مردان آب‌های آزاد در راه حـــــــــــــــــــــــــرکتی عظیم
آرزو نوروزجم
روزنامه‌نگار
سوت حرکت هشتاد و ششمین ناوگروه نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی، مهرماه 1401 به صدا درآمد؛ ناوگروهی که میان همجنس‌های خود به ناوگروه 360 هم معروف است.
حالا از میان 89 ناوگروه نیروی دریایی ارتش ایران که با هدف مقابله علیه تهدید‌های دریایی و حضور در آب‌های بین‌المللی و سواحل آسیا، آفریقا، اروپا و امریکا راهی آب‌های آزاد جهان شده‌اند، 85 تای آنها پهلو گرفته‌اند و هشتاد و ششمی نیز در آستانه ورود به سواحل ایران است.
تا همین 12 سال پیش نیروی دریایی ارتش یک نیروی دریایی ساحلی بود و تجربه چندانی در دریانوردی‌های بین‌المللی نداشت و از همین رو بسیاری از کارشناسان بر این گمان بودند ایران قادر به حضور معنادار بین‌المللی در عرصه دریا نخواهد بود. اما شیوع پدیده دزدی‌های دریایی در خلیج عدن و تنگه باب‌المندب و به تبع آن به خطر افتادن کاروان‌های تجاری کشورمان، نیروی دریایی ارتش را بر آن داشت تا با حضور در این منطقه امنیت عبور و مرور خطوط مواصلاتی کشتیرانی ایران را تأمین کند.
حوالی سال 88، نیروی ارتش جمهوری اسلامی تصمیم گرفت برای مقابله با حملات دزدان دریایی و حفاظت از انواع کشتی‌های ایرانی در آب‌های بین‌المللی، 89 ناوگروه را راهی دریا کند.
ناوهای ایران سدی برای دزدان دریایی خلیج عدن
نیروی دریایی در ابتدا مأموریت داشت با شناورهایش محدوده عملیاتی خود را تا مدار 10 درجه شمالی افزایش دهد اما با آغاز پدیده دزدی دریایی در خلیج عدن و دریای سرخ، نیروی دریایی ارتش از سال 87 برنامه مقابله با دزدان دریایی را در دستور کار قرار داد و پس از آماده کردن مقدمات در زمانی کوتاه، اولین ناوگروه نداجا در تاریخ 20 اردیبهشت ماه سال 88 با دستور کار حفاظت از شناورهای ایرانی و خطوط مواصلاتی تجاری کشورمان در آب‌های آزاد، به منطقه خلیج عدن اعزام شد.
حضور این ناوگروه‌ها به همراه تعدادی از تکاوران دریایی این نیرو، بارها به درگیری با این دزدان دریایی و نجات شناورهای ایرانی و خارجی انجامید.
با گسترش دامنه تهدیدات اینچنینی به دریاهای دیگر نظیر دریای سرخ، حوزه مأموریتی ناوگروه‌های ارتش نیز گسترش یافت و هم اکنون شناورهای نداجا لااقل یک بار به عمده مناطق مهم دریایی در کره زمین سفر کرده‌اند. از آنجا که منطقه خلیج عدن و دریای سرخ برای کشتی‌های نفتکش و تجاری ایران یکی از مهم‌ترین خطوط مواصلاتی و بندری به شمار می‌رود که چندسالی است از سوی دزدان دریایی با تهدید مواجه شده از این رو، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با این موضوع وارد فاز عملیاتی شد.
در حال حاضر حدود 30 کشور، در منطقه پرخطر خلیج عدن به حراست و حفاظت دریایی مشغول هستند و شناورهای نداجا با وجود این توانستند حدود 5 هزار کشتی تجاری را اسکورت کنند.
این عملکرد نیروی دریایی ارتش تعجب و حتی تحسین کشورهای قدرتمند دریایی را نیز در پی داشت زیرا حضور شناورها و تجهیزات ایرانی در آب‌های دوردست با وجود تحریم‌های سنگین در حوزه نظامی، نشان از توانمندی و قدرت دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران دارد.
ناوگان دریایی اکثر کشورهای خارجی در خلیج عدن تحت فرماندهی واحد ارتش امریکا به فعالیت می‌پردازند و تنها برخی کشورهای معدود مانند ایران، روسیه و چین به‌صورت مستقل عمل می‌کنند.
بسیج 89 ناو نیروی دریایی ارتش برای آب‌های بین‌المللی
در همین راستا، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با اعزام 89 ناوگروه به آب‌های بین‌المللی تلاش کرد حدود 5 هزار نفتکش و کشتی باری ایران را در برابر حملات دزدان دریایی حفاظت کند که قطعاً این حرکت نه تنها برای اقتصاد و امنیت ایران بلکه برای اقتصاد و امنیت دریانوردی سایر کشورهایی که در آب‌های آزاد هستند، تأثیر بسزایی داشته است.
