الهام اسماعیلی
نویسنده

 حدود ۸ سالی است که در یک کتابخانه کودک و نوجوان در مرکز شهر مشغول به کار هستم. در این مدت با کودکان و نوجوانان زیادی آشنا و هم‌کلام شده‌ام. گاهی والدین نوجوانان هم به کتابخانه ما مراجعه می‌کنند. علاوه بر گفت‌و‌گو‌های شیرین با کودکان و نوجوانان، اغلب سر درد‌دل مادرها هم با کتابدارها باز می‌شود. از لابه‌لای گفت‌و‌گوهایم با آنها متوجه شده‌ام که چقدر نگران رابطه خود با فرزند نوجوان‌شان هستند. با مادرهای درمانده‌ای مواجه‌ام که احساس می‌کنند فرزند نوجوان‌شان را از دست داده‌اند. گمان می‌کنند فرزندشان به یک جزیره که اتاقش باشد، پناهنده شده و قصد ارتباط با آنها را ندارد. پس از گوش سپردن به درد دل‌هایشان من معمولاً یک رمان نوجوان را به آنها پیشنهاد می‌دهم تا با یکدیگر بخوانند. کتاب بهانه خوبی است تا به واسطه آن سر صحبت را با فرزند خود باز کنند. با این روش می‌توانند اولین قدم را در راه شناخت نوجوان خود بردارند. اگر آنها به سمت نوجوان خود بروند و باب گفت‌و‌گو را باز کنند، بهتر می‌توانند از احساسات و عواطف فرزندشان نسبت به موضوع‌های مختلف مطلع شوند. پیشنهاد من بعد از بازخورد مثبت از کتابخوانی فرزندشان ایجاد یک باشگاه کتابخوانی در خانواده است. با راه‌اندازی این باشگاه و ایجاد جلسات منظم کتابخوانی در خانه، امکان گفت‌و‌گوی بیشتر با یکدیگر فراهم می‌شود و این گفت‌و‌گوها منجر به ارتباط عاطفی عمیق بین اعضای خانواده می‌شود. جلسات کتابخوانی را می‌توان به شیوه‌های مختلفی بر اساس علایق خانوادگی برقرار کرد. در ادامه چند پیشنهاد برای طراحی این باشگاه خانوادگی خواهم داشت.بهتر است ما والدین و مربیان شرایط و بستر مناسب گفت‌و‌گو را فراهم کنیم. خواهیم دید کتاب می‌تواند سردی رابطه‌ بین والدین و فرزندان را از بین ببرد و همچنین باعث افزایش لذت خواندن در نوجوانان شود.

گام اول، خرید کتاب
 مناسب است
در باشگاه کتابخوانی خانوادگی، خرید کتاب و جلسات گفت‌و‌گو پیرامون آن با مشارکت اعضا صورت می‌گیرد. والدین می‌توانند یک تفریح خانوادگی، به نام کتاب‌گردی آخر هفته‌ها داشته باشند. خانوادگی به کتاب‌فروشی مراجعه کنند یا عضو یک کتابخانه شوند و کتاب مناسبی را انتخاب کنند. خرید کتاب و دیدن کتاب‌ها برای یک خانواده اهل مطالعه می‌تواند لذتبخش باشد. بهتر است خرید کتاب را بازی‌گونه انجام دهید، مثلاً موضوع کتاب را از روی عنوان آن حدس بزنید.
 این کار برای کتاب‌های داستانی کمی دشوار است و نتایج جالبی خواهد داشت. مثلاً کتاب «بندبازان» عنوان گمراه‌کننده‌ای دارد، گمان می‌کنیم داستان درباره یک سیرک و بندبازهایش است در حالی‌که درباره عشق و دوستی میان نوجوانان طبقه کارگر در انگلستان است.
بپرسید تا حالا چند کتاب درباره این موضوع که انتخاب کرده‌ای، خوانده‌ایم؟ یا موضوعات مشابه‌اش چیست؟ این بازی‌ها می‌تواند به شیوه خانواده شما برگزار و ادامه یابد.
در نهایت بهتر است خود نوجوان کتاب را انتخاب کند تا شوق بیشتری برای خواندن داشته باشد. خرید کتاب اولین گام در اجرای یک باشگاه کتابخوانی و باز کردن باب گفت‌و‌گو است.
 
