گفت‌وگو با کارگردان و نویسنده سریال جدید محرمی شبکه سه سیما
عشق کوفی تلفیقی از تخیل وسیع با واقعیت بسیار محدود است
بهناز شریفی
روزنامه‌نگار
سریال تلویزیونی «عشق کوفی» جدیدترین محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج به کارگردانی حسن آخوندپور و تهیه‌کنندگی سعید سعدی است که همزمان با آغاز ماه محرم از 29 تیرماه به صورت هفتگی پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها روی آنتن شبکه سه سیما می‌رود. «عشق کوفی» به نویسندگی فائزه یارمحمدی و یزدان محمدکاظمی به روایت ماجرای عاشقانه‌ای در سال ۶۱ هجری قمری می‌پردازد که اتفاقات کوفه و کربلا آن را دستخوش تغییراتی می‌کند و تا واقعه کربلا و شهادت حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام ادامه دارد. این اثر محرمی رسانه ملی قصه عشق میان پسر کمانداری به نام هلال (سعید شریف) از خاندان علوی است که عاشق دختری نازپرورده اما تنها به نام نائله (شبنم قربانی) از خاندان عثمانی می‌شود. لعیا زنگنه، نادر سلیمانی، حسین سلیمانی، نادر فلاح، سوگل طهماسبی، مریم کاویانی، مهسا مهجور، محمد اشکان‌فر، مژگان اخلاقی، جمال‌الدین بیات، معصومه زینتی‌صافی، احسان محسنی‌کیاسری، عمار تفتی، سید‌جواد هاشمی و ثریا قاسمی از بازیگران اصلی این سریال هستند. در ادامه گفت‌وگو با حسن آخوندپور کارگردان و یزدان محمدکاظمی از نویسنده‌های این اثر مذهبی تاریخی را به بهانه آغاز پخش این سریال می‌خوانید.
حسن آخوندپور کارگردان:
تاریخ ایران مخاطب بین‌الملل دارد
حسن آخوندپور در سال ۱۳۹۰ با «شهری که هرگز نمی‌خوابد» پا به دنیای کارگردانی گذاشت اما ۵ سال بعد با ساخت «فرشته دختر احمد» و فیلم کوتاه «باهر» پا را فراتر از مرزهای ایران گذاشت. الهه شه‌پرست، بازیگر نقش اول فیلم «فرشته دختر احمد» در جشنواره بین‌المللی فیلم ماربیا اسپانیا کاندیدای جایزه بهترین بازیگر شد و فیلم کوتاه «باهر» که موفق به حضور در بخش کرنر فستیوال کن شده بود با حضور در جشنواره فیلم‌های ایرانی - سان‌فرانسیسکو توانست جوایز بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را برای حسن آخوندپور و بهترین بازیگر زن برای محیا دهقانی را از آن خود کند. حسن آخوندپور که در حال حاضر «عشق کوفی» را کارگردانی کرده است، این سریال تلویزیونی را اثری متفاوت قلمداد می‌کند که از حیث پرداخت درام نمونه مشابهی با آن وجود ندارد.