ایران از طریق دریای عمان به 20 درصد اقیانوس‌های دنیا مشرف است و می‌تواند از این طریق ارتباط گسترده‌ای با دیگر کشورها برقرار کند که این مستلزم این است که توسعه توان دریایی و بنادر مورد توجه قرار گیرد. تا پیش از انقلاب اسلامی نیروی دریایی ارتش صرفاً یک نیروی دریایی ساحلی بود و تجربه حضور در آب‌های آزاد و بین‌المللی و همچنین دریانوردی‌های طولانی را نداشت.
پس از انقلاب و حتی در دوران دفاع مقدس، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، تجربیات گرانبهایی را در حفاظت از کاروان‌های تجاری و پایانه‌های نفتی کشورمان به دست آورد به‌طوری که اجازه نداد حتی برای یک روز شریان اقتصادی کشور در سطح دریاها، قطع شود.
از این‌رو، استقرار نیروی دریایی ایران در دو منطقه خلیج فارس - دریای عمان و دریای خزر حائزاهمیت است که از طریق سه حوزه «پایگاه دریایی بندرعباس»، «پایگاه دریایی بوشهر» و «پایگاه دریایی خرمشهر» در حوزه خلیج فارس بر حفاظت آب‌های ایران تأکید دارد.
تأمین امنیت دریایی اولویت نیروی دریایی
پس از پایان دفاع مقدس و بالا رفتن حجم مبادلات تجاری ایران و حضور گسترده‌تر کاروان‌های تجاری و اقتصادی جمهوری اسلامی در آب‌های آزاد و بین‌المللی، نیاز به تأمین امنیت این کاروان‌ها نیز بیش‌ازپیش احساس شد.
این احساس نیاز با وقوع پدیده دزدی‌های دریایی در خلیج عدن و سواحل کشور سومالی بیشتر شد تا جایی که فرمانده معظم کل قوا در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم دریایی امام خمینی(ره) نوشهر فرمودند:« باید به چشم یک نیروی راهبردی به نیروی دریایی نگریسته شود.»
حضور این ناوگروه‌ها در آب‌های آزاد و مناطق مختلف به قدری مهم و تأثیرگذار است که توانسته نقش اساسی را در حفظ و حراست منافع ناوگان دریایی همه کشورهای جهان ایفا کند. به‌عنوان مثال یک کشتی تجاری متعلق به چین توسط تکاوران دریایی آزاد شد و سفیر وقت چین در ایران از نیروی دریایی ارتش تقدیر کرد.
رکورد‌شکنی ناو 75 در سن‌پترزبورگ
سفر ناوگروه‌های هشتادو‌نه‌گانه ارتش شروع شد. ناوگروه 18 از کانال سوئز عبور کرد، ناوگروه 24 نیروی دریایی ارتش نیز برای اولین‌بار در سال ۹۱ با عبور از اقیانوس آرام در بندر ژان ژیانگ چین پهلو گرفت و ناو گروه 75 هم با ناوشکن سهند و ناوبندر مکران، خود را پس از عبور از 55 ساحل جهان به سن‌پترزبورگ رساند و رکورد جدیدی در دریانوری ایران به ثبت رساند.
پس از ناوگروه 75، 10 ناوگروه دیگر راهی آب‌های جهان شدند و مأموریت خود را به پایان رساندند، اما ماجرای ناو 86 کمی با بقیه فرق دارد؛ این‌بار ناخدای ناوشکن دنا و ناوبندر مکران، سکان را به سمت قاره امریکا تنظیم کرده تا با سفر به آنجا بتوانند کره‌زمین را به طور کامل گردش کنند.
در برنامه‌ریزی حرکت این ناوشکن، قرار بود از چند بندر مهم مانند جاکارتا و... عبور کند.
دنا و مکران در صدر ناوهای دنیا
رکورد‌شکنی این ناوگروه در حالی برنامه‌ریزی شده است که سال گذشته ناوگروه 75 برای رسیدن به رزمایش دریایی روسیه مسافتی 45 هزار کیلومتری را طی کرد تا بزرگ‌ترین دریانوردی نظامی ایران را تا قبل از حرکت ناو 86 در تاریخ ثبت کند.
