پرداخت تعهدات سنگین دولت قبل در شرکت پالایش و پخش دولت سیزدهم
تأمین پایدار سوخت از مهمترین فاکتورهای امنیت انرژی در هر کشوری به شمار می‌رود، زیرا اگر تنها چند ساعت روند تولید و توزیع سوخت دچار وقفه شود، شرایط جامعه تحت تأثیر قرار می‌گیرد. از همین رو نقش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در حفظ امنیت انرژی بسیار بالا است. تا آنجا که در شرایط ناترازی گاز، در مجموع روزانه بیش از ۳۱۵ میلیون لیتر سوخت مایع در کشور به مصرف رسید. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با اشاره به اینکه حوزه سوخت‌رسانی یکی از مسائلی است که اولویت کشور به شمار می‌رود، گفته که با توجه به بالا بودن ناترازی گاز در کشور، لازم بود تا سوخت جایگزین برای صنایع و نیروگاه‌ها تأمین شود. همچنین با افت فشار گاز در مناطقی از کشور، نفت سفید و گاز مایع در بین خانوارها توزیع شد. وی ادامه داد: تا آنجا که در حوزه نیروگاهی نسبت به سال گذشته رشد 20 درصدی مصرف سوخت مایع را داشتیم و نزدیک به 17 میلیارد لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌ها تحویل شده است. در ادامه مشروح این گفت‌و‌گو را می‌خوانید.
مهمترین اقداماتی که در دولت سیزدهم در شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انجام شده است، چیست؟
در راستای سند تحول دولت، اقداماتی در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران انجام شد.
اولویت‌ها را شناسایی کردیم و در موضوع حکمرانی شرکت و روابط مالی اقدامات اساسی انجام شد.
از سوی دیگر در دولت قبل تعهداتی در کشور ایجاد شده و باقی مانده بود.
این تعهدات 75 میلیون دلار بود که باید تعیین تکلیف می‌شد و با وجود مصرف بالای بنزین در کشور، این تعهدات انجام شد.
همچنین در حوزه سامانه هوشمند سوخت در دولت قبل، بی‌توجهی شده و سامانه دچار چالش بود و مجبور بودیم آن را بازآرایی کنیم تا امنیت سامانه را افزایش دهیم.
در این اقدامات، توجه به دانش‌بنیان شدن صنعت پالایش و تکمیل زنجیره ارزش چه جایگاهی داشته است؟
در تأمین تجهیزات نیز با توجه به نامگذاری سال از سوی رهبر معظم انقلاب به نام سال «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین»، بومی‌سازی در تجهیزات را در اولویت قرار دادیم و کارتخوان‌ها در جایگاه‌های سوخت بومی شد. هر چند که از سال 86 که سهمیه‌بندی بنزین اتفاق افتاد این کارتخوان‌ها از خارج تأمین می‌شده و تا امروز با تعمیر همان کارتخوان‌های قدیمی به کار خود ادامه داده‌اند. درحالی که خرابی کارتخوان‌های جایگاه‌های سوخت در کشور به 40 درصد رسیده بود، اکنون این خرابی‌ها را به زیر 10 درصد رساندیم و با تولید بومی کارتخوان‌ها توسط یک شرکت دانش‌بنیان داخلی، رقم خرابی‌ها به صفر می‌رسد.
از سوی دیگر، زمانی که دولت سیزدهم بر سر کار آمد، موجودی کارت سوخت در کشور برای انتشار کارت‌های جدید، 10 هزار عدد بود.
با این حال، در حالی که در ابتدای سال قبل 3 میلیون و 600 هزار نفر در صف دریافت کارت سوخت بودند، با تأمین چیپست‌های این کارت، تا کنون 3 میلیون کارت سوخت صادر شده و تا پایان سال صف انتظار برای دریافت کارت سوخت به صفر رسید. در موضوع دانش‌بنیان کردن صنعت پالایش به تکمیل زنجیره ارزش توجه کردیم. تا آنجا که بومی‌سازی و برند‌سازی آغاز شده و قراردادهایی در قالب زنجیره ارزش درکشور بین مجموعه شرکت‌های پالایشی و سایر شرکت‌ها انجام شده است.
ناترازی گاز با توجه به تداوم سرمای هوا و گستردگی آن، در مواقعی بسیار زیاد بود. چه اقداماتی برای تأمین سوخت جایگزین انجام شد؟
حوزه سوخت‌رسانی یکی از مسائلی است که اولویت کشور به شمار می‌رود.
با توجه به بالا بودن ناترازی بالای گاز، لازم بود تا سوخت جایگزین را برای صنایع و نیروگاه‌ها تأمین کنیم.
همچنین با افت فشار گاز در مناطقی از کشور، نفت سفید و گاز مایع در بین خانوارها توزیع شد.
تا آنجا که درحوزه نیروگاهی نسبت به سال ماقبل از آن رشد 20 درصدی مصرف سوخت مایع را داشتیم و نزدیک به 17 میلیارد لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌ها تحویل شده است.
