به بهانه سالگرد درگذشت چارلز دیکنز
زندگی و زمانه مرد قصه‌گو...
چارلز دیکنز که بود و چه کرد؟
چارلز دیکنز در پورتسموث انگلستان زاده شد. آن وقتی که به دنیا آمد دومین فرزند خانواده‌اش بود، اما چون پدر و مادر او به شعار دو بچه کافی است هیچ اعتقادی نداشتند آنقدر زاد و ولد را ادامه دادند که تعداد اعضای خانواده دورقمی شود و 8 فرزند نتیجه زندگی مشترک جان و الیزابت، والدین چارلز دیکنز، بود. چارلز وقتی بچه بود به شکلی سیری‌ناپذیر و با علاقه‌ای خاص، رمان‌های «توبیاس اسمولت» و «هنری فیلدینگ» را می‌خواند. خانواده چارلز دیکنز تا حدودی ثروتمند بودند و او برای مدتی در مدرسه خصوصی «ویلیام گیلز» آموزش دید. اما این دوران رفاه ناگهان به سر آمد، زیرا پدرش پول زیادی را صرف امور تفریحی، قمار، مصرف انواع زهرماری و حفظ موقعیت اجتماعی خود کرد و سرانجام به علت بدهی، در زندان بدهکاران لندن، «مارشالسی» زندانی شد. او در 12 سالگی و به‌دلیل تصمیمات یکی پس از دیگری افتضاح پدر که منجر به مصرف آب خنک رایگان برای او شده بود، مجبور شد نان‌آور خانه شود و به همین دلیل رفت و در یک کارگاه قایق‌سازی روزی ده ساعت کار کرد بلکه بتواند هزینه زندگی خانواده‌اش را بدهد که همراه پدر در زندان بودند. بعد دری به تخته خورد و ارث تپلی به آقای جان دیکنز رسید اما چون مادر چارلز به کارخانه بدهکار بود چارلز را همانجا گذاشت تا باز هم کار کند و دیکنز این ظلم مادرش را هرگز فراموش نکرد. در حد فاصل همین حوالی تا 1836 دیکنز درس و مدرسه را تمام کرد و تندنویس دادگاه شد و چندی ماجراهای عشقی نافرجام را پشت سر گذاشت تا بالاخره در همان سال 1836 که ذکرش رفت با همسرش «کاترین تامپسون هوگارتس» آشنا شد که ازدواجی بسیار پرثمر بود و او و خانم روی هم رفته ده فرزند به دنیا هدیه کردند تا چارلز به‌خوبی نشان بدهد «پسر کو ندارد نشان از پدر... تو بیگانه نامش نخوانش پسر». البته بعد از نزدیک 20 سال زندگی این دو نفر از هم جدا شدند. دیکنز معتقد بود همسرش پایداری روانی ندارد و هم مسائل زندگی و هم قریحه نویسندگی او را یک سره نابود کرده است. او یک سفر تبلیغاتی به امریکا هم داشت که تجربیات بدی از آنجا داشت و بعدها بسیار علیه امریکا، مردمانش و فرهنگش نوشت. او در سال 1870 بر اثر سکته درگذشت و در یک تدفین کم خرج و معمولی به خاک سپرده شد.
آثار دیکنز چندتا بودند و چی بودند اصلاً؟
دیکنز بیش از 20 رمان و نزدیک 50 داستان کوتاه در دوران پربار زندگی خودش به رشته تحریر درآورد. فهرستی که در پی می‌آید نام رمان‌های دیکنز است: یادداشت‌های پیکویک، الیور توئیست، ماجراهای نیکلاس نیکلبی، مغازه عتیقه‌فروشی، بارنابی روج، مارتین چازلویت، سرود کریسمس، دزدگیرها، کریکت روی اجاق، نبرد زندگی، مرد تسخیر شده و معامله روح، دامبی و پسر، دیوید کاپرفیلد، خانه فراموش شده، دوران سخت، دوریت کوچک، داستان دو شهر، آرزوهای بزرگ، دوست مشترک ما، عبور ممنوع (به همراه ویلکی کالینز)، اسرار ادوین درود.
