محمد علی حسن‌نیا

کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل

ناوگروه ۸۶ نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ۷ ماه بدون کوچک‌ترین مشکلی در حال دریانوردی و انجام مأموریت در آب‌های دور و حیاط خلوت مستکبرین است.
  ناوگروه86 نیروی دریایی ارتش متشکل از ناوشکن دنا و ناو لجستیک مکران از مهر ماه سال گذشته مأموریت خود را به دور دنیا آغاز کرد و برای اولین بار در بندر ریودوژانیروی برزیل نیز پهلو گرفت.این ناوگروه تا امروز رکورددار طولانی‌ترین دریانوردی تاریخ ایران است.پیش از این، ناوگروه 75 متشکل از ناوشکن سهند و ناو لجستیک مکران در سفر به سن‌‌پترزبورگ روسیه با دریانوردی 45 هزار کیلومتری رکورددار بود.
طی مسافت 51هزار کیلومتری توسط ناوگروه 86 در حالی است که هنوز دوسوم مأموریت این ناوگروه باقی مانده است
 پیشتر دنا و مکران با گذر از اقیانوس هند، کانال مالاگا و سواحل شمالی استرالیا، وارد اقیانوس آرام شدند و با دور زدن قاره امریکای جنوبی در برزیل پهلو گرفتند. اولین بار در روز ۲۱ دی امیر شهرام ایرانی فرمانده نیروی دریایی ارتش خبر حرکت ناوهای ایرانی را به سمت کانال پاناما اعلام کرد، البته همان زمان امریکا نیز ناخشنودی خود را از حرکت ناوهای ایرانی اعلام کرد. از سویی ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده بیان کرده بود: ما از این ادعای نیروی دریایی ایران آگاهی داریم. همچنان بر تلاش‌ها و اظهارات ایران مبنی بر قصدش برای توسعه حضور نظامی در نیم‌کره غربی نظارت می‌کنیم. هشتم بهمن مأموریت بزرگ نیروی دریایی ارتش به سرانجام رسید و امیر دریادار حمزه علی کاویانی جانشین فرمانده نیروی دریایی ارتش خبر داد که دنا و مکران در غرب امریکای لاتین پرچم ایران را به اهتزاز درآوردند. در ادامه هم دنا و مکران از کانال پاناما عبور کرده و وارد سواحل برزیل شدند.البته حضور در امریکای لاتین برای ناوهای ایرانی بدون چالش هم نبود. امیر دریادار ایرانی با اشاره به مسیر حرکت دنا و مکران از اقیانوس هند و سواحل استرالیا به سمت اقیانوس آرام گفت: «در این مسیر استرالیا و فرانسوی‌ها تهدیداتی را برای ما ایجاد و سعی کردند از قوانینی که خودشان برای عبور از سواحل‌شان مصوب کرده بودند، تخطی کنند که با اقتدار و براساس قانون جواب آنها را دادیم.» در ادامه هم پس از عبور ناوهای ایرانی از کانال پاناما، امریکا، برزیل را برای ممانعت از پهلوگیری ناوهای ایرانی تحت فشار قرار داد، اما ناوهای ایران در بندر ریودوژانیرو پهلو گرفتند؛ هرچند این پهلوگیری تحت تأثیر همین اقدامات امریکا با چند روز تأخیر انجام شد.
 پس از پهلوگیری ناوهای ایرانی در برزیل، لیور حایات سخنگوی وزارت خارجه رژیم صهیونیستی حضور ناوهای ایرانی در این منطقه را خطرناک خواند. ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه امریکا نیز در نشست خبری خود اعلام کرد که به مقامات برزیلی اعلام کرده است که «ایران نباید بتواند جای پایی در این منطقه بدست آورد.» با وجود نگرانی‌های دشمنان ایران، حضور ناوهای کشورمان در آب‌های آزاد و کشتیرانی در کانال‌های بین‌المللی مثل کانال پاناما بر طبق قواعد بین‌المللی بوده و پهلوگیری در کشورهای مختلف نیز براساس روابط دوجانبه است و این امر در دریانوردی امری عادی و پذیرفته شده است.  میر دریادار حبیب‌الله سیاری معاون هماهنگ‌کننده ارتش پیش از این درباره حضور ناوگروه‌های نیروی دریایی در آب‌های دوردست گفته بود: این حضور نه‌تنها مظهر اقتدار نیروی دریایی ارتش، بلکه تجلی اقتدار ملت بزرگ ایران است. نیروی دریایی ارتش از یک سو پرچم اقتدار ایران اسلامی را به اهتزاز درمی‌آورد و از سوی دیگر باعث پایایی اقتصاد کشور می‌شود. مأموریت بزرگ نیروی دریایی ارتش به سرانجام رسید. دنا و مکران در غرب امریکای لاتین پرچم ایران را به اهتزاز درآوردند. در ادامه هم دنا و مکران از کانال پاناما عبور کرده و وارد سواحل برزیل شدند. در عین حال امریکایی‌ها نگران این موضوع هستند که ایران به این توان علمی و نظامی دست یافته که هزاران مایل دورتر از خلیج فارس دریانوردی کرده و خود را به قاره امریکا رسانده است. آنها در واقع نگران این هستند که ناوهای ایرانی در این منطقه مستقر شوند.