با توجه به اولویت تأمین سوخت مورد نیاز داخل کشور در حوزه قانون بودجه و تکالیفی که در قانون بودجه مصوب شده، تأمین فروش داخلی در 9 ماهه امسال نسبت به 9 ماهه سال قبل 133 درصد محقق شده و در عملکرد در حوزه صادرات 75 درصد تحقق برنامه را در 9 ماهه سال 1401 داشته‌ایم.
برای تداوم پایداری تأمین سوخت لازم است طرح‌های توسعه در صنعت پالایش اجرا شود تا در سال‌های آینده نیز جریان سوخت کشور ادامه داشته باشد. در خصوص طرح‌های توسعه‌ای نیز توضیح بفرمایید.
اقداماتی را در حوزه توسعه انجام دادیم و برخی از این طرح‌ها را نیز به بهره‌برداری رساندیم. پالایشگاه آبادان یکی از پالایشگاه‌های طرح تثبیت ظرفیت پالایشی کشور بوده که این واحد به بهره‌برداری رسیده است.
این واحد، بزرگترین واحد پالایشی منطقه است که با ظرفیت 210 هزار بشکه در روز در حوزه کیفی‌سازی و قانون هوای پاک مؤثر خواهد بود.
همچنین برای پالایشگاه‌ها برنامه تولید با توجه به زنجیره ارزش را پیش‌بینی کردیم که بر این اساس شاخص‌ها تعیین و پایش می‌شود.
از سوی دیگر، اقدامات خوبی از منظر تنظیم‌گری و رگولاتوری روابط برای شفافیت بیشتر را انجام دادیم و در بهینه‌سازی مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری نیز به تکالیف عمل می‌کنیم.
در مجموع ظرفیت‌ها در حوزه صنعت پالایش و پخش خوب بوده، البته کافی نیست و باید زنجیره تولید اتفاق بیفتد و ارزش افزوده داشته باشیم.
در حوزه مدیریت مصرف نیز باید توجه بیشتری انجام شود و به سمت سودمحوری برویم تا فرآورده‌های نفتی که می‌توانند ارزش افزوده بالایی برای کشور داشته باشند تنها به عنوان سوخت در حوزه حمل و نقل مصرف شود.
البته ایجاد زنجیره ارزش، همکاری سایر دستگاه‌ها از جمله بخش حمل و نقل، خودرو، ساختمان و صنایع را می‌طلبد.
ایران در مقایسه با پیش از پیروزی انقلاب به موفقیت‌های بزرگی در صنعت پالایش دست یافته، مهمترین این موفقیت‌ها از نظر شما کدام است؟
ظرفیت پالایشی قبل از انقلاب بسیار پایین بوده است، در حالی که اکنون 10 پالایشگاه در کشور روزانه تا 2.2 میلیون بشکه نفت و میعانات گازی را پالایش می‌کنند. یکی از پالایشگاه‌های مهم ایران که بعد از انقلاب ساخته شده و به بهره‌برداری رسیده است، پالایشگاه ستاره خلیج فارس است که روزانه حدود 450 هزار بشکه میعانات گازی را پالایش می‌کند. این در شرایطی است که پیش از انقلاب میعانات گازی در کشور تولید نمی‌شد. همچنین پیش از انقلاب اسلامی در سال 57 زنجیره ارزشی در پالایشگاه‌ها وجود نداشت و تنوع‌سازی فرآورده‌های نفتی اتفاق نمی‌افتاد.
خام‌فروشی نیز در پیش از انقلاب اتفاق می‌افتاد و ایران نفت خام را صادر می‌کرد و در مقابل با چند برابر قیمت فرآورده را به کشور وارد می‌کرد، اما امروز این سیستم برعکس شده و نفت خام در کشور فرآورش می‌شود. همچنین تجهیزات 100 درصد از خارج تأمین می‌شد، اما امروز 85 درصد از تجهیزات پالایشی در داخل کشور ساخته می‌شود که افتخار بزرگی برای نظام جمهوری اسلامی ایران است.
کاتالیست‌ها نیز یکی از مواردی بوده که همواره از خارج کشور تأمین می‌شده و برای اولین بار در پالایشگاه شازند کاتالیست بومی را شارژ کردیم و به بهره‌برداری رسیده است.
البته در کنار افزایش ظرفیت تولید، میزان مصرف نیز افزایش یافته و اکنون 25 میلیون خودرو در کشور تردد می‌کنند، بنابر این نیاز است تا سهم مصرف را تأمین کنیم. مدیریت مصرف یکی از مباحثی است که نیازمند توجه جدی است.
برای مدیریت مصرف چه اقداماتی انجام شده است؟
با توجه به رشد مصرف و شرایط ناترازی، تنوع سبد سوخت را انجام دادیم که یکی از بحث‌ها توسعه صنعت سی‌ان‌جی با هدف جایگزینی مصرف بنزین بوده است. اکنون روزانه 22 میلیون متر مکعب سی‌ان‌جی در کشور مصرف می‌شود که اگر این توسعه انجام نمی‌شد مصرف بنزین به همین میزان افزایش پیدا می‌کرد. اقدامات دیگر در زمینه مدیریت مصرف، با توجه به سیاست کشور یک سیاست غیر قیمتی بود. اختلاف شکاف قیمتی ایران با همسایگان باعث جذابیت قاچاق می‌شود. امروز بنزین در کشور1500 تومان است و در کشورهای همسایه 40 هزار تومان فروخته می‌شود، بنابر این فرایند مدیریت هوشمند ضروری بود و از همین رو سهمیه‌بندی بنزین از سال 86 در کشور آغاز شد. با این روش ناترازی بنزین را تا حدی حل کردیم و با بهره‌برداری از طرح‌های پالایشی، در شرایط مازاد صادرات به بازارهای هدف آغاز شد.