حالا ناوگروه نیروی دریایی ارتش ایران متشکل از ناوشکن دنا با حدود 1500 تن وزن جابه‌جایی نهایی، 95 متر طول، 11 متر عرض و 20 متر ارتفاع کلی و سرعت بیشینه نزدیک به 30 گره دریایی و همچنین ناوبندر مکران با طول 228 متر و قابلیت حمل 5 بالگرد، 6 قایق تندرو و انواع پهپاد و توان پشتیبانی از ناوگروه‌های اعزامی ارتش در آب‌های آزاد و قابلیت ماندگاری و برد بسیار بالا در حد 7 تا 10 بار دور زدن کره زمین، قرار است رکورد‌شکنی کند و دور کره‌زمین را بپیماید.
البته بنا بود این ناوگروه مقداری زودتر از زمان فعلی به مقصد خود برسد اما یکم بهمن‌ماه با انتشار خبر پهلوگیری قریب‌الوقوع این ناوگروه در ریودوژانیرو توسط برخی منابع خبری برزیلی و آشکار شدن مقصد آن، امریکایی‌ها تلاش کردند از این اقدام جلوگیری کنند، اما تنها توانستند قدری پهلوگیری ناوگروه 86 را به تأخیر بیندازند ولی قادر به جلوگیری از رسیدن ناوهای ارتش به مقصد خود نشدند.
نفوذ دریانوردان ایران به پاناما
بعد از آغاز حرکت ناوگروه 86، 21 دی‌‌ماه «امیر شهرام ایرانی» فرمانده نیروی دریایی ارتش خبر حرکت ناوهای ایرانی را به سمت کانال پاناما اعلام کرد. همزمان امریکایی‌ها نارضایتی خود را از حرکت ناوهای ایرانی و نزدیک شدن آنها به قاره امریکا اعلام کردند؛ منطقه‌ای که برای امریکایی‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و به تعبیری حیاط خلوت امریکایی‌ها محسوب می‌شود؛ اتفاقی که نه تنها برای ایالات‌متحده بلکه برای بسیاری از کشورهای مدعی در صحنه دریانوردی این پیام را داشت که هیچ کس قادر به ایجاد سد در برابر توان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نیست و این ناوگان با پیام صلح و دوستی در همه آب‌های جهان دریانوردی می‌کند.
از سوی دیگر حضور دریانوردان ایرانی در منطقه استراتژیک امریکایی‌ها پاسخ به تهدیداتی بود که آنها هنگام اعزام نفتکش‌های ایرانی به ونزوئلا مطرح کرده بودند.
امریکا در تلاش برای سنگ‌اندازی
در راه ناو 86
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفت:«ما از این ادعای نیروی دریایی ایران آگاهی داریم و همچنان بر تلاش‌ها و اظهارات ایران مبنی بر قصدش برای توسعه حضور نظامی در نیمکره غربی نظارت می‌کنیم.»
با وجود فشارهای امریکا، هشتم بهمن امیر دریادار حمزه علی کاویانی، جانشین فرمانده نیروی دریایی ارتش خبر داد: «دنا» و «مکران» در غرب امریکای‌لاتین پرچم ایران را به اهتزاز درآوردند. در ادامه از کانال پاناما عبور کرده و وارد سواحل برزیل شدند و در سواحل ریودوژانیرو پهلو گرفتند؛ اقدامی که به گزارش رویترز با مجوز رسمی «لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا» رئیس‌جمهور برزیل صورت گرفته است.
منابع دولتی برزیل اعلام کرده بودند این کشور در تاریخ ۱۳ ژانویه به دو ناو نیروی دریایی ایران اجازه داده بود برای یک هفته از ۲۳ تا ۳۰ ژانویه در ریودوژانیرو پهلو بگیرند. وزارت خارجه برزیل اعلام کرده بود این مجوز باطل شده و پهلو گرفتن کشتی‌های ایران به بازه زمانی ۲۶ فوریه تا سوم مارس موکول شده است.
سواحل امریکای‌لاتین
زیر پای ناوشکن 86
پس از پهلوگیری ناوهای ایرانی در برزیل، لیور حایات سخنگوی وزارت خارجه رژیم‌صهیونیستی حضور ناوهای ایرانی در این منطقه را خطرناک خواند. سخنگوی وزارت خارجه امریکا نیز در نشست خبری خود خطاب به مقامات برزیلی اعلام کرد: «ایران نباید بتواند جای پایی در این منطقه به دست آورد.»
البته حضور در امریکای‌لاتین برای ناوهای ایرانی بدون چالش نبود. امیر دریادار ایرانی با اشاره به مسیر حرکت «دنا» و«مکران» از اقیانوس هند و سواحل استرالیا به سمت اقیانوس آرام گفت:«در این مسیر استرالیا و فرانسوی‌ها تهدیداتی را برای ما ایجاد و سعی کردند از قوانینی که خودشان برای عبور از سواحلشان مصوب کرده بودند، تخطی کنند که با اقتدار و بر اساس قانون، جواب آنها را دادیم.»