رکورد جدید در دریانوردی‌های ارتش
پهلوگیری ناوگروه ۸۶ نیروی دریایی در برزیل رکورد جدیدی در دریانوردی نیروی دریایی در آب‌های دوردست که از سال ۸۷ آغاز شده بود را رقم زد. پیش از این رکورد دریانوردی در اختیار ناوگروه هفتاد و پنجم نیروی دریایی ارتش بود. این ناوگروه متشکل از ناوبندر مکران و ناوشکن سهند توانست در سال ۱۴۰۰ برای اولین بار وارد اقیانوس اطلس شود. مکران و سهند از بندرعباس حرکت کرده و بعد از عبور از دماغه امید نیک و دور زدن آفریقا وارد اقیانوس اطلس شدند. در ادامه این ناوگروه با عبور از کانال مانش، دریای بالتیک و خلیج فنلاند، وارد سن‌پترزبورگ شد. ناوگروه هفتاد و پنجم نیروی دریایی با ۱۳۳ روز دریانوردی در دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها و طی ۴۴ هزار کیلومتر، رکورد دریانوردی نیروی دریایی را در اختیار داشت که اکنون این رکورد در اختیار ناوگروه ۸۶ قرار گرفت.ناوگروه ۸۶ نیروی دریایی ارتش در مسیر بازگشت خود به ایران از اقیانوس اطلس عبور کرده و در چندین کشور دیگر پهلو گرفت.
 اما مأموریت ناو گروه 86 ارتش ایران بازتاب‌های فراوانی در رسانه‌‌های جهانی نیز داشته است؛ به طوری که این مأموریت، کشورهای مستکبر و استعمارگر را به ترس انداخته است. به همین دلیل شاهد انتقاد و اظهار ترس شدید آنها از مأموریت دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران هستیم، تا جایی که روزنامه انگلیسی زبان اسرائیلی در مقاله‌ای مفصل به انتقاد و اظهار ترس پنهان خود از سفر دریایی ناوگروه 86 می‌پردازد. جروزالم پست در این باره می‌نویسد: ایران در حال تلاشی عجیب برای متقاعد کردن جهان برای اهمیت دادن به ناوگان دریایی خود است، به طوری که فارس نیوز ایران مدعی شده است که نیروی دریایی این کشور در «حیاط خلوت امریکا» است و «برای اولین بار به دور دنیا سفر خواهد کرد.»
 مشخص نیست که چرا ایران می‌خواهد با نیروی دریایی خود به سراسر جهان سفر کند. نیروی دریایی این کشور می‌تواند با قدرت خود را به اقیانوس هند و حتی تا مدیترانه برساند. در حقیقت ایران از تمایل خود برای شرکت در عملیات آبی خاکی صحبت کرده است و می‌خواهد با کشتی‌های دریایی‌اش به روسیه و چین در رزمایش‌های مشترک دریایی بپیوندد. بنابراین، «دور ناوبری» نیروی دریایی ایران در کره زمین که برای اولین بار در اکتبر 2022 اعلام شد برای نشان دادن این است که ایران می‌تواند به آب‌های نزدیک امریکا یا روسیه و چین برود.
 گزارش‌های سردار شهرام ایرانی همچنین نشان می‌دهد که کشتی‌ها از روسیه و چین بازدید کرده‌اند. ایران همچنین مفتخر است که با ناوگان خود توانسته است در نزدیکی بریتانیا حرکت کند و قصد دارد کشتی‌ها را از کانال پاناما عبور دهد. مشخص نیست که کشتی‌ها چه زمانی به کانال می‌روند. ایران روابط نزدیکی با ونزوئلا دارد و کشتی‌هایش ممکن است به بندری در آنجا یا کوبا در مسیرشان به کانال بروند. اینکه آنها پس از کانال به کجا خواهند رفت، مشخص نیست.