تحریم‌ها چه تأثیری بر صنعت پالایش ایران گذاشته است؟
ایران در مقایسه با سایر کشورهایی که با تحریم روبه‌رو بودند، شرایط بسیار بهتری دارد. نگاهی به کشورهایی که 2 سال تحریم را تجربه کرده‌اند، نشان می‌دهد که این کشورها حتی نتوانستند ظرفیت‌های قبلی خود را حفظ کنند، اما برای ایران تحریم فرصت ایجاد کرد و از آن فرصت‌ها استفاده کردیم تا به خودکفایی در بخش‌های مختلف برسیم.
در بخش تأمین مواد شیمیایی، کاتالیست، دانش فنی و بومی‌سازی، پیش از انقلاب تمام دانش فنی خریداری می‌شد، اما امروز ما می‌توانیم بگوییم صاحب دانش فنی شدیم و این دانش فنی بومی شده است و حتی می‌توانیم دانش فنی را به کشورهای دیگر منتقل کنیم. همچنین امروز کاتالیست ما در کشورهای خارجی مصرف می‌شود.
آخرین وضعیت ساخت پتروپالایشگاه‌ها در کشور چگونه است؟
در موضوع احداث پالایشگاه‌های جدید برنامه‌ریزی کردیم که از آن جمله پتروپالایشگاه 300 هزار بشکه‌ای شهید قاسم سلیمانی است که در قانون بودجه سال‌جاری آمده است. در حال حاضر نیز، مشارکت شکل گرفته و بخشی از مجوزها اخذ شده و امیدواریم عملیات اجرایی با ترکیب مشارکت‌نامه امضا شده با بانک‌ها، آغاز شود.
وضعیت استاندارد فرآورده‌های نفتی چگونه است؟
امروز حدود 75 درصد بنزین ایران در حد استانداردهای یورو است.
همچنین روزانه 16 میلیون لیتر نفتگاز با استاندارد یورو 5 با اجرا و بهره‌برداری از پروژه گوگردزدایی پالایشگاه اصفهان به چرخه سوخت کشور اضافه شده است.
در زمینه توزیع و انتقال فرآورده، اقدامات انجام شده در دولت سیزدهم چه بوده است؟
زیرساخت‌هایی در بخش صادرات ایجاد شده و برای اولین بار صادرات دریایی گاز مایع را شروع کردیم.
همچنین در حوزه ریلی ظرفیت تنوع‌سازی شبکه حمل و نقل سوخت را پیگیری کردیم و اولین بار است که از جنوب کشور سوخت مایع را به مقصد زاهدان جا‌به‌جا می‌کنیم و در شرایط افت دمایی سوخت مایع شامل نفت سفید و نفتگاز این استان به صورت پایدار تأمین می‌شود. همچنین در استان سیستان و بلوچستان توجه ویژه‌ای برای تأمین سوخت وجود دارد و با سفر برخی اعضای هیأت دولت به این استان، ساخت 50 جایگاه جدید سی‌ان‌جی با هدف تنوع سبد سوخت در دستور کار است.
علاوه بر اینها چه مواردی بوده که در دولت سیزدهم به سرانجام رسیده است؟
در این دولت با زیرساخت‌هایی که در قالب اقدام جهادی و سریع بوده در بخش شفاف‌سازی اقداماتی انجام دادیم و از سال 97 تکالیفی بوده که تمرکز حساب‌ها در خزانه دولت اتفاق می‌افتاد. در این بخش با هماهنگی با بانک مرکزی تمرکز حساب‌ها را به نتیجه رساندیم.از سوی دیگر، برای روابط مالی و شفاف‌سازی مورد تأکید دولت، لازم بوده تا شرکت را شرکت توسعه‌ای کنیم و اساسنامه توسعه را گرفتیم و حرکت به سمت توسعه است تا با مشارکت با بخش خصوصی این اقدامات انجام شود.همچنین اتصال به سامانه درگاه ملی مجوزها در وزارت نفت برای اولین در این شرکت اتفاق افتاده است. برای تقویت ناوگان حمل و نقل نیز تفاهمنامه‌ای با بانک‌ها و برخی شرکت‌های خودروسازی امضا شد که آذرماه امسال به نتیجه رسید. از سوی دیگر شاخص‌های تولید افزایش داشته و در بنزین 7 درصد و در نفتگاز 3.5 درصد رشد تولید نسبت به سال قبل ثبت شده است.یکی دیگر از اقدامات، تأمین بودجه قیر تهاتری بوده که به دستگاه‌های اجرایی تحویل دادیم که ارزش آن 190 هزار میلیارد تومان معادل 2.5 میلیون تن بوده است.
