نگاه اهالی علوم انسانی بـــــه جشنواره فــــارابــی
اثرگذاری جشنواره فارابی در بهبود فضای علوم انسانی و اسلامی
آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست
رئیس انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه
جشنواره فارابی منجر به ارتقای ضریب پژوهش‌های علمی می‌شود و چنانچه برگزار نشود، شاید سال‌ها طول بکشد که آثار باارزش حوزه علوم‌انسانی و اسلامی شناخته شود. بسیاری از آثار ارزشمند نیازمند این هستند که در یک فضای علمی بررسی و توسط اساتید برجسته آن رشته به عنوان برگزیده معرفی شوند تا تبدیل به یک چهره شوند. بسیاری از جوانان از طریق این جشنواره‌ها مطرح می‌شوند و استعداد آنان در یک زمینه خاص شناخته می‌شود. جشنواره فارابی باعث بهبود فضای علوم انسانی و اسلامی و دیده شدن و شناخته شدن آثاری می‌شود که اگر نبود، شاید سال‌ها شناخته نمی‌شدند.
معیار کار جشنواره بررسی آثار از نگاه علمی است و هیچ وقت خط سیاسی یا طرز فکر نویسندگان آثار معیار سنجش قرار نمی‌گیرد. داوران نمی‌دانند یک اثر متعلق به چه کسی است چون فضای علمی بر جشنواره حاکم است و فقط به این نکته توجه می‌شود که چه کاری از نگاه علم صورت گرفته و مهم نیست این اثر را چه کسی با چه دیدگاه سیاسی و شخصی نوشته است.
جشنواره فارابی در حوزه رقابتی قوی عمل کرده است
دکتر محمود حکمت‌نیا
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
برای پیشرفت در علوم انسانی و تبدیل شدن آن به لحاظ اقتصادی به یک محصول قابل رقابت در بازار باید در سطح حاکمیت طراحی و سازندگی انجام گیرد. جشنواره فارابی برای ایجاد انگیزه و احساس مثبت و در یک ارزیابی کلی یک جشنواره موفق بوده است. اگر بخواهیم بار بیشتری به جشنواره تحمیل کنیم، باید برخی موارد در جشنواره تعریف شود.
چند جشنواره تخصصی در کشور برگزار می‌شود؛ به عنوان نمونه «جشنواره کتاب سال حوزه» برگزار می‌شود که نویسنده باید حوزوی باشد؛ چون این جشنواره محدودیت ذاتی دارد و برای حوزه تعریف شده است. ضمن اینکه جشنواره جلال آل‌احمد و جشنواره‌های پراکنده زیادی دیگری هم وجود دارد، اما رویدادی که اولاً در «حوزه علوم انسانی» باشد و «دوم برند بین‌المللی» داشته باشد، تنها جشنواره فارابی است. فارابی یگانه جشنواره‌ای است که در حوزه‌های علوم انسانی و برند بین‌المللی بهترین وضعیت را دارد.
جشنواره‌ها باید این توانمندی را داشته باشند که افراد بیشتری را معرفی کنند. ما تلاش می‌کنیم علوم انسانی را معرفی کنیم، ضمن اینکه جشنواره فارابی در حوزه رقابتی قوی عمل کرده چون فقط اثر یا یک برگزیده وجود دارد.
ظرفیت جشنواره فارابی در گفتمان‌سازی برای جامعه
دکتر عطاءالله رفیعی آتانی
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی
علوم انسانی یک متولی در صف کلان در نظام و دولت ندارد. وزرای علوم در موارد اندکی از حوزه علوم انسانی بوده‌اند و در اغلب موارد از میان اساتید فنی برگزیده شده‌اند. علوم انسانی در ذیل دانش‌های فنی قرار دارد و نکته قابل توجهی در نظام سیاستگذاری کشور ما نیست. در واقع ساختار مدیریت کشور و نظام دانشگاهی ما به بنیان‌های فلسفی مختلف و یا دستاوردهایی که برای حل نیازهای کشور ما الزامی هستند، توجه اندکی دارد. در نتیجه مدیریت علم هم، در حوزه علوم انسانی تراز بالایی ندارد.
در حال حاضر علوم انسانی به تبیین و حل مسائل جامعه ایران نمی‌پردازد، اما گفتمان‌سازی به این مسأله کمک می‌کند. علوم انسانی و اجتماعی ما درگیر تبیین، تفسیر و ارائه برنامه برای افراد است و تأثیرگذار نیست. جشنواره فارابی باید مدیریت اجتماعی علم کند زیرا علم محصول ویژگی‌های اجتماعی است که در آن جریان دارد یا متأثر از ویژگی‌های ما است. این گفت‌وگو باید در مجامع علمی ما شکل بگیرد که می‌خواهیم علوم انسانی را فعال کنیم و در نهایت جشن علمی مانند جشنواره فارابی هم در پایان داشته باشیم. اگر جشنواره فارابی بتواند گفتمان‌سازی کند و مشکلات جامعه احصاء شود، به جای جشنواره فارابی که به برترین‌ها جایزه می‌دهد، به علوم انسانی جایزه می‌دهد و خدمات او را جبران می‌کند.