در ادامه به معرفی کوتاه چند اثر ترجمه شده از استاد می‌پردازیم، باشد که با خواندن چنین آثار خوب و فاخری، سلیقه خود را ارتقا ببخشید و دیگر به امثال جوجو مویز نگویید نویسنده خوب!
چارلز دیکنز، با نام کامل چارلز جان هافِم دیکنز، 7 فوریه 1812 در انگلستان به دنیا آمد و 58 سال بعد در 9 ژوئن 1870 درگذشت. دیکنز اگر بزرگترین مرد ادبیات داستانی تاریخ انگلستان نباشد قطعاً یکی از سه نفر اول این خطه خواهد بود. او نویسنده پرفروش‌ترین کتاب داستانی به زبان انگلیسی است، داستان دو شهر. و او کسی است که مردم کوچه و بازار را کنار هم جمع می‌کرد تا یکی داستان‌های او را بخواند و بقیه گوش دهند. خلاصه که جناب دیکنز از خوب‌های روزگار خود و این‌طور که از شواهد امر پیداست دیگر روزگاران بود. به مناسبت سالگرد درگذشت او نگاهی می‌اندازیم به زندگی و آثار این بزرگمرد تاریخ قصه‌گویی.
داستان دو شهر
«بهترین روزگار و بدترین ایام بود.» دیکنز با این کلمات معروف، مخاطبین را وارد یکی از پرآشوب‌ترین دوره‌های تاریخ می‌کند: انقلاب فرانسه. از یورش به قلعه باستیل گرفته تا سقوط بی‌رحمانه تیغه‌های گیوتین، این نویسنده بزرگ انگلیسی با مهارت و هنری خیره کننده، بیم‌ها، امیدها و فراز و فرودهای بی‌پایان این دوره پرهیاهو را به تصویر می‌کشد. قهرمان داستان این رمان، مردی تنبل و الکلی به نام سیدنی کارتن است که به خاطر الهام بخشی‌های یک زن، ایثار و ازخودگذشتگی را در خیابان‌های خون آلود پاریس به غایت خود می‌رساند. رمان داستان دو شهر، اثری فوق‌العاده جذاب از یکی از استادان بلامنازع ادبیات انگلیس است. داستان دو شهر پرفروش‌ترین اثر داستانی به زبان انگلیسی در طول تاریخ است.
مغازه عتیقه فروشی (دختری به نام نل)
«دختری به نام نل» داستانی از مسیر است، ژانری که دیکنز در آن سرآمد است. نل ترنت کوچک به همراه پدربزرگ بیمارش که با ازخودگذشتگی از او مراقبت می‌کند، در تاریکی آرام مغازه قدیمی اسباب بازی فروشی زندگی می‌کند. هنگامی که آنها قادر به پرداخت بدهی‌های خود به دانیل کوئلپ، وام دهنده گستاخ و شیطانی نیستند، مغازه توقیف می‌شود و آنها مجبور به تخلیه می‌شوند و به دنیای تاریکی پرتاب می‌شوند که به نظر نمی‌رسد در آن پناهگاه امنی وجود داشته باشد. به تصویر کشیدن نل بی‌گناه و غم انگیز توسط دیکنز در «دختری به نام نل»، این اثر را به یکی از پرفروش ترین‌ها تبدیل کرد که قلب مردم را به خود جلب می‌کند. اگر از «دختری به نام نل» لذت برده‌اید، ممکن است «روزگار سخت» دیکنز را دوست داشته باشید.
روزگار سخت
روزگار سخت نخستین بار در سال 1854 منتشر شد. داستان این رمان در کوکتاون، یک شهر صنعتی خیالی در شمال انگلیس می‌گذرد و برخی از جذاب‌ترین شخصیت‌های خلق شده توسط دیکنز را به مخاطبین معرفی می‌کند؛ آقای گرادگریند که فلسفه منفعت گرایانه‌اش در رابطه با آموزش و تحصیل، ضربه‌های عاطفی بزرگی به فرزندانش وارد می‌کند، جوزایا بوندربی که صاحب کارخانه و مردی دورو است؛ استیون بلکپول که کارگری صادق است و به اشتباه به ارتکاب جرم متهم شده است؛ و سیسی جوب، دختری که در سیرک نمایش اجرا می‌کند و پدرش به امید داشتن یک زندگی بهتر، او را تنها می‌گذارد. کتاب روزگار سخت، زاده خشم دیکنز از شرایط جان فرسای حاکم بر عصر صنعت است.