چه فعالیت‌هایی در خارج از کشور داشته‌اید؟
اولین بار در حوزه پالایش و پخش، قرارداد تعمیرات پالایشگاه‌هایی در خارج از ایران را امضا کردیم که مربوط به پالایشگاهی در ونزوئلا است. با این اقدام، علاوه بر امکان صادرات نفت خام ایران و فرآورش آن در پالایشگاه فراسرزمینی، تعمیرات اساسی نیز توسط ایران انجام می‌شود که به صادرات خدمات فنی و مهندسی و رونق تولید سازندگان تجهیزات نفت ایرانی منجر خواهد شد.کالای ایرانی که برای تعمیرات اساسی این پالایشگاه ارسال شده حجم بالایی دارد و حدود 1300 قلم کالای ایرانی منتقل و جایگزین شده است. این اقدام علاوه بر صدور خدمات فنی و مهندسی به اعتمادسازی برای کالای ایرانی منجر خواهد شد.
صنعت پالایش کشور به عنوان مهمترین و بزرگترین صنعت در جلوگیری از خام‌فروشی صنعت نفت نقش‌آفرینی می‌کند. ظرفیت این صنعت ۲.۲ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی است. چه اقداماتی برای کاهش خام‌فروشی در دولت سیزدهم برنامه‌ریزی شده است؟
در راستای سیاست جلوگیری از خام‌فروشی، چند اقدام کلان در مجموعه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انجام دادیم و مسیر ریل‌گذاری را اصلاح کردیم. یکی از این مواردی که در شرکت‌های پالایشی مورد توجه قرار گرفت این بود که اجرای قانون هوای پاک که از سال ۹۲ تا سال ۹۹ استمهال شده بود در دستور کار قرار گرفت و عملیاتی شد.
با توجه به اینکه روند تولید نفت خام ایران به سمت سنگین‌تر شدن می‌رود، لزوم اصلاح واحدهای پالایشی برای کاهش تولید نفت کوره ضروری است.
همچنین جلساتی با سهامداران و مدیران عامل شرکت‌های پالایشی داشتیم تا هر کدام از آنها طرح جامعی ارائه دهند که این طرح در چند بخش اهمیت ویژه داشت. در گام اول در کنار تثبیت ظرفیت شرکت‌های پالایشی توجه به کیفی‌سازی نیز مورد توجه بود تا پالایشگاه‌ها پروژه‌محور کار کنند. در این چهارچوب، نگاه بر این بود که کیفی‌سازی را در طرح‌های زیست‌محیطی اجرا کنیم.
از سوی دیگر با توجه به اینکه روند تولید نفت خام ایران به سمت سنگین‌تر شدن می‌رود، لزوم اصلاح واحدهای پالایشی برای کاهش تولید نفت کوره ضروری است. از آنجا که اجرای این طرح نیاز به اخذ لیسانس داشت از منابع داخلی استفاده کرده و پژوهشگاه نفت در این عرصه وارد شد و از ظرفیت‌های پژوهشی استفاده کردیم. همچنین بخشی از لیسانس‌ها از مجموعه‌های بیرونی تأمین شد.
از سوی دیگر، برای افزایش راندمان از توان شرکت‌های دانش‌بنیان نیز استفاده شد.
در مورد کیفی سازی تولیدات پالایشی چه اقداماتی لحاظ شده است؟
اتفاق دیگر این بود که در کیفی‌سازی، یکی از چالش‌ها بحث نقدینگی و تأمین منابع مورد نیاز بود تا منابع تعیین تکلیف شود. در این راستا، تکلیفی برای برخی شرکت‌های پالایشی ایجاد شد تا ۳۰ درصد از سود پالایشی خود را برای پروژه‌های کیفی‌سازی فرآورده‌ها وارد کنند. در بودجه سال ۱۴۰۲ هم تکلیف قانونی برای این موضوع تعیین کردیم و در مجلس مصوب شد که ۴۰ درصد از سود پالایشگاه‌ها در پروژه‌های کیفی‌سازی هزینه شود.
به موازات آن تکلیف، براساس شاخص‌های کیفی اگر شرکت‌های پالایشی با تأیید مشاور صاحب صلاحیت که مورد تأیید وزارت نفت، اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه است، طبق برنامه جلو نروند و با توجه به پیشرفت فیزیکی هر کدام از شعبه‌ها اگر انحرافی نسبت به تعهد داشته باشند در بحث ۵ درصد تخفیفی که در اعمال خوراک آمده تجدیدنظر شود. این موضوع علاوه بر آنکه باعث تسریع در اجرای پروژه‌های کیفی‌سازی پالایشگاه‌ها خواهد شد، همچنین در بلندمدت به نفع سهامداران خواهد بود.
در سال‌های گذشته طرح‌های پالایشی مطرح شد اما به نتیجه نرسید. اکنون شرایط این طرح‌ها چگونه است و آیا در دولت سیزدهم اجرای این طرح‌ها در دستور کار قرار دارد؟
برخی پروژه‌ها مانند پالایشگاه مهر خلیج فارس در سال‌های گذشته مطرح شده و قرار بود در کنار پالایشگاه ستاره خلیج فارس ساخته شود. با این حال مشکلاتی با پالایشگاه ستاره خلیج فارس بر سر زمین، یوتولیتی، خوراک و اتصال به خط لوله داشت که جلساتی را در این زمینه برگزار کردیم تا در شرایط مناسب پروژه را نهایی کنند.
