معاون وزیر نفت:
تحول بنیادین صنعت نفت در دولت سیزدهم
شرکت ملی نفت ایران از سال ۱۳۳۰ تاکنون عهده‌دار سامان‌بخشی و سیاستگذاری فعالیتهای صنعت نفت اعم از اکتشاف، حفاری، تولید، پژوهش و توسعه و همچنین صادرات نفت‌وگاز بوده است. این شرکت با در اختیار داشتن ذخیره‌های عظیم هیدروکربوری، یکی از بزرگترین شرکت‌های نفتی جهان به شمار می‌آید. با پیشرفت دانش و فناوری صنعت نفت و پیچیده‌تر شدن مناسبت‌های اقتصادی و سیاسی، جایگاه شرکت ملی نفت ایران نیز ارتقا یافت. از این‌رو سیاست‌های ملی، منطقه‌ای و همکاری با کشورهای مهم صنعتی در زمینه تأمین انرژی و ایجاد ثبات در بازارهای جهانی نفت در دستور کار این شرکت قرار دارد.
شرکت ملی نفت ایران بر‌اساس اصل ۴۴ قانون اساسی با تفویض اختیار به بخش‌های گوناگون، ضمن نظارت عالی بر فعالیت صنعت نفت، اقدامات مؤثری در زمینه تأسیس بنگاه‌های اقتصادی به انجام رسانده است. همچنین با تأمین منابع مالی و اقلام مورد نیاز توسعه و رشد در راستای به روز‌رسانی دانش و فناوری در زمینه اکتشاف، حفاری و بهره‌برداری با اعتماد به متخصصان و کارکنان ایرانی، گام‌های بلندی در این راه برداشته است.
شرکت ملی نفت ایران مجموعه‌ای سازمان یافته از واحدهای‌های مختلف از جمله پژوهشگاه صنعت نفت، شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، صندوق‌های بازنشستگی، پس‌انداز و رفاه کارکنان، شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، شرکت نفت و گاز پارس، شرکت نفت فلات قاره ایران، شرکت نفت و گاز اروندان، شرکت نفت خزر و شرکت ملی حفاری ایران، شرکت مهندسی و توسعه نفت، شرکت پایانه‌های نفتی ایران و سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس است.با هدف بررسی آخرین تحولات و اقدامات صورت گرفته در این زمینه گفت‌و‌گویی با محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران انجام شده که از نظر می‌گذرد:
یکی از اتفاقات مهم دردولت سیزدهم پیگیری ذخیره‌سازی برای جبران ناترازی گاز در فصل سرد سال است در زمینه ذخیره‌سازی، شرکت ملی نفت ایران چه برنامه‌ای دارد؟
به‌طور معمول، ذخیره‌سازی گاز یا در میادین هیدروکربوری صورت می‌گیرد و یا در میادین غیرهیدروکربوری، در حال حاضر مخزن ذخیره‌سازی سراجه فعال بوده که طبق برنامه گاز تولیدی مازاد در 8 ماهه گرم سال به مخازن تزریق شده تا در فصل سرد سال از آن استفاده مناسبی شود. میدان دیگر، شوریجه بوده که فاز نخست آن برای ذخیره‌سازی اجرایی شده و برنامه اصلی، توسعه فاز دوم است. هرچند که درحال حاضر تعداد دیگری از ساختارهای ذخیره‌سازی در مراحل اکتشاف و توصیف بوده و هنوز به مرحله توسعه نرسیده که این امر مستلزم انجام امور اکتشاف و توصیف است. واقعیت این است که ذخیره‌سازی یک امر بالادستی بوده و به صورت اصولی ذخیره‌سازی در زمره فعالیتهای شرکت ملی گاز ایران نیست چون فعالیت شرکت ملی گاز ایران بالادستی نیست؛ وظیفه اصلی شرکت ملی گاز ایران توزیع گاز است. توسعه میادین ذخیره‌سازی سراجه و شوریجه توسط شرکت ملی نفت ایران انجام شده و در سال‌های قبل به شرکت ملی گاز ایران سپرده شده که این دو میدان جزو میادین شرکت مناطق نفت مرکزی است.
ناگفته نماند که با این حجم مصرف گاز آیا گازی برای ذخیره‌سازی خواهد ماند؟
بدون شک با مصرف لجام‌گسیخته فعلی، تمام گاز تولیدی مصرف می‌شود، حتی اگر ده‌ها میادین گازی جدید هم کشف شود. بنابراین کشور نیازمند حکمرانی درست مصرف انرژی است، البته، الگوهای قیمتی هم برای اصلاح الگوی مصرف چندان پاسخگو نیست. تنها راه اصلاح جدی الگوی مصرف است.