در ادامه هم پس از عبور ناوهای ایرانی از کانال پاناما؛ امریکا، برزیل را برای ممانعت از پهلوگیری ناوهای ایرانی تحت فشار قرار داد، اما ناوهای ایران در بندر ریودوژانیرو پهلو گرفتند. هرچند این پهلوگیری تحت‌تأثیر همین اقدامات امریکا با چند روز تأخیر انجام شد.
دور از ذهن نیست که نگرانی امریکایی‌ها از بالا رفتن توان علمی و نظامی ایران بخصوص در حوزه دریانوردی است چراکه نیروی دریایی ایران علاوه بر قدرت گرفتن در تنگه هرمز که یکی از شاهراه‌های اصلی انرژی جهان محسوب می‌شود، حالا توانسته است هزاران مایل دورتر از خلیج‌فارس دریانوردی کرده و خود را به قاره امریکا برساند.
پاسخ دندان‌شکن ناوشکن ایران
به تهدید ایران
استقرار ناوهای ایرانی در منطقه تحت نظارت امریکایی‌ها در اقیانوس آرام بر این نگرانی دولت ایالات‌متحده افزوده است؛ قدرتی که پیش از این توانش را در دستگیری دزدان دریایی در آب‌های نزدیک ایران و همچنین بازداشت دریانوردان امریکایی و انگلیسی که بدون اجازه به آب‌های ایران نزدیک شده بودند، به رخ دنیا کشیده است.
امیر دریادار حبیب‌الله سیاری، معاون هماهنگ‌کننده ارتش پیش از این درباره حضور ناوگروه‌های نیروی دریایی در آب‌های دوردست گفته بود:«این حضور نه تنها مظهر اقتدار نیروی دریایی ارتش، بلکه تجلی اقتدار ملت بزرگ ایران است. نیروی دریایی ارتش از یک‌سو پرچم اقتدار ایران اسلامی را به اهتزاز درمی‌آورد و از سوی دیگر باعث پایایی اقتصاد کشور می‌شود.»
انجام این مأموریت دریایی طولانی و دشوار، سندی غیرقابل خدشه برای اثبات توانمندی نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی و نمایش نادرستی تبلیغات دشمنان ایران بویژه امریکا است که بارها ادعا کرده بودند ایران قادر به چنین عملیات دریایی نیست.
امیر دریادار سیاری در این زمینه گفت: زمانی که اعلام کردیم قصد داریم به اقیانوس اطلس برویم برخی کشورها اعلام کردند نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران توان انجام چنین کاری را ندارد، اما در عمل دیدند که این کار را با اقتدار انجام دادیم. پیش از این و در سال‌های گذشته، حرکت به سمت غرب جهان نیز با عبور از خلیج عدن، باب‌المندب، دریای سرخ، دریای مدیترانه و تنگه جبل‌الطارق صورت گرفته است.
پایان رکورد‌شکنی دنا و مکران
نمایش اقتدار نیروی دریایی ارتش ایران حالا دامنه‌اش از خلیج‌فارس و عمان به آن سوی آب‌های کره زمین رسیده است؛ آب‌هایی که شاید کمتر کسی انتظارش را داشت دریانوردان ایرانی بتوانند ناو‌هایشان را راهی آنجا کنند.
تجربه قرن‌ها دریانوردی ایران اکنون به اینجا رسیده است که شناورهای نیروی دریایی در کنار ناوشکن‌ها، بندر‌به‌بندر لنگر انداخته و ترس و دلهره را به جان امریکایی‌هایی بیندازند که خط قرمزشان حیاط خلوتشان است.
باید‌ها و نباید‌های ایران برای دشمنان در تنگه هرمز و ایستادن مقتدرانه آنها در برابر دشمنان متجاوز در آب‌های ایران اسلامی، حالا به رخ‌نمایی توانمندی‌های علمی و فنون دریایی و نظامی ایران ختم شده است تا به جرأت بتوان ادعا کرد قدرت اول حفاظت و حراست دریایی در منطقه از آن ایران است و بس.
حالا دنا و مکران با گذر از اقیانوس هند، کانال مالاگا و سواحل شمالی استرالیا وارد اقیانوس آرام شدند، سپس از کانال پاناما گذشته و در برزیل پهلو گرفتند؛ مأموریتی که با گذشت مسافتی 51 هزار کیلومتری اما هنوز دو‌سوم از مأموریت این ناوگروه باقی مانده است.