پالایشگاه مهر با توجه به قانون که تکلیف کرده و تسهیلاتی که پیش‌بینی‌شده در حال ساخت است و خرید تجهیزات را انجام دادند. اکنون این پروژه ۵۵ درصد پیشرفت دارد البته نیاز است سرعت بگیرد.
همچنین ۴ پالایشگاه در سیراف نیز اعلام کرده‌اند که در سال ۱۴۰۲ به بهره‌برداری می‌رسند. جلساتی با ۴ پالایشگاه داشتیم و مجموعه‌ای در داخل شرکت تشکیل دادیم تا وضعیت پروژه‌ها را تسهیل کنند.
برای تسهیل در اجرای پروژه، پالایشگاه خوزستان را در ۲ فاز پیش‌بینی کردیم و در مجموع ۱۸۰ هزار بشکه ظرفیت آن خواهد بود.در موضوع تأمین خوراک نیز برخی پروژه‌ها وجود داشت که به نتیجه نرسیده بود. یکی از این پروژه‌ها پالایشگاه خوزستان بود که حتی مجوز خوراک آن ابطال شده بود. در دولت سیزدهم با مطالعاتی که دوباره انجام گرفت، خوراک احیا شد و با آنالیز خوراک پروپوزال فنی را تهیه کردیم و تفاهمنامه‌ای با شرکا داریم. با نهایی‌شدن نحوه تأمین خوراک و خط لوله‌ای که باید احداث شود، در سال ۱۴۰۲ به سمت اجرای این پروژه خواهیم رفت.
برای تسهیل در اجرای پروژه پالایشگاه خوزستان را در ۲ فاز پیش‌بینی کردیم و در مجموع ۱۸۰ هزار بشکه ظرفیت آن خواهد بود. سهامدار این پالایشگاه ۱۰۰ درصد مجموعه پالایش و پخش است.
همچنین پتروپالایشگاه شهید سلیمانی نیز که در دولت سیزدهم مصوب شد، در محلی که برای پالایشگاه هرمز در نظر گرفته شده بود، ساخته می‌شود و ۲۵ تا ۳۰ درصد محصولات تولیدی آن به سمت تولید محصولات پتروشیمی هدایت خواهد شد.
اکثر مراکز تولید فرآورده‌های نفتی ایران در جنوب کشور متمرکز شده و این در حالی است که بیشترین مصرف در نیمه شمالی قرار دارد. برای امنیت انرژی و تأمین بموقع فرآورده‌های نفتی چه برنامه‌ای در دستور کار دارید؟
با توجه به توان کشور در تولید فرآورده‌های نفتی و بعد مسافتی که وجود داشت نیاز بود تا افزایش ظرفیت تولید همراه با توسعه پایین‌دست انجام شود. این در حالی بود که در سال‌های گذشته و در دولت قبل زیرساخت‌های لازم ایجاد نشده بود. بنابراین لازم بود تا هزینه‌های حمل و نقل را کاهش دهیم زیرا روند مصرف فرآورده‌های نفتی در کشور رو به افزایش است و باید هزینه‌ها را مدیریت می‌کردیم از همین رو تصمیم گرفتیم تا الگوی حمل را تغییر دهیم که در این راه ساخت ۳ خط لوله جدید در نقاط تهدید مجموعه و در زمان ناترازی و مصرف بالای سوخت پیش‌بینی شد.
خط لوله تابش از خطوط مهم مجموعه خواهد بود که هم از بعد پدافندی هم از بعد اقتصادی اهمیت دارد. در حال حاضر انتقال فرآورده‌های نفتی از طریق خط لوله از مسیر تهران به مناطق شمال شرقی کشور اتفاق می‌افتد و اگر در این مسیر اتفاقی رخ دهد کل آن منطقه با مشکل روبه‌رو خواهد شد.
از سوی دیگر مسافت طی شده از این مسیر بسیار طولانی است. در همین راستا خط لوله تابش از کرمان تا خراسان ساخته خواهد شد که تأمین پایدار سوخت مورد نیاز را تأمین خواهد کرد و در صورت مدیریت مصرف، فرصت صادراتی بالایی برای کشور ایجاد می‌کند.
با ساخت خط لوله تابش، ۶۰۰ کیلومتر مسافت جابه‌جایی در خطوط لوله را کاهش می‌دهیم و تردد یک هزار و ۷۰۰ نفتکش جاده‌پیما کم خواهد شد که تا ۲ میلیون لیتر کاهش مصرف گازوئیل را به دنبال خواهد داشت.
خط لوله بعدی که ساخت آن در دستور کار قرار گرفت، خط لوله پارس است؛ این در حالی است که از اول انقلاب تا امروز در منطقه فارس خط لوله نداشتیم و پالایشگاه شیراز ظرفیت نیز با ۵۵ هزار بشکه، ظرفیت محدودی برای تأمین سوخت آن منطقه را دارد. بنابراین فرآورده‌های نفتی با نفتکش‌های جاده‌پیما از جنوب و یا از شمال و پالایشگاه اصفهان تأمین می‌شود.
