بزرگترین‌دسته عزاداری‌ایران در‌حسینیه اعظم زنجان
یوم العباس و شور‌حسینی
حسینیه اعظم زنجان با قدمت یک قرن توسط حاج میرزا محمدنقی و حاج میرزا بابایی وقف شده است. گرچه این حسینیه جزو مکان‌های مذهبی، تاریخی و دیدنی کشور محسوب می‌شود اما دلیل شهرت آن به واسطه برگزاری مراسم عزاداری در هشتم ماه محرم (شب تاسوعا) است. مراسمی که در آن، نه تنها هیأت‌های مذهبی مناطق مختلف شهر زنجان بلکه هیأت‌های مذهبی از شهرهای دیگر استان و حتی دیگر استان‌های کشور شرکت می‌کنند و حضور میلیونی را تشکیل می‌دهند. به همین دلیل دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان، بزرگترین دسته عزاداری ایران محسوب می‌شود. این مراسم در ۱۵ دی ماه ۱۳۸۷ به‌عنوان دهمین میراث معنوی به ثبت ملی رسیده است. مسئول روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان زنجان در این باره در گفت‌وگو با «ایران» می‌گوید: حسینیه اعظم زنجان در جنوب شهر زنجان و در خیابان فردوسی و کنار بازار قدیم زنجان قرار دارد. هر سال هشتم ماه محرم که به «یوم العباس» مشهور است، دسته عزاداری از این حسینیه که قبلاً بسیار کوچک بوده، شروع شده و تا امامزاده ابراهیم(ع) حرکت می‌کند و مردم نذور خود را در قالب کمک به حسینیه و قربانی ارائه می‌کنند. این دسته عزاداری بتدریج بزرگ‌تر شده و توسعه یافته و تعداد افرادی نیز که برای گرفتن حاجات خود در این مراسم نذری می‌دادند، بیشتر شده است. زهرا محمدی می‌افزاید: مراسم عزاداری حسینیه اعظم از صبح روز هشتم ماه محرم آغاز می‌شود و تا اذان مغرب ادامه دارد. به طوری که شرکت‌کنندگان در این مراسم نمازشان را در امامزاده خوانده و بار دیگر به حسینیه بازمی‌گردند. در پایان مراسم نیز غذاهای نذری در بین آنان توزیع می‌شود.
زهره توکلی
روزنامه‌نگار
13 هزار قربانی و کمک‌های میلیاردی مردم به حسینیه
آمار تعداد افراد شرکت کننده در مراسم محرم در سال 1391 نشان می‌دهد که 500 هزار نفر در مراسم محرم این حسینیه شرکت کردند. شرکت‌کنندگان فقط از شهر زنجان نیستند بلکه از دیگر شهرهای استان، استان‌های دیگر و حتی خارج از کشور برای شرکت در این مراسم، به این شهر سفر می‌کنند. وی می‌افزاید: اسناد تاریخی و آمارهای موجود نشان می‌دهد که هر سال بیش از 13 هزار رأس گوسفند به عنوان نذر قربانی به حسینیه داده می‌شود. همچنین مردم برای کمک به این حسینیه میلیاردها تومان نذر می‌کنند.
قدمت تاریخی حسینیه اعظم زنجان
به گفته محمدی، درباره پیشینیه این حسینیه چندین سند تاریخی وجود دارد. کتاب «تاریخ دارالعرفان خمسه» یکی از این اسناد است. طبق این کتاب، قدمت این حسینیه به دوره نادرشاه و شاید هم سال‌های قبل از آن مربوط می‌شود. در آن زمان به جای حسینیه، به آن «تکیه» گفته می‌شد. حتی گفته شده این حسینیه در زمان کریم‌خان زند هم وجود داشته و در کنار آن، باغ‌ها و محلات زیادی بوده است. دومین سندی که از طریق آن می‌توان از قدمت این حسینیه آگاه شد، «عَلَم فلزی» حسینیه است که از دیگر علم‌ها کوچک‌تر است و تاریخ حک شده روی این علم هم نشان دهنده این است که به سال 1221 مربوط می‌شود. سومین سند مکتوب هم سنگ‌نوشته‌ای است که هم اکنون در راهروی مسجد و روی دیوار نصب شده است و به سال 1261 مربوط می‌شود. البته اهالی زنجان طی این سال‌ها، حسینیه را تعمیر و بازسازی کرده‌اند. البته اسناد فقط به این 3 مورد محدود نمی‌شود و اسناد دیگری هم وجود دارد که قدمت این حسینیه را آشکار می‌کند.