با توجه به راه‌اندازی صندوق بهینه‌سازی مصرف انرژی، این صندوق تا چه میزان دراصلاح الگوی مصرف موفق خواهد شد؟
مشکل بهینه‌سازی با راه‌اندازی صندوق حل نمی‌شود، در واقع تشکیل صندوق بهینه‌سازی مصرف انرژی، فعالیت‌ها را از لحاظ اجرا سخت‌تر هم خواهد کرد. در نتیجه، درست کردن صندوق کمک چندانی به بهینه‌سازی مصرف نمی‌کند.
یکی از اتفاقات مهم، تصویب سه طرح در شورای اقتصاد بود که یکی از این طرح احیای چاه‌های کم‌بازده بود جزئیات این طرح‌ها چیست؟
در حال حاضر قرارداد برخی از چاه‌های کم‌بازده بسته شده و مصوبات آن هم اخذ شده و 500 میلیون دلار کلیات ان بوده که شرکت‌های دانش بنیان متناسب با توان خود این طرح را پیش می‌برند. یک بسته تولید گاز مربوط به 13 میدان گازی و دو طرح تقویت فشار گاز بوده که مجموع آن 3.6 میلیارد دلار بوده که مصوبه شورای اقتصاد گرفته است که در حال حاضر افزایش دو طرح 10 میلیون مترمکعبی در حال پیگیری است. در این راستا، در تعدادی از موارد با برخی از پیمانکاران تفاهمنامه به امضا رسیده و طرف مقابل پس از مطالعه، طرح توسعه‌ای خود را ارائه خواهد داد و اگر کلیات آن مورد تأیید شرکت ملی نفت قرار بگیرد، فعالیت‌ها شروع خواهد شد که در کل و با اجرای همه این طرح‌ها 142 میلیون متر مکعب به ظرفیت گاز و100 هزار بشکه هم به مجموع به میعانات گازی اضافه می‌شود.
با توجه به فرسوده بودن بخشی از ناوگان و دکل‌های حفاری شرکت ملی حفاری ایران چه برنامه‌هایی برای نوسازی و توسعه ناوگان آن دارید؟
سیاست کلی شرکت ملی نفت ایران در قبال شرکت ملی حفاری ایران، تقویت این شرکت بوده هرچند که برخی از موارد توسعه‌ای، مستلزم اخذ مجوز قانونی است، بنابراین باز‌سازی و نوسازی ناوگان دکل‌های حفاری در اولویت‌ها بوده البته که به گونه‌ای بازار تنظیم می‌شود که سایر شرکت‌های بخش خصوصی دارای دکل هم متناسب با تعداد ناوگان سهم بازار آنها نیز حفظ شود.
آیا ظرفیت تولید نفت کشور به 4 میلیون بشکه رسید؟
ظرفیت تولید با میزان واقعی تولید تفاوت‌هایی دارد که در حال حاضر ظرفیت‌سازی به صورت بهینه انجام می‌شود. داشتن ظرفیت 4 میلیون بشکه‌ای با توجه به بازار و چشم‌اندازی که در آینده وجود خواهد داشت، یک ظرفیت بهینه است. شرکت ملی نفت ایران برنامه بلندمدت داشته که اگر 89 میلیارد دلار دربخش نفت سرمایه‌گذاری شود ظرفیت تولید به 5.7 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
یکی از دغدغه‌های حال حاضر شرکت‌های پتروشیمی تأمین خوراک پایدار است برنامه تأمین خوراک پایدار چیست؟
مجوز شرکت‌های پتروشیمی به دو دسته تقسیم می‌شود، دسته اول پتروشیمی‌هایی که خوراک آنها یعنی گاز یا میعانات گازی بالا دستی است.
شرکت‌های پتروشیمی در گذشته از خوراک در دسترس استفاده می‌کردند اما در حال حاضر خوراک بالادستی واحد‌های پتروشیمی مستلزم انجام سرمایه‌گذاری است و اگر شرکت مورد نظر سرمایه‌گذاری نکند از جمله آثار آن ممکن است که نتوان خوراک مورد نیاز پتروشیمی را تأمین کرد.
شرکت ملی نفت ایران یک ابتکاربه خرج داده که برای دارنده طرح‌های بالادستی جذاب است، در این راستا پتروشیمی‌ها وارد این روند شده‌اند.
اگر شرکت‌های پتروشیمی در بخش بالادست سرمایه‌گذاری کنند، علاوه بر اینکه اصل و فرع پول سرمایه‌گذاری به آنها باز می‌گردد بلکه به آنها تضمین داده می‌شود که در تأمین خوراک، اولویت با سرمایه‌گذار است.
در حال حاضر شرکت ملی نفت ایران یک قرارداد 1.1 میلیارد دلاری با چند شرکت‌های پتروشیمی امضا کرده که گازهای فشرده غرب کارون جمع‌آوری می‌شوند که شامل گازهای فلر بوده و بخشی از آن به عنوان خوراک به پتروشیمی‌ها داده می‌شود.