بنابراین ضروری بود یا توسعه پالایشگاهی انجام شود و یا مسیر خط لوله فراهم شود که در همین مسیر خط لوله پارس برنامه‌ریزی شد که روزانه ظرفیت انتقال ۱۲ میلیون لیتر فرآورده را دارا خواهد بود که علاوه بر مدیریت حمل و نقل جاده‌ای، کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی را نیز به دنبال خواهد داشت.
برای ساخت این خطوط لوله مدتی زمان برای اخذ مجوز شورای اقتصاد لازم بود و امروز مطالعات مسیریابی انجام شده و به دنبال اخذ مجوزهای زیست‌محیطی هستیم و جلساتی با سرمایه‌گذاران برگزار می‌کنیم و روش سرمایه‌گذاری فاینانس خواهد بود.
امیدواریم در ۳ ماهه اول سال ۱۴۰۲ فرایند اجرایی کار را جلو ببریم. جلسات فشرده برای مجموعه پیمانکاران و متقاضیان فاینانس و خود پیمانکار طرح در قالب کنسرسیوم برگزار شده تا به امضای قرارداد برسیم.
پالایشگاه شهید سلیمانی یکی از مهمترین طرح‌های پالایشی و البته پتروشیمی کشور است که در دولت سیزدهم قرارداد آن امضا شد. ساخت این پالایشگاه اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
مطالعات امکان‌سنجی آن انجام شده است. مشارکت‌نامه‌ای با مجموعه بانک‌ها امضا شده و باید شرکت را ثبت کنیم تا فعالیت‌های اجرایی آن آغاز شود، البته برای حضور بانک‌ها، آنها نیازمند اخذ مجوز هستند و با توجه به اینکه پروسه اخذ مجوز زمان‌بر بود، پروژه را به طرح تبدیل کردیم و مجری طرح انتخاب شد تا عملیات اجرایی را آغاز کند.
با ساخت خط لوله تابش، ۶۰۰ کیلومتر مسافت جابه‌جایی در خطوط لوله را کاهش می‌دهیم و تردد یک هزار و ۷۰۰ نفتکش جاده‌پیما کم خواهد شد.
اکنون زمین را در اختیار گرفتیم و درخواست مجوزهای زیست‌محیطی نیز آماده است. همچنین از آنجایی که این طرح در جای قبلی طرح پالایشگاه هرمز احداث خواهد شد، صورت‌های مالی را نهایی کردیم تا منابع هزینه شده به این پروژه منتقل شود.
بنابراین فرایند اجرایی ساخت پتروپالایشگاه شهید سلیمانی با مجری طرح در حال انجام است تا با اخذ مجوز بانک‌ها، روند تبدیل مجری به شرکت انجام شود. در حال حاضر نیز مجری طرح شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت است.
اگرچه فاز طراحی یکپارچه دیده شده اما فاز شامل ۴ فاز خواهد بود.
پالایشگاه مروارید مکران هم بخش‌هایی اجرا شده و نقدینگی از محل نفت‌خام پیش‌بینی شده با اقدامات ستاد اجرایی فرمان امام و بانک ملت ساخت بخش مخازن آغاز شده است.
کیفی‌سازی فرآورده‌های تولیدی پالایشگاه‌ها سال‌ها است که به عنوان یک تکلیف قانونی مطرح شده است. در دولت سیزدهم در این زمینه چه اقداماتی انجام شده و چه اقداماتی در دستور کار قرار دارد.
یکی از مهمترین اقدامات تولید ۱۶ میلیون لیتر گازوئیل با کیفیت یورو ۵ بود که با اجرای آن از ۱۱۰ میلیون لیتر ظرفیت تولید گازوئیل در کشور ۵۵ میلیون لیتر با استاندارد یورو ۴ و ۵ تولید می‌شود.
در پالایشگاه تبریز نیز طرحی در حال اجرا است تا همه گازوئیل خود را با استاندارد یورو ۴ و ۵ تولید کند که انتظار داریم تا پایان سال به نتیجه برسد. در پالایشگاه شیراز نیز بخش بنزین آن تا خرداد به نتیجه می‌رسد و بنزین تولیدی این پالایشگاه با استاندارد یورو ۴ و ۵ تولید خواهد شد.
البته بهره‌برداری از بزرگترین واحد تقطیر خاورمیانه در پالایشگاه آبادان با حضور رئیس‌جمهوری مهمترین اقدام در این زمینه بود که با بهره‌برداری از آن طرح تثبیت ظرفیت پالایشگاه به میزان ۲۱۰ هزار بشکه انجام شد. واحدهای قدیمی را باید حذف می‌کردیم؛ از سنوات گذشته این اقدامات انجام نمی‌شد و این در حالی بود که این واحدها راندمان ۴۰ درصد را داشتند و تلفات انرژی بالا بود و تفکیک نفت خام به خوبی انجام نمی‌شد. البته علاوه بر واحد تقطیر، واحدهای پایین‌دستی آن نیز دیده شده که علاوه بر افزایش تولید بنزین، کاهش نفت کوره و تثبیت خوراک برای پتروشیمی را تأمین می‌کند.
