دستکندهای خنک دزفـــــــــــــــــــــــــــــول در‌انتظار مسافران تابستانی
سعیده احسانی‌راد
روزنامه‌نگار
دزفولی‌ها در تابستان گرم به تفریحگاه‌های کنار رودخانه دز پناه می‌برند. یکی از محبوب‌ترین مکان‌های تفریحی رود دز، کَت‌های دزفول است. در گویش دزفولی کت به معنای دستکند و حفره‌های غار مانندی است که به دست انسان‌ها یا به طور طبیعی در دیواره‌های سنگی حاشیه رودخانه دز حفر شده‌اند. دزفولی‌ها با شروع تابستان، کت‌ها را خانه‌تکانی و برای پذیرایی از مسافرانی که از خوزستان و شهرهای دیگر می‌آیند، مهیا می‌کنند. مهدی چناری معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران» درباره کت‌هایی که در کنار ساحل رود دز حفر شده است، گفت: کت‌های کنار رودخانه دز از جاذبه‌های تفریحی منحصر به‌فرد برای گردشگران علاقه‌مند به تفریحات آبی است. این دستکندها در دل صخره‌ها کنار رودخانه به چشم می‌خورند و از جنس سنگ کانگلومرا هستند.
وی ادامه داد: کت‌ها در مناطقی مثل گلال، کوپیته، تالخانی و دووه و در بالای رودخانه دز قرار دارند. شبیه بودن فضای درون کت‌ها به غار و نزدیکی به رود باعث شده اقامت در این کت‌ها در طول گرمای روز برای مردم بدون استفاده از هیچ‌گونه وسایل برقی و خنک‌کننده، مطبوع و لذتبخش باشد. ارتفاع کت‌ها بین دو تا چهار متر است و سقف آنها با سنگ‌های ریز و درشت، تزئین می‌شود. مساحت کت‌ها بسته به امکان توسعه و کاربرد آنها از ۵ مترمربع تا بیش از۱۰۰ مترمربع است. وی بهترین زمان رفتن به کت‌ها را خردادماه تا زمان اوج گرما بیان کرد و گفت: معمولاً تا مهر شاهد حضور گردشگران در کت‌ها هستیم. قایق و جت اسکی از وسایلی است که گردشگران از طریق آنها به کت‌ها می‌آیند. آشنایی با شنا و استفاده از جلیقه نجات در زمان حضور در کت‌ها ضروری است، قایق سواری و انواع ورزش‌های آبی نظیر جت اسکی و ماهی‌گیری در کنار استفاده از کت‌ها خاطره‌انگیز و شادی‌آور است.
چناری بعضی از کت‌ها را دارای مالک خصوصی دانست و اظهار داشت: بعضاً این کت‌ها مالک خصوصی داشتند و به نام آن مالک معرفی می‌شوند یا به اسم منطقه‌اند مثل: گلال، کوپیته، تالخانی، دووه و در بالای رودخانه دز قرار دارند. یکی از معروف‌ترین کت‌های دزفول که در مثل‌های دزفولی آورده می‌شود «کت حاج فرج» است. دهانه کت حاج فرج از دیگر کت‌ها بزرگ‌تر و متمایزتر است و گفته می‌شود که بانی و سازنده این کت شخص خیری به نام حاج فرج‌الله است. این کت بعدها به یک استراحتگاه عمومی تبدیل شد. وی تصریح کرد: کت‌ها در زمان جنگ کاربرد پناهگاه داشتند و بعد از جنگ کاربرد تفریحی آن دوباره مورد توجه قرار گرفت. برای اقامت شبانه در کت‌ها مشکلی وجود ندارد چون در حریم شهر است. خنکی کنار کت‌ها در گرمای دزفول بسیار مطبوع است. حفر کت‌های جدید با توجه به اینکه منظر فرهنگی این دستکندها توسط میراث فرهنگی ثبت شده، دیگر امکانپذیر نیست.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دزفول منطقه چال‌کندی را یکی دیگر از مکان‌های گردشگری آبی در دزفول اعلام کرد و گفت: چال‌کندی نام دره‌ای است که آب خروجی از سد دز از آنجا می‌گذرد. برای رفتن به این مکان باید از پارک دولت سوار قایق شد. این دره به دلیل داشتن عمق بالای آب و دیواره‌های بلند در دو طرف در فصل تابستان، هوایی خنک و فضایی آرامش‌بخش و دلنشین دارد. در این محل صفه‌هایی محدود وجود دارد. می‌توان آنجا از قایق پیاده شد و مدتی در آن به استراحت و استفاده از فضای آرامش‌بخش پرداخت. آژانس‌های مسافرتی هر هفته برای تفریحات آبی مثل رفتینگ در این منطقه تور برگزار می‌کنند.
آبشار شوی بزرگترین آبشار‌خاورمیانه
چناری، آبشار شوی را از دیگر مناطق گردشگری تابستانی در دزفول نام برد و توضیح داد: آبشار تَلِه‌زنگ که به آبشار دزفول هم معروف است با ارتفاع 90 متر و عرض 85 متر، از بزرگترین آبشارهای خاورمیانه است که با پیوستن به رودخانه دز به سد دز سرازیر می‌شود. آبشار شوی که به آن لقب نیاگارای ایران را داده‌اند، 450 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. حجم این آبشار با توجه به فصول مختلف سال متغیر است و در فصل بهار به حداکثر خود می‌رسد. این آبشار تا دزفول 100 کیلومتر فاصله دارد و باید برای رسیدن به آن یک ساعت و نیم پیاده‌روی کرد. زمستان و بهار بهترین زمان برای دیدن این آبشار است. اقامتگاه بوم‌گردی در محل آبشار در حال راه‌اندازی است و اقامت برای گردشگران فعلاً در منطقه عشایری ممکن است.
نکته‌های‌سفر‌به آبشار
بهتر است دو ساعت قبل از طلوع آفتاب حرکت کنید. در روشنایی روز سفر کنید تا به تاریکی نخورید. وسایل ضروری را فراموش نکنید. کوله‌پشتی و آب‌معدنی و غذا به اندازه کافی همراهتان باشد. در مسیر جایی برای خرید کردن نیست. لباس مناسب همراه داشته باشید. چند نفری سفر کنید. اگر مشکلی پیش بیاید و تنها باشید، بعید است کسی آن اطراف باشد و کمک‌تان کند. اگر با مسیر آشنا نیستید، حتماً از یک راهنما کمک بگیرید. کفش مناسب بپوشید.
چند ساعت باید در مسیرهای سخت پیاده‌روی کنید. حواستان باشد که خیلی به آبشار نزدیک نشوید. صدای آب بسیار بلند است و ممکن است بعضی‌ها را اذیت کند. به علت طولانی بودن مسیر، سالمندان و بچه‌ها نمی‌توانند همراه شما بیایند. در راه باید از صخره‌ها بالا بروید و چند ساعت پیاده‌روی کنید. این کار برای همه راحت نیست. پس حتماً قبل از حرکت شرایط جسمی و سنی همراهان‌تان را در نظر بگیرید.
دزفول شهر‌آب و آجر
دزفول یکی از شهرهای تاریخی استان خوزستان است که دارای 100 تپه تاریخی است و 150 اثر در بافت تاریخی‌اش دارد. دزفول به دلیل داشتن تزئینات آجری به شهر آجر معروف است و تزئینات خاص آجرکاری در این شهر نمود زیادی دارد. به همین دلیل طرح‌های خوون چینی دزفول از آیتم‌های تزئینات آجری است که ثبت ملی شده. از شاخصه‌های دیگر دزفول تپه‌های تاریخی و باستانی است که معروف‌ترین آن چغامیش است. اولین نت موسیقی و سند دریانوردی، در کاوش‌های انجام شده در این تپه کشف شده است که بعضی از این آثار در موزه ملی نگهداری می‌شود. کپو از مهم‌ترین صنایع دستی دزفول است که بزودی جهانی می‌شود.
از این غذاها نگذرید
نان چرب و حمیس توله از غذاهای سنتی دزفول است. نان چرب محلی، در گذشته پای ثابت مجالس عروسی بود. مواد اصلی این غذا را روغن حیوانی، گوشت، زعفران دم‌کرده و نخود تشکیل می‌دهند که در عین سادگی، بسیار لذیذ و اشتها برانگیز است. حمیس توله یک غذای کاملاً گیاهی است. برای درست کردن این غذا، ساقه‌ها و برگ‌های خرد شده گیاه توله را در مقداری آب می‌پزند. سپس آن را از یک صافی رد کرده و در یک ماهیتابه با پیاز و سیر سرخ شده، زردچوبه، نمک، فلفل و پودر لیمو عمانی تفت می‌دهند. پس از مدتی، رب انار را نیز به مواد اضافه می‌کنند. برای زیباتر و خوشمزه‌تر شدن این غذا می‌توان از دانه‌های انار هم استفاده کرد. حمیس توله از نظر رنگ و ظاهر، شبیه قرمه‌سبزی است. در استان خوزستان، این غذا را اغلب به همراه نان و گاهی با پلو سرو می‌کنند.