مقدمات آماده‌سازی حسینیه برای محرم
بدیهی است که برای برگزاری این مراسم بزرگ و باشکوه، مقدماتی لازم است. محمدی در این باره می‌گوید: هرسال انجام مقدمات لازم برای برگزاری این مراسم عزاداری، قبل از محرم آغاز می‌شود. به طوری که کل حسینیه شستشو داده و سیاه‌پوش می‌شود. امکانات خدماتی نظیر آب و برق این منطقه و محدوده آن که معمولاً در هشتم محرم مملو از جمعیت عزادار می‌شود هم مورد بررسی قرار می‌گیرد تا در صورت هرگونه خرابی، تعمیر شود. مسئول روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان زنجان می‌گوید: از اول محرم تا پایان ماه صفر هر شب ساعت 21 در این حسینیه زیارت عاشورا خوانده و مراسم عزاداری برگزار می‌شود. همچنین طی این مدت هم مردم نذورات خود را به این حسینیه می‌دهند. اما روز هشتم محرم که از راه می‌رسد، گویی در این حسینیه و خیابان‌های اطراف آن قیامتی برپا شده است. خیل عزاداران زن و مرد از جوان، سالخورده و حتی خردسال از سراسر کشور و حتی کشورهای دیگر برای شرکت در این مراسم به این شهر می‌آیند. به همین دلیل در این روز جاده‌ها و خیابان‌های منتهی به حسینیه شهر زنجان بسته می‌شود تا امنیت عزاداران با نبود خودروها در این محدوده، فراهم شود. نیروهای خدماتی و امنیتی شامل پلیس، نیروهای انتظامی، اورژانس، شهرداری و... همه و همه برای برگزاری بهتر این مراسم مستقر می‌شوند تا در صورت نیاز خدمات لازم را ارائه کنند. مکان‌ها و صندوق‌هایی هم به صورت دکه‌های سیار برای دریافت نذورات مردم اعم از وجوهات یا قربانی در نظر گرفته می‌شود. به گفته محمدی، در روز هشتم محرم تمامی اداره‌های شهر زنجان از ساعت 12 ظهر یعنی چند ساعت قبل از شروع مراسم به دلیل بسته شدن مسیرهای منتهی به حسینیه، تعطیل می‌شود تا بتوانند برای شرکت در این مراسم به همراه خانواده آماده شوند.
تأمین امنیت عزاداران با بسیج شدن نهادها
کارشناس اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان زنجان هم در این باره در گفت‌وگو با «ایران» می‌گوید: هر سال، روز هشتم ماه محرم که به عنوان «یوم‌العباس» معروف است، تمامی هیأت‌های عزاداری که در سطح شهر زنجان هستند حتی هیأت‌های عزاداری سطح استان و سایر استان‌های همجوار در این مراسم شرکت خواهند کرد. حتی میهمانان خارجی هم خواهیم داشت. بنابراین کل استان برای برگزاری این مراسم بسیج می‌شوند. مجتبی جعفرلو که بیش از 10 سال تصویربرداری و عکاسی هوایی این مراسم بزرگ عزاداری را از طریق بالگرد برعهده گرفته و به گفته خودش برای هشتم ماه محرم هر طور شده خود را به این مراسم می‌رساند، می‌افزاید: بانی اصلی این دسته‌های بزرگ عزاداری، خود مردم هستند و جمعیت میلیونی را در این مراسم تشکیل می‌دهند. خیابان‌های اطراف این حسینیه به حدی شلوغ و مملو از جمعیت عزادار می‌شود که شاید حرکت در مسیر 5 دقیقه‌ای در این منطقه، 2 ساعت طول بکشد.
پخت چند تنی‌حلوای اوماج در زنجان
علاوه بر غذای نذری، مردم این شهر پخت بیش از 10 تن حلوا را هم برعهده دارند. حلوایی که به «حلوای اوماج» شهرت دارد. این نوع حلوا بیشتر برای مراسم افطار و عزاداری‌ها بویژه عزاداری محرم استفاده می‌شود و پخت آن هم سخت و زمانبر است.