همچنین خوراک روغن‌سازی تثبیت می‌شود و سهم نفت کوره از تولیدات پالایشگاه آبادان از ۴۶ درصد به ۲۷ درصد می‌رسد. تولید ۵ میلیون نفتا، نیز ظرفیت تولید این فرآورده را از ۱۰ میلیون لیتر به ۱۵ میلیون لیتر می‌رساند. در نفت گاز نیز ظرفیت از ۱۵ میلیون لیتربه ۲۲ میلیون لیتر خواهد رسید.
اجرای فاز ۲ تکمیلی نیز در حال انجام است که بخشی از آن در خرداد و بخشی نیز در شهریور به بهره‌برداری خواهد رسید.
نکته بعدی این است که در پالایشگاه آبادان مدل و الگوی پالایشی به دو سمت رفت. یک سمت اینکه حداکثر تولید بنزین در فاز ۳ اتفاق افتاد و حداکثر تولید نفت گاز نیز در دستور قرار گرفت.
البته بیشتر نگاه این بود تا نفت گاز را کیفی کنیم زیرا ممکن است زمانی بخواهیم به سمت خودروهای دیزلی سبک برویم و شرایط بازار نیز نشان می‌داد تقاضا برای دیزل بیشتر است.
از سوی دیگر، با اجرای این طرح بجز پالایشگاه اراک، اکنون پالایشگاه آبادان نیز واحد هیدروکراکر و کت کراکر دارد و دو مدل فرآورده تولید می‌کند. همچنین در شرایط خاص در پالایشگاه آبادان می‌توانیم تا ۵۰۰ هزار بشکه نیز ظرفیت پالایشی داشته باشیم.
در واقع پالایشگاه آبادان دو مزیت دارد.اول اینکه با این الگو هم نفت خام سبک و هم نفت خام سنگین امکان فرآورش دارد و دو گرید نفت خام را همزمان می‌تواند فرآورش کند.
با توجه به مصرف بالای بنزین در کشور، آیا برنامه‌ای برای تنوع سبد سوخت وجود دارد؛ بویژه توسعه سی ان جی در چه مرحله‌ای قرار گرفته است؟
در سال‌های گذشته و با مجوز شورای اقتصاد تبدیل رایگان خودروهای عمومی در دستور کار قرار داشت که در این طرح تا کنون ۲۵۰ هزار خودرو گازسوز شده‌اند.
از سوی دیگر علاوه بر افزایش خودروهای گازسوز، توسعه جایگاه‌های سی ان جی نیز در دستور کار قرار گرفته که بر این اساس ۴۰۰ جایگاه جدید سی ان جی ایجاد خواهد شد و ساخت ۴۰ جایگاه جدید در استان سیستان و بلوچستان نیز بر همین اساس انجام خواهد شد.
سه نوع جایگاه سی ان جی در کشور وجود دارد.نوع اول آن جایگاه‌هایی است که اشخاص علاوه بر ساخت ابنیه، تجهیزات را هم آماده کردند.
نوع دوم جایگاه‌هایی است که زمین و فضا از سوی شهرداری، تجهیزات از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اختصاص پیدا کرد و نوع سوم نیز جایگاه‌هایی است که به آنها کارمزد ویژه اختصاص دادیم.
با این حال از ساخت جایگاه توسط بخش خصوصی و حتی تبدیل رایگان خودروها استقبال نشد زیرا تفاوت قیمت بین بنزین و سی ان جی زیاد نیست.
تفاهمنامه‌هایی نیز با شرکت‌های خودروسازی برای تولید خودروهای دوگانه‌سوز کارخانه‌ای انجام شد. آیا این تفاهمنامه‌ها به تولید خودروهای گازسوز منجر شده است؟
از آنجا که تسهیلات از مسیر بانکی به خودروسازان پرداخت خواهد شد، شرکت خودروسازی باید تضامینی می‌داد اما این کار انجام نشد. از سوی دیگر هزینه‌ها را نسبت به توافق اولیه افزایش دادند.
در حوزه ساخت داخل و صدور خدمات فنی و مهندسی چه اقداماتی انجام دادید؟
در مجموعه وزارت نفت بالاترین شرکتی که در حوزه بومی‌سازی کار کرده مجموعه پالایش و پخش است. در این میان ساخت کاتالیست آر سی‌دی را بومی کردیم و قرار بر این شد چند ماه بعد که نتیجه فرایند یک مرحله‌ای مشخص شد کار را ادامه دهیم. این کاتالیست در پیش تصفیه واحد کت کراکر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در پالایشگاه‌های مختلف نیز کاتالیست‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفت و صادرات کاتالیست نیز از کشور در جریان است و میزان صادرات حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ تن برآورد می‌شود.