این واقعیت که ایران در این پروژه مشارکت داشته مهم است. اینکه ایران می‌خواهد همه در مورد آن بدانند نشان می‌دهد که چگونه به توانایی‌های خود می‌بالد.
 همچنین وب سایت ISW متعلق به یک مؤسسه تحقیقاتی در موضوع جنگ و وابسته به ایالات متحده، پیرامون قدرت دریایی جمهوری اسلامی ایران می‌نویسد:جمهوری اسلامی ایران از جمله اهداف استراتژیک خود را گسترش قدرتش در خاورمیانه و عقب راندن نفوذ ایالات متحده در منطقه می‌داند. رهبری ایران، خلیج فارس و بسیاری از آسیای مرکزی را کشورهای خارجی نزدیک خود می‌داند که فرهنگ و منافع ایرانی باید در آن رسوخ پیدا کند. تحولات اخیر نیز تأیید می‌کند که ایران به این عقیده متعهد است و راهبردی برای تحقق این نتیجه دارد و پیشرفت قابل توجهی نیز در راستای آن داشته است. ایران همچنین به وضوح بیان می‌کند که بازیگری مهم و مرتبط در صحنه جهانی است که توانایی‌ها و اهداف آن باید مورد توجه کشورهای ابرقدرت قرار گیرد.
  نیروی دریایی ایران متشکل از نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (IRIN)، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (IRGCN)، همچنین ناوگان کشتیرانی تجاری آن و خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (IRISL) است. نگاهی کلی به شواهد نشان می‌دهد که نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران چند اقدام متمایز انجام داده است که منعکس‌کننده جاه‌طلبی‌های راهبردی و گسترده‌‌اش است. نخست، ایران برخی از تمرین‌های دریایی محلی خود را در جهت تحکیم یا گسترش ادعاهای ارضی در خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای خزر در اولویت قرار داده است. دوم، ارتش جمهوری اسلامی ایران به طور قابل توجهی استقرار دوربرد خود را در حمایت از روابط استراتژیک با شرکای کلیدی خود افزایش داده است. سوم، همزمان با استفاده از خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از اهداف ایران از نظر لجستیکی ممکن است در آینده نیز عملیات مشابهی را انجام دهد. در مجموع، این روندها نشان می‌دهد که ایران در حال اصلاح و گسترش فعالیت‌های دریایی خود در حمایت از اهداف استراتژیک است.
 نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران مأموریت‌های دریانوردی خود در سطح اقیانوسی را از سال ۱۳۸۸ و با هدف مقابله با دزدی‌های دریایی در خلیج عدن و با طی مسافت ۳۰۰۰کیلومتری به این منطقه آغاز کرد و پس از آن تا امروز در بازه‌های زمانی مشخص، ناوگروهای رزمی ارتش به منطقه خلیج عدن و دریای سرخ، اقیانوس‌های هند، آرام و اطلس اعزام می‌شوند و تا کنون علاوه بر اسکورت بیش از ۵۰۰۰ کشتی ایرانی، در برخی مواقع به تأمین امنیت کشتی‌های باربری سایر کشورها نیز کمک کرده‌اند.
 ایران بر جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک در خلیج فارس کنترل فیزیکی دارد. این جزایر از نظر استراتژیک درست خارج از تنگه هرمز، در خلیج فارس قرار دارند. اگرچه امارات متحده عربی مدعی مالکیت قانونی جزایر است، اما مالکیت فیزیکی جزایر مورد مناقشه نیست. چراکه ایران پادگان‌های نظامی و سرمایه‌گذاری‌های تجاری در هر یک از این جزایر دارد. این کشور امیدوار است با انجام تمرین‌های کوتاه برد که کنترل بر جزایر مورد مناقشه را نشان می‌دهد، ادعای حقوقی خود را در مورد جزایر مستحکم کند و همچنین توانایی نظامی خود را برای دشمنان احتمالی برجسته کند. ادعاهای ایران در مورد جزایر مورد مناقشه نیز به ادعای حقوقی مبنی بر کنترل دسترسی به تنگه هرمز منجر می‌شود. به همین ترتیب، ایران از ارتش دریایی خود برای افزایش ادعاهای ارضی خود در دریای خزر استفاده کرده است. ایران ادعای ثابت و شناخته شده بین‌المللی بر 12 درصد از دریای خزر دارد. ایران مدعی است که در واقع 20 درصد از دریای خزر را به عهده دارد. این کشور در سال 2012 ناوشکن جماران-2 را در دریای خزر پرتاب کرد و همچنین رزمایش مین‌برداری و مین‌روبی دریایی را انجام داد. این کشتی‌ها و رزمایش‌ها به وضوح برای افزایش ادعاهای ارضی ایران در دریای خزر غنی از مواد معدنی و ماهیگیری پرسود خاویار در آنجا طراحی شده‌اند.
