌اندازی پروژه تأسیسات تخلیه مخزن‌دار ریلی نفت‌گاز در یزد با هدف افزایش سرعت سوخت‌رسانی به نیروگاه‌های شمال و شمال‌شرق کشور و جلوگیری از تردد روزانه ۲۰۰ نفتکش به بهره‌برداری رسید که بدین وسیله یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه انتقال فرآورده از طریق زمینی با مسافت روزانه بیش از 700 کیلومتر حذف شد.
تخصیص 40 درصد از سود خالص سالانه پالایشگاه‌ها به پروژه‌های کیفی‌سازی
طرح احداث اسکله نفتی در قشم، لاوان و چابهار
حمایت از ساخت پتروپالایشگاه‌ها در راستای توسعه زنجیره ارزش و اهتمام به شعار سال؛ «مهار تورم، رشد تولید»
در ادامه خدمت‌رسانی در ایام نوروز 1402 و با وجود 513 میلیون تردد جاده‌ای، تأمین و توزیع سوخت به صورت مستمر و بدون وقفه انجام پذیرفت
پویایی صنعت پالایش با وجود 44 سال تحریم‌های ظالمانه، خدمت‌رسانی در امر تأمین با حفظ امنیت انرژی، بدون توقف ادامه دارد
با همت و تلاش کارکنان و متخصصان خدوم صنعت پالایش و پخش فرآوردههای نفتی، این مهم برای فتح قله‌های رفیع‌تر ادامه دارد.