زهرا بزرگ‌زاده
روانشناس کودک

یادم می‌آید اولین بار که به نمایشگاه کتاب رفتم، از لیست بلند بالای نشرها حیرت‌­زده شدم. باور نمی­‌کردم به اندازه این همه ردیف و غرفه، انتشارات داشته باشیم. آن سال همچون ناواردی در دریای نشرهای متفرقه، شروع کردم و به همه­ غرفه‌­های یک ردیف سر زدم. جدا از آنکه این کار باعث شد به تشویق فروشنده‌ها کتاب‌های بی‌­فایده‌ای بخرم که هنوز در کتابخانه­‌ام خاک می‌خورد، این حقیقت را فهمیدم که هر نشر برای خودش یک ابله داستایفسکی دارد! با ترجمه و جلد مخصوص خود!
بعد از آن سال دیگر هیچ وقت، وقتم را در غرفه‌های متفرقه تلف نکردم و همیشه با لیستی از شماره­ غرفه‌ها به نمایشگاه رفتم اما همیشه ایستگاه‌­های کتاب مترو این حقیقت را به من یادآوری می­‌کند که هر کتاب پرفروش خارجی زبان، در فضای نشر ما، چندین بار (در خوش­بینانه‌ترین حالت) بازترجمه می‌شود و به چاپ می‌رسد! شاید دقیق نتوان گفت کدام انتشارات اول دست به ترجمه­ کتابی پرفروش می‌زند اما به یقین پس از او ناشرانی شروع به ترجمه و چاپ آن کتاب خواهند کرد که اغلب کیفیت چاپ اصلی را نه در کیفیت کاغذ و جلد و نه در ترجمه اثر ندارد. البته این مهم نیست که چه کسی ابتدا شاهکاری را ترجمه می­‌کند، گاهی اولین ترجمه بهترین ترجمه است و گاهی بدترین آن! مهم این است که هنگام خرید کتاب به مترجم و تجربه و دانش او توجه کنیم و اسیر ناشرانی نشویم که کتاب­‌های پرفروش را برای تزئین ویترین و سود خود بازترجمه کرده و با قیمت کمی ارزان‌­تر روانه­ بازار می‌­کنند. هرچند موافق این ضرب‌المثل نیستم که «هیچ گرانی بی‌حکمت نیست» اما در عالم کتاب‌های ترجمه شده در مواجهه با قیمت ارزان‌تر، مترجم ناآشنا و نشرهای متفرقه کمی باید شک و تأمل کرد! همه می­‌دانیم در این شرایط قیمت کاغذ، وقتی کتابی ارزان‌­تر به دست ما می­‌رسد یعنی ما داریم تنها هزینه­ کاغذ آن را می­‌دهیم و ترجمه و انتخاب کتاب و طرح روی جلد و... برای ناشر هزینه­ چندانی در پی نداشته!
راه خلاصی از این سردرگمی در دنیای ناشران چیست؟ اول آن که اگر برای خرید کتابی به نمایشگاه می‌روید حتماً ابتدا آن را در اپلیکیشن‌های کتاب­خوان و گودریدز جست‌و‌جو کنید. اغلب در نظرات مرتبط با هر کتاب می­‌توان فهمید که بهترین نشر و ترجمه­ هر کتاب کدام است. دوم آن که اگر به نشرهای ناآشنایی سر زدید و نمی‌­دانستید باید به آن اعتماد کنید یا خیر؟ گاهی می‌­بینیم ویترین نشری پر از کتاب‌های پرفروش است که هیچ کدام با ترجمه اصلی نیست. مثلاً انتشارات نیک فرجام از ایلیاد و ادیسه­ هومر تا من، مامان و معنی زندگی اثر یالوم را ترجمه کرده است و از آن طرف لیست همه­ کتاب‌های پرفروش زرد را هم اعم از هنر ظریف بی‌­خیالی و والدین سمی و خودت باش دختر، تیک زده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید زهرا آلوشی هم تئوری انتخاب را ترجمه کرده است و هم سقوط آلبر کامو را. در حالی که این دو کتاب از دو دنیای متفاوت هستند! سیمای کلی این نشر هم­