روند ساخت سریال «عشق کوفی» چگونه بود؟ در مورد فراز و فرودهای آن توضیح دهید؟
پیش‌تولید این سریال حدود دو ماه به طول انجامید و فیلمبرداری آن در مدت زمان هفت ماه در شهرک غزالی، شهرک سینمایی نور و شهر آبادان انجام شد. غالباً سریال‌های تاریخی پرهزینه، سنگین، زمانبر و دارای فرسودگی‌هایی از جنس تولید هستند که گونه‌های دیگر سریال‌سازی این خاصیت را ندارند؛ صاحبان اثر و حتی تهیه‌کنندگان و کارگردانان با پیش فرض پرهزینه و زمانبر بودن در این چند سال اخیر به دلیل تورم پی در پی، کمتر به سراغ سریال‌های تاریخی - مذهبی رفته‌اند و ترجیح داده‌اند سریال‌های تاریخی- مذهبی را تبدیل به سریال‌های روز با مضامین مذهبی کرده و در اتمسفر زمان حال تولید نمایند. در بین مدیران هم شاید انگیزه یا اراده‌ای برای شروع کارهای تاریخی سنگین به خاطر طولانی بودن زمان تولید و به نتیجه نرسیدن پروژه در دوران مدیریتی مدیران وجود ندارد. اگر سیستم هوشمندی بتواند به پشتوانه تحقیق چند ساله و پشتیبانی به‌موقع از یک تیم توانمند و باانگیزه و با کمترین هزینه البته در قیاس با آثار مشابه ریسک کند و پروژه‌ای را کلید بزند و به سطحی از استاندارد سریال‌سازی برای سرگرم کردن، تأثیر گذاشتن و مدل ارائه دادن برسد، قطعاً از این دست پروژه‌ها شروع خواهد شد و تلویزیون با مشارکت دیگر متولیان و همراهی هنرمندان می‌تواند هرسال چند سریال تاریخی داشته باشد. سریال‌های تاریخی همواره در سرتاسر دنیا مخاطب داشته‌اند؛ یکی از نیازهای امروز تلویزیون ما ساختن سریال‌های تاریخی با داستان‌ها و افسانههای ایرانی است که خوشبختانه تولیدات موفقی داشته‌ایم و سریال موفق «مستوران» هم در همین مدل می‌گنجد. وقتی تولیدات زیاد شود فرصت پرداختن به داستان‌های دراماتیک و بی‌نقص اسطوره‌ای و تاریخی ایرانی هم فراهم خواهد شد؛ سریال‌های تاریخی- ایرانی مخاطب‌های بین‌المللی دارند و قطعاً می‌توانند درآمدهای ارزی داشته باشند.
وجه تمایز سریال عشق کوفی با سایر سریال‌های تاریخی و عاشقانه چیست؟
بشدت سعی شده است متفاوت عمل شود و داستان و شخصیت‌های تخیلی این امکان را تا حدودی تسهیل کرده‌اند. قصه اصلی سریال که همان قصه شخصیت‌های اصلی است، تماماً تخیلی است و ذهن طراحان و نویسندگان محترم روایت شده است، اما در بستر این قصه تخیلی، کاراکترهای اصلی که همگی تخیلی هستند با برخی از شخصیت‌های واقعی آن دوران مانند میثم تمار، حبیب بن مظاهر، امه سلمه و... دیدار می‌کنند و در اصل تلفیقی از تخیل وسیع با واقعیت بسیار محدود است. امیدوارم مخاطب ارتباط خوبی برقرار کند. در سریال‌های تاریخی- مذهبی از حیث پرداخت درام نمونه مشابهی با عشق کوفی پیدا نمی‌کنم مگر در آثار سینمایی که می‌شود «روز واقعه» را نام برد.
انتخاب ترکیبی از بازیگران پیشکسوت و جدید، در اجرای کار خللی ایجاد نکرد؟
همواره عوامل مختلفی بر پروسه کستینگ نقش دارند ولی اگر بخواهم در مورد شیوه انتخاب بازیگر از منظر خودم توضیح بدهم، باید بگویم که اساساً بعد از اینکه چندین بار فیلمنامه را خواندم و از لحاظ فنی بر آن مسلط شدم، بازیگران را کاملاً حسی انتخاب می‌کنم. به دنبال بالانس کردن موضوعی یا ترکیبی از بازیگران چهره و غیرچهره نیستم.
یزدان محمدکاظمی نویسنده:
برای از کربلا صحبت کردن
باید از عشق بگوییم
یزدان محمدکاظمی پیش از این با همراهی فائزه یارمحمدی، سریال تلویزیونی «مستوران» را - که برگرفته از افسانههای کهن ایرانی و روایتگر بخشی از تاریخ ایران در دوران صفویان است - به رشته تحریر درآورده است. محمدکاظمی در سریال «عشق کوفی» با همراهی فائزه یارمحمدی دیگر نویسنده این اثر تاریخی- مذهبی، روایت جدیدی از تاریخ را در واقعه کربلا و در میان مردمان کوفه بیان می‌کند. وی سریال «عشق کوفی» را تراژدی عشق و مذهب می‌داند که تمام شخصیت‌های اصلی آن مانند مردم کوفه در آن دوره تاریخی بر سر دوراهی قرار گرفته‌اند و تلاش می‌شود با روایتگری در بستر تاریخ حقایق برای مردم روشن و بیان شود. یزدان محمدکاظمی معتقد است تیم نویسندگان در «عشق کوفی» پیش از آنکه بخواهند نقل تاریخ کنند، قصه‌گویی کرده‌اند.