 ایران همچنین رابطه‌ خوبی با چین دارد که از جنبه تجاری واردات نفت ایران از چین فاصله زیادی دارد. این کشور فناوری‌های کلیدی را در اختیار مجتمع صنعتی نظامی ایران قرار داده است. استقرار نیروی ارتش جمهوری اسلامی ایران در چین به تحکیم روابط موجود و گسترش آن کمک می‌کند. با انجام استقرارهای دوربرد در اقیانوس آرام، ایران تأیید می‌کند که شریک توانمند و قابل اعتمادی است که چین می‌تواند به آن اعتماد کند.
مأموریت ناو گروه 86 ارتش ایران بازتاب‌های فراوانی در رسانه‌‌های جهانی نیز داشته است. به طوری که این مأموریت کشورهای مستکبر و استعمارگر را به ترس انداخته است. به همین دلیل شاهد انتقاد و اظهار ترس شدید آنها از مأموریت دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران هستیم. تا جایی که روزنامه انگلیسی زبان اسرائیلی در مقاله‌ای مفصل به انتقاد و اظهار ترس پنهان خود از سفر دریایی ناوگروه 86 می‌پردازد.
هدف، پیام صلح است نه اعلام جنگ
اما از همه اینها مهم‌تر تیتر و نتیجه‌گیری فاکس نیوز، رسانه مطرح امریکایی از مأموریت دریایی ارتش ایران است. فاکس نیوز ارسال کشتی‌های ایرانی به برزیل و کانال پاناما را در تقابل این کشور با امریکا دانسته است. فاکس نیوز در این باره ادامه می‌دهد: ایالات متحده امریکا اعلامیه‌های جنگ طلبانه رژیم ایران مبنی بر استقرار دو کشتی نظامی به برزیل را دنبال می‌کند که به سمت کانال پاناما نیز در حرکت هستند، جایی که تهران اعلام کرد حضور نظامی خود را در آنجا برقرار خواهد کرد.
فرمانده کل ارتش در گفت‌و‌گو با کارکنان ناوگروه ۸۶ نیروی دریایی ارتش این مأموریت را نمادی از اراده ملی برای حضور در اقیانوس‌ها و بهره‌مندی از مواهب دریا به همراه کسب تجربه ارزشمند برای آن‍ها دانست و افزود: خودباوری و خوداتکایی از دستاورد‌های مهم این مأموریت دریایی است.
 درست است که توانایی بالای جمهوری اسلامی ایران در دریا و نیروی دریایی کشورهای مستکبر مثل امریکا و اسرائیل را به ترس وا داشته است اما در عین حال بارها مقامات ایرانی و سردار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی ارتش اعلام کردند که هدف ایران از رزمایش‌ها و مأموریت‌های دریایی ارسال پیام صلح و حمایت از کشورهای مستضعف است. تا جایی که آقاجعفری سفیر جمهوری اسلامی ایران در آفریقای جنوبی در مراسم استقبال از ناو گروه ۸۶ نیروی دریایی ارتش، ضمن خیر مقدم و خوش‌آمد به فرماندهان و سرنشینان ناوهای دنا و مکران، هدف اصلی از این دیدار را انتقال پیام صلح دوستی مردم ایران به مردم آفریقای جنوبی و همچنین مردم کل آفریقا عنوان کرد و گفت: حضور مقتدرانه ناوگان نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران در اقیانوس اطلس و میزبانی از این عزیزان در آفریقای جنوبی مایه افتخار و سربلندی ماست و بدون شک این حضور نقش مهمی در صلح و ثبات جهانی و امنیت خطوط مواصلاتی دریایی دارد.سفیر ایران از همکاری صمیمانه مقامات آفریقای جنوبی جهت انجام این دیدار تشکر کرد و اظهار داشت: این رویداد بیانگر روابط سطح بالای دو کشور است و به تقویت و توسعه همکاری‌ها میان نیروی دریایی دو کشور که در چهارچوب «آیونز» روابط خوبی دارند، کمک شایانی خواهد کرد.