همچنین در پالایشگاه‌های فراسرزمینی نیز ورود کردیم و در حوزه‌های برق، مواد شیمیایی، ابزار دقیق و... اقداماتی را انجام دادیم. در مجموع نزدیک یک میلیون و ۵۰۰ هزار قلم کالای ساخت داخل را به پالایشگاه‌های فراسرمینی صادر کردیم. در این میان تنوع اقلام بالا بوده و صادرات این کالاها ۵۰ تا ۶۰ میلیون یورو درآمد ارزی برای کشور داشته است.
صادرات کاتالیست از کشور در جریان است و میزان صادرات حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ تن برآورد می‌شود. البته حضور در پالایشگاه‌های فراسرزمینی جدید است و در کنار کارهای داخل کشور این بستر و اعتمادسازی ایجاد خواهد شد تا بتوانیم بازارها را توسعه دهیم.
مصرف بنزین در ایام تعطیلات عید رکوردشکنی کرد. البته در مجموع سال گذشته نیز مصرف بنزین بالاتر از ۱.۳ میلیون لیتر در روز را نشان می‌دهد. برای مدیریت این روند مصرف چه اقداماتی در دستور کار دارید؟
در بنزین چند نکته باید توجه شود. با توجه به اینکه در کشور روند تولید خودرو، روند شتاب‌دهنده‌ای است و در روند بهینه‌سازی اقدامی نشده بنابراین مصرف بیشتر سوخت اجتناب‌ناپذیر است.
از سوی دیگر در سال‌های اخیر اسقاط خودروهای فرسوده نیز دنبال نشده و با وجود ورود خودروی جدید، اما خودروهای قدیمی نیز تردد می‌کنند. نکته مهم آن است که خودروهای قدیمی مصرف سوخت بالاتری دارند و این موضوع علاوه بر آسیب به محیط زیست، مصرف سوخت کشور را نیز بشدت افزایش می‌دهد.
بنابراین اگر در خصوص بهینه‌سازی اقدامی نکنیم و یا سبد سوخت متنوع نشود تولید بنزین کشور نمی‌تواند همزمان پاسخگوی نیاز کشور باشد.
اقدام مهمی که برای سیاست‌های مدیریتی مصرف سوخت انجام شد، توجه به سامانه هوشمند سوخت بود و مردم را تشویق کردیم تا از کارت سوخت شخصی استفاده کنند تا با کنترل تراکنش‌ها، تا حدی جلوی قاچاق سوخت گرفته شود.
برای رسیدن به این مهم، روند تولید کارت سوخت و صدور آن را سرعت دادیم و اکنون صدور کارت سوخت به صورت ماهانه انجام می‌شود. در نهایت توانستیم ظرفیت تولید کارت سوخت را از ۴۰ هزار قطعه به ۱۰۰ هزار قطعه برسانیم. اقدام دیگر این بود که مدیریت تأمین و عرضه را انجام دادیم.
با این حال لازم است تا در مدیریت مصرف فرهنگ‌سازی و در سیاست‌های بهینه‌سازی تجدیدنظر شود.
با این اقدامات اما با آغاز سفرهای نوروزی، مصرف بنزین رشد کرد تا آنجا که از ۲۰ اسفند تا پایان سال گذشته، میانگین مصرف روزانه بنزین ۱۱۵ میلیون لیتر بود.
با شرایطی که در مصرف بنزین کشور وجود دارد، تلاش این است تا تولید بنزین روی ۱۱۵ میلیون بشکه در روز تثبیت شود و اکنون پالایشگاه‌ها در حداکثر ظرفیت کار می‌کنند. البته ذخیره‌سازی نیز پیش‌بینی شده است.
برای مقابله با قاچاق گازوئیل چه تصمیماتی گرفته شده است؟
قیمت گازوئیل در داخل کشور ۳۰۰ و ۶۰۰ تومان است و این در حالی است که این سوخت در کشورهای همسایه تا ۴۰ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود. این اختلاف قیمت انگیزه برای قاچاق ایجاد کرده و آن را از نظر اقتصادی جذاب می‌کند.
برای کنترل قاچاق باید بارنامه‌های صوری مورد توجه قرار گیرد. در این خصوص اگر سامانه سپهتن و سیپاد راه‌اندازی شود تا حد زیادی از قاچاق گازوئیل جلوگیری خواهد شد.
در حال حاضر روزانه ۸۴ میلیون لیتر گازوئیل در حوزه حمل و نقل مصرف می‌شود اما بررسی‌ها نشان می‌دهد این عدد نباید بیشتر از ۵۰ میلیون لیتر در روز باشد.
در مجموع مصرف گازوئیل در کشور براساس پیش‌بینی‌ها نباید بیشتر از ۷۵ میلیون لیتر در روز باشد و از همین رو اختلاف حدود ۱۰ میلیون لیتری مصرف واقعی گازوئیل و توزیع آن در کشور وجود دارد.
وضعیت تحویل سوخت به نیروگاه‌ها در سالی که گذشت چگونه بود؟
در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۰ میلیارد لیتر سوخت مایع تحویل نیروگاه‌های کشور شد که رقم بسیار بالایی است. انتقال این حجم از سوخت نیاز به زیرساخت دارد و با توجه روند افزایشی مصرف، باید در سیستم تولید، توزیع و ذخیره‌سازی سرمایه‌گذاری‌های لازم انجام شود.