گام دوم، ایجاد یک ساعت مطالعه جمعی در شبانه‌روز است
 بهتر است یک ساعت که همه اعضای خانواده در منزل هستند را انتخاب کرده و همه با هم کتاب را بلندخوانی کنند. این کار باعث می‌شود همه با هم بخوانند و در جریان داستان کتاب قرار گیرند تا بعد بتوانند درباره آن صحبت کنند. با همفکری هم یک ساعت در هفته را به جلسات گفت‌و‌گو درباره کتاب اختصاص دهید.
در این جلسه درباره خود کتاب صحبت کنید. به طور مثال از ویژگی‌های شخصیت اول داستان برای یکدیگر بگویید. با کدام یک از شخصیت‎‌ها هم‌ذات‌پنداری بیشتری می‌کنید. چرا آن شخصیت فلان کار را کرد یا اگر تو جای او بودی، چه می‌کردی؟ و سؤالاتی از این دست که می‌توانید در هر جلسه از کتابخوانی آنها را مطرح کرده و ساعتی را درباره آن صحبت کنید. مهم گفت‌و‌گویی است که بین اعضای خانواده برای نزدیکتر شدن به هم صورت می‌گیرد. سعی کنید نوجوان خود را بشنوید.

گام سوم، طراحی فعالیت‌های بعد از خواندن

این کار متناسب با فضای کتاب است و می‌تواند تجربه‌ کردن ماجراهای خاص کتاب به صورت خانوادگی باشد. به عنوان نمونه، اگر شخصیت اصلی در شهری بجز شهر شما زندگی می‌کند، یک سفر خانوادگی به آنجا را برنامه‌ریزی کنید و از مکان‌هایی که در کتاب نام برده شده، دیدن کنید. در کتاب «عاشقانه‌های یونس در شکم ماهی» داستان در جنوب ایران و در زمان جنگ رخ می‌دهد. بعد از خواندن آن می‌توانید به استان خوزستان یا هرمزگان سفر کرده و از شهرهایی که در کتاب یاد شده، دیدار کنید. یا اگر ماجرای کتاب در قرن‌های گذشته رخ داده، مثلاً قرون وسطی، درباره آن زمان با یکدیگر تحقیق انجام دهید. در کتاب «جنگاوران جوان» که یک مجموعه ده‌جلدی است، خواننده با شخصیت‌هایی همراه می‌شود که در قرون وسطی زندگی می‌کنند و در تلاشند تا به یک شوالیه کارآمد و قوی تبدیل شوند. خواننده در این کتاب با انواع ابزارهای جنگی و موارد مشابه آن آشنا می‌شود که همراه با یکدیگر می‌توانید در این باره تحقیق کنید یا با اعضای خانواده به تماشای فیلم‌هایی از آن دوران بپردازید. شاید از روی کتابی که با هم خواندید، فیلمی ساخته شده باشد، می‌توانید بعد از پایان کتاب به تماشای فیلم بنشینید. یا اگر غذای خاصی در کتاب نام برده شده بود را می‌توانید با یکدیگر بپزید و لذت همراهی در آشپزی را هم تجربه کنید. این تجربه‌های خاص در عمق بخشیدن به رابطه‌های بین اعضای خانواده مؤثر است و از طرفی لذت خواندن داستان و ادبیات را دوچندان می‌کند.راه‌اندازی باشگاه کتابخوانی خانوادگی با رویکردهای مختلف می‌تواند دو کارکرد همزمان داشته باشد؛ هم به تقویت ارتباط عاطفی منجر شود، هم لذت خواندن جمعی را تجربه خواهید کرد. همچنین به افزایش سرانه مطالعه کمک قابل توجهی می‌کند.