چرا به سراغ طرح قصه‌ای با مضمون عاشقانه در واقعه کربلا رفتید؟
هنگامی که با همکارم خانم یارمحمدی مطالعه می‌کردیم که چه کاری را بنویسیم و قبول کنیم، در مورد عشق حضرت علی علیه‌السلام به حضرت فاطمه سلام‌الله علیها بسیار خواندیم که عشقی ماندگار در تاریخ بود؛ همیشه به دلیل اینکه نمی‌توانیم تصویر این دو بزرگوار را به نمایش بگذاریم، حسرت به تصویرکشیدن این عشق براساس آنچه در تاریخ ، روایات و احادیث وجود دارد، در ما وجود داشت. پس از اینکه سفارش فیلمنامه «عشق کوفی» به ما داده شد، دیدیم مگر می‌شود از کربلا صحبت کنیم و از عشق نگوییم؟ مگر کربلا چیزی جز عشق‌بازی امام حسین علیه‌السلام با خداست؟ کربلا چیزی نیست جز عشق‌بازی کربلاییان با خدا و امامشان؛ از همه مهم‌تر مگر می‌شود آدمی چنین واقعه‌ای را خلق کند که بیش از چندصدسال هنوز ماندگار است اما عاشق نباشد؟ اصلاً وقتی چیزی این چنین جای خود را در دل مردم باز کند و پس از سال‌ها واقعه‌ای ماندگار است، جز عشق نمی‌تواند باشد. عشق ترکیبی است از تعقل و احساسات؛ لذا برای از کربلا صحبت کردن، باید از عشق بگوییم و از شوریدگی آگاهانه احساسات انسان در برابر پروردگارش صحبت کنیم.
با توجه به نقش مهم پژوهش در سریال‌های تاریخی، در مورد تحقیقات صورت گرفته در این اثر توضیح دهید؟
پژوهش نقش مهمی در کارهای تاریخی بخصوص مذهبی دارد؛ در مورد بزرگان دین از قبیل امام حسین علیه‌السلام که یکی از نقش‌های پررنگ در واقعه عاشورا - به‌عنوان یکی از ماندگارترین اتفاقات تاریخ - است، منابع بسیار زیادی وجود دارد که سعی بر این شد از دل منابع، مهم‌ترین‌ها و صحیح‌ترین‌ها استخراج شود که با همراهی خوب جناب حجت‌الاسلام حامد کاشانی و مدیریت تیم «عشق کوفی» محقق گردید؛ آنچه می‌بینید از نگاه حجت‌الاسلام کاشانی در پژوهش بیرون می‌آید که ما را راهنمایی کردند تا به کدام حدیث و روایت و تاریخ‌نویس تکیه کنیم.
عشق کوفی قرار است جای کدام یک از سریال‌های تاریخی را پر کند؟
علاقه‌مندیم «عشق کوفی» جای خودش را باز کند و قاعدتاً هم هیچ اثری جای اثر دیگری را نمی‌تواند بگیرد؛ در این حوزه آثار بدیع و ماندگاری خلق شده است اما آنچه می‌تواند جایگاه «عشق کوفی» را تثبیت کند این است که پیش از آنکه بخواهیم نقل تاریخ کنیم، قصه‌گویی کرده‌ایم و از دغدغه و آنچه در حال حاضر برایمان مهم است، صحبت کردیم، نه نقل تاریخی که قرار باشد ثانیه به ثانیه آن را بازگو کنیم؛ سعی کردیم با قصه‌گویی اندیشه‌ورزی کنیم و احساسات مخاطب را دچار غلیان کنیم.
نقاط قوت و ضعف پیش‌روی نویسنده برای فیلمنامه مشترک چیست؟
فیلمنامه اشتراکی حُسن و معایبی دارد که وزن حُسن‌ها بیشتر است؛ نگاه دو نفر یا بیشتر بر یک فیلمنامه، باعث کیفیت بیشتر اثر می‌شود که به ما ثابت شده است؛ از طرفی به دلیل اینکه نظرات متفاوت بین افراد وجود دارد، سرعت را دچار کندی می‌کند؛ اما به طور کلی فیلمنامه‌نویسی کار سختی است که از عهده یک نفر به تنهایی برنمی‌آید.