آرزوهای بزرگ
آرزوهای بزرگ اولین بار در سال 1861 به چاپ رسید. این رمان که به شکل گسترده‌ای به‌عنوان برترین اثر دیکنز شناخته می‌شود، به داستان پسر یتیمی به نام پیپ می‌پردازد که شاگرد مغازه آهنگری است اما رؤیای اشرافی شدن را در سر می‌پروراند. در این داستان بی‌نهایت جذاب درباره گناه، عذاب وجدان، انتقام و پاداش، شخصیت‌هایی به یاد ماندنی به چشم می‌خورند؛ مگویچ که یک زندانی فراری است؛ استلا، دختری که تنها غرورش از زیبایی‌اش پیشی می‌گیرد و البته خانم هاویشام که زنی مرموز و انتقام جو است. رمان آرزوهای بزرگ که در واپسین دهه زندگی دیکنز به رشته تحریر درآمد و نام خود را به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین آثار دیکنز مطرح کرد، نشان دهنده نگرش تاریک نویسنده نسبت به جامعه ویکتوریایی و طبقه‌بندی‌های اجتماعی و مادی‌گرایی آن است.
خانه قانون زده
خانه قانون زده در سال 1853 به چاپ رسید. داستان این رمان به ماجرای پرونده‌ای قضایی می‌پردازد که رسیدگی به آن، به مدت چهار دهه طول کشیده است. پرونده‌ای بدنام که در آن، ارث و میراث باقی مانده بتدریج توسط مخارج بالای حقوقی در حال بلعیده شدن است. دیکنز مخاطبین را با گذشته این پرونده آشنا می‌کند و در همین حین شخصیت‌های رمان خود را به آنها معرفی می‌نماید؛ کاراکترهایی همچون خانم ددلاک که رازی شوکه کننده درباره فرزندی نامشروع و عشقی از دست رفته در سینه دارد؛ آقای باکت که یکی از اولین کارآگاه‌هایی است که در داستان‌های انگلیسی حضور می‌یابد؛ و خانم جلیبای که انسان دوستی‌های بی‌پایانش باعث شده نسبت به خانواده خود کاملاً بی‌تفاوت باشد.
دوست مشترک ما
دوست مشترک ما روی یک ارث تمرکز دارد – ارثیه کلان هارمون پیر - و جانشین او، جان هارمون جوان، که تصور می‌شود غرق شده است زمانی که جسدی از رودخانه تیمز بیرون کشیده می‌شود و آقای بافین، کسی که بخت ناگهان به او رو می‌کند. دیکنز با هجوهای درخشان، لندنی تاریک و بزرگ را به تصویر می‌کشد که در آن شخصیت‌های گوناگونی زندگی می‌کنند. مانند گافر هگزام که رودخانه را برای پیدا کردن جسد می‌گردد. بلا ویلفر مزدور و افسونگر؛ و سیلاس وگ تاجر بی‌وجدان خیابانی. این رمان از نظر دیدگاه به مرگ و تجدید حیات در شهری که تحت سلطه قدرت فاسدکننده پول است، به شدت نمادین است. دیکنز در آخرین رمان خود به مسأله پول می‌پردازد و سعی می‌کند بررسی کند پول چه نقشی در زندگی شخصی و اجتماعی افراد این رمان ایفا می‌کند. وقتی جان که وارث اصلی این ارثیه کلان است به اشتباه مرده فرض می‌شود ارث به آقا و خانم بافین دو خدمتکار وفادار هارمون پیر می‌رسد. حالا جان در هیأت فردی ناشناس برگشته است تا ببیند اثر مرگش بر زندگی دیگران چگونه است و آقا و خانم بافین با ارث باد آورده خود چه می‌کنند.