اقدامات مهم درزمینه فشار افزایی درمیدان گازی پارس جنوبی چه بوده است؟
از زمان آغاز به کار این دولت چند اقدام مهم در پارس جنوبی صورت گرفته که نخستین گام، شیرین‌سازی میعانات گازی فاز 2 و 3 پارس جنوبی بود.
دومین اقدام، بهره‌برداری از فاز 14 پارس جنوبی بوده است.
گام بعدی، راه‌اندازی فاز 11 پارس جنوبی خواهد بود.
به‌طور معمول، در میدان گازی پارس جنوبی، روش تخلیه گاز به صورت طبیعی بوده، بنابراین با این حجم برداشت سالیانه 10 تا 15 درصد دچار افت طبیعی تولید می‌شود که برای غلبه بر این افت تولید باید فشار افزایی صورت پذیرد.
فشار افزایی در میادین گازی، یک روش جدید در دنیا بوده که همسایه ما در پارس جنوبی هم از آن استفاده نکرده و ایران هم در این زمینه فعالیتی تا اکنون نداشته، هرچند که در زمینه فشارافزایی همسایه ما در پارس جنوبی از شرکت‌های بین‌المللی بزرگ برای مطالعه استفاده می‌کند. ایران هم برای اولین باردر زمینه فشارافزایی گام‌های بزرگی برداشته است، ناگفته نماند که فشارافزایی در کشور نیازمند سرمایه‌گذاری 20 میلیارد دلاری است. در این روش و با هدف انجام طراحی و مهندسی پایه که نیازمند تجهیزات فناورانه بوده با یک شرکت ایرانی قرارداد بسته شده که به صورت پایلوت، فشارافزایی از یکی از بخش‌های فازس جنوبی آغاز شود که در حال حاضر شرکت مذکور در حال ساخت توربوکمپرسور در بخش خشکی و دریا است. به موازات پس از انجام مطالعه مهندسی کل میدان و بعد از اتمام عملیات پایلوت وارد اجرای کل میدان خواهد شد.
در زمینه اتمام طرح‌های راکد و سنواتی جا مانده از سال‌های قبل چه اقداماتی صورت گرفته است.
تکمیل طرح‌های نیمه تمام به عنوان یک اولویت در شرکت ملی نفت مطرح بوده که از جمله آنها می‌توان به تکمیل میادین مشترک و توسعه و تولید میادین مشترک اشاره داشت. اجرای طرح ایران ال‌اجی، طرحی با حجم 2.6 میلیارد دلار بوده که از سال 92 متوقف شده و تکمیل آن در شرایط فعلی در اولویت کاری است. در دولت قبل 32 طرح نگهداشت توان تولید راکد و سنواتی وجود داشت که متوقف شد و شرکت ملی نفت ایران توانست مشکلات آنها را برطرف کرده و در این دولت 7 طرح آن به بهره‌برداری رسید. میدان آزادگان را می‌توان در زمره 10 میدان بزرگ نفتی جهان به شمار آورد که ناوگان حفاری در آن 70 درصد افزایش یافت تا زودتر به تولید برسد.
در زمینه طرح توسعه تکمیلی میادین آزادگان شمالی و جنوبی اقدامات خوبی صورت گرفته تا افزایش تولید در آن اجرایی شود. اقدام دیگر، پیگیری واحد ان‌جی‌ال 3200 بوده که وظیفه آن جمع‌آوری گاز میادین مشترک غرب کارون بوده که در اولویت است.
در میادین مشترک آبان و پایدار غرب، طرح توسعه وجود داشت که ناوگان حفاری آن 70 درصد افزایش یافت.
در میدان یاران شمالی، جنوبی و میدان مشترک سهراب قرارداد‌ها تنفیذ شد و عملیات اجرایی آن شروع شد.
با هدف افزایش تولید در سال آینده چه برنامه‌هایی دنبال می‌شود.
از جمله اقداماتی که در دولت سیزدهم انجام شد، قرارداد فاز اول میدان کیش بودکه در مدت زمان 14 ماه به بهره‌برداری برسد. در سال 1402 ادامه عملیات اجرایی میدان گازی کیش دنبال خواهد شد، همچنین، بهره‌برداری رسمی از فاز 11 پارس جنوبی دنبال می‌شود.
تکمیل طرح احداث خط لوله فاز 16 پارس جنوبی، تعمیر خط لوله سلمان به سیری، افزایش تولید از میدان آزادگان جنوبی و بهره‌برداری از طرح ان‌جی‌ال 3100 در کنار افزایش تولید 10 میلیون متر مکعلب گاز از میادین شرکت نفت مناطق مرکزی و بهره‌برداری از میادین سپهر و جفیر از جمله اقدامات قابل پیگیری در سال 1402 خواهد بود.