نقش جشنواره فارابی در تعامل میان دانشمندان داخلی و بین‌المللی
دکتر شریف لک‌زایی
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
افرادی که در سطح بین‌المللی و جهانی از سوی جشنواره فارابی معرفی می‌شوند یا پژوهش‌های برگزیده دانشگاه‌های معتبر؛ میتوانند به جایگاه جشنواره فارابی ارتقا بخشند و دانشمندان بیشتری را ترغیب به حضور در این جشنواره کنند. جشنواره باید در بین صاحبنظران، محققان و پژوهشگران حوزه علوم انسانی جای خود را باز کند و تا این اتفاق نیفتد، نمی‌توانیم امیدوار باشیم اتفاق خاصی رقم بخورد. اگر این نگاه به وجود بیاید و جایگاهش در فضای دانشمندان و صاحبنظران ایجاد شود، می‌تواند به جشنواره و ارتقای آن کمک کند.
جشنواره‌ای مانند فارابی می‌تواند فضای رقابتی را در تولید نظریه‌های جدید و نوآوری‌های علمی ایجاد کند و در همین راستا یک برنامه بلند‌مدت داشته باشد و فضای رقابتی را با حمایت‌ها و پشتیبانی‌هایی که انجام می‌دهد رقم بزند. محققان و پژوهشگران علاقه‌مند به علوم انسانی نیز میتوانند نظریه‌های جدید و نوآوری‌های خود را به جشنواره عرضه کنند زیرا جشنواره می‌تواند مرجعی برای معرفی این نظریه‌ها و منبعی برای حمایت و پشتیبانی از آنان باشد.
ضرورت سیطره فارابی بر جشنواره‌های مرتبط با علوم انسانی
دکتر علیرضا قائمی‌نیا
رئیس پژوهشکده حکمت اسلامی
دستاوردهای جشنواره فارابی می‌تواند به نیازهای عینی کشور پاسخ دهد و قطعاً این قابلیت را دارد ولی در سال‌های گذشته نیازمحور حرکت کرده است. جشنواره فارابی قابلیت توسعه دارد ولی هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است. فارابی باید بر جشنواره‌های مرتبط با علوم انسانی سیطره یابد. در حال حاضر جشنواره‌های مختلفی مانند جشنواره کتاب در داخل کشور برگزار می‌شوند که هر کدام بریده‌ای از جشنواره فارابی هستند و هر کدام ضوابط متفاوتی دارند، در حالی که جشنواره فارابی باید بر این جشنواره‌های موازی سیطره علمی پیدا کند.
علاوه بر موارد مذکور باید تدابیری اندیشیده یا تسهیلاتی در نظر گرفته شود که نفرات برگزیده به اندیشمندان خارجی و مراکز علمی دسترسی داشته باشند یا این دسترسی تسهیل شود.
جشنواره فارابی ظرفیت دارد که به یک «بنیاد علمی» بدل شود
دکتر منوچهر صانعی دره‌بیدی
استاد فلسفه
جشنواره فارابی می‌تواند تبدیل به یک «بنیاد علمی» شود که به کشور خدمت می‌کند. اگرچه حالا هم جشنواره فارابی به کشور خدمت کرده است اما در این صورت خدمت‌رسانی غنی‌تر و بیشتر خواهد بود. باید قدر جشنواره فارابی را بدانیم و از آن حمایت کنیم تا تقویت شود اما هنوز وضعیت جشنواره فارابی به نقطه ایده‌آل نرسیده است. کار فرهنگی پشتوانه ملی می‌طلبد و پشتوانه ملی کشور نیز قوی و پربار و وزین است.
فارابی به پشتوانه هویت ملی و تاریخی ایران می‌تواند در عرصه‌های بین‌المللی شناخته شود. ضمن اینکه باید بودجه‌ای برای این موضوع درنظر گرفته شود تا با دعوت از چهره‌های حتی‌الامکان ایرانشناس یا آشنا به زبان فارسی، انگلیسی، آلمانی یا فرانسه امکان ترجمه آثار مناسب فراهم شود.
جشنواره فارابی باید اقدام به معرفی ایران به عنوان کشور دارای علم و ادبیات کند. زمینه کار بسیار است اما باید به جشنواره فارابی استقلال کافی و لازم برای تصمیم‌گیری داده شود؛ ضمن اینکه بودجه لازم هم در اختیار مدیران این جشنواره قرار گیرد.