مرجان قندی
روزنامه‌نگار

ابرکوه شهری کهن و محصور بین سه استان یزد، فارس و اصفهان است که با خانه‌های تاریخی‌اش حال و هوایی متفاوت برای گردشگران دارد. محلی‌ها می‌گویند ابرکوه شهری است بر بستر سنگ، این ویژگی در اتاق‌ خانه‌های ابرکوه به وضوح دیده می‌‌شود. اتاق‌هایی دست‌کند که احساس می‎کنید آنجا، شما را از خانه اصلی‌تان یعنی طبیعت دور نکرده و این حس فوق‌العاده‌ای است که هر گردشگر بعد از دیدن آن را ابراز می‌کند.در بعضی از این خانه‌ها راهروهای دست‌کند سنگی وجود دارد که آبراه قنات بودند. از جذابیت‌های دیگر در خانه‌های تاریخی وجود تونل زیرزمینی است که از خانه تا مرکز شهر می‌رسد. فضای چنین خانه‌هایی علاوه بر پاسخگویی به نیازهای روزمره زندگی هر آدمی را به خاطره و رؤیا وصل می‌کند. خانه‌های تاریخی اصیل و باهویت این شهرستان از دوره‌های صفویه، زندیه، قاجار و پهلوی باعث شده ابرکوه به‌عنوان شهرستان خانه‌های تاریخی شناخته و همچنین به یکی از چهارده شهر نمونه گردشگری ایران تبدیل شود. البته بجز این خانه‌ها، موقعیت جغرافیایی خاص و مکان‌های دیدنی تاریخی و همچنین طبیعی دیگری در این شهر وجود دارد؛ از جمله مسجد جامع، سرو ابرکوه، گنبد عالی، یخچال خشتی، منارهای مجموعه نظامیه، قلعه شهرسب و... که هر سال گردشگران زیادی را به این شهر می‌کشاند.

خانه‌های ساده ابرکوه، مأمنی برای زنده کردن خاطرات گذشته گردشگران

بعد از دیدن شکوه معماری در خانه‌های اعیانی ابرکوه مثل خانه صولت، خوب است که به دیدن خانه‌های ساده و بی‌آلایش این شهر هم بروید. با دیدن این خانه‌ها خودتان خواهید دید که ابرکوه چه شهر پر تنوعی است و برای هر سلیقه‌ای خانه‌ای و مأمنی برای زنده کردن خاطرات گذشته دارد. خانه‌های ساده این شهر که تعدادشان هم کم نیست، نمونه بارز صمیمیت مردم در خانه‌های قدیمی است؛ محیطی نه خیلی بزرگ اما پر از آرامش و سادگی، با مصالحی که نزدیک‌ترین پیوند را با طبیعت دارند و نکته جالب اینکه در مرمت این خانه‌ها هیچ چیز تغییر نکرده و بیشترین وفاداری به سبک زندگی ساکنان آن روزها، رعایت شده است.

صولت، خانه‌ای تاریخی که موزه مردم‌شناسی شد
معمولاً ساکنان خانه‌های با ارزش تاریخی، از خوانین آن منطقه بودند. خانه ۱۰۰۰ متری صولت که در خیابان شهید باهنر و در کنار مسجد آقا قرار دارد، متعلق به یکی از خوانین ابرکوه به نام «صولت» در ادوار قدیم بوده است. خانه‌ای که بر اساس کتیبه‌هایی که در معماری آن دیده می‌شود، قدمتش به دوره قاجار برمی‌گردد. معماری این خانه مانند اغلب خانه‌های ابرکوه و فلات مرکزی ایران، درونگرا است.۱۵۰ متر آن شامل حیاط مرکزی است و پیرامون آن عمارتی در دو طبقه قرار گرفته است.  از خصوصیات بارز خانه صولت ستون‌های تزئینی گچبری پر نقش و نگار و زیبای آن است که با نقوش اسلیمی تزئین شده. ستون‌های سروی شکلی که در این خانه می‌بینید علاوه ‌بر نقشی که در معماری خانه ایفا می‌کنند، ساخته شده‌اند تا به هر بازدیدکننده‌ای یادآور شوند که مردم ابرکوه همچون سرو مقاوم و پایدارند. وجود فضاهایی با معماری خاص از جمله فضای تابستانی‌نشین و زمستانی‌نشین و سرداب باعث شده این خانه در دسته خانه‌های با ارزش تاریخی استان یزد هم معرفی شود.
مصالح به کار رفته برای ساخت خانه صولت خشت و آجر است و تزئینات پرکار گچبری در جای‌جای آن چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. در معماری این بنا اصول ساختمان‌سازی سنتی نواحی کویری ایران رعایت شده است. از جمله این اصول می‌شود به قرارگیری عناصر اصلی خانه در سه جبهه شمالی، جنوبی و غربی، سفید رنگ بودن سطوح خارجی دیوارها، استفاده از خشت در ساخت آن و قرارگیری حوض و باغچه در مرکز تمامی قسمت‌‌های خانه اشاره کرد.
بالای بخش ورودی خانه صولت برج مراقبتی چهارگوش و مرتفع قرار دارد که نشان‌دهنده اهمیت خانه در گذشته و مراقبت از آن است. خانه صولت امروز محل موزه مردم‌شناسی این شهر شده است، موزه‌ای که تصویرگر تاریخ کهن ابرکوه است و بیش از ۵۰۰ شیء با ارزش مربوط به سبک زندگی مردم در دوره‌های مختلف تاریخی در دل آنجا گرفته.
یکی از ویژگی‌هایی که ابرکوه را از شهرهای تاریخی دیگر متمایز می‌کند این است که اینجا اصلاً خسته نمی‌شوید چون خانه‌های تاریخی‌اش هیچ کدام شبیه به هم و تکراری نیست و هر کدام از خانه‌ها مثل ماشین‌ زمان گردشگران را به دوره‌ متفاوتی از تاریخ می‌برد. هر خانه قصه‌ای دارد و سرگذشتی متفاوت از دیگری و همه این قصه‌ها جزو جاذبه‌های این شهر محسوب می‌شود. شنیدن قصه‌های آن روزهای این خانه‌ها در فضاهای کاملاً بکر و دست نخورده تجربه بسیار ارزشمندی است که شاید کمتر جایی بتوانید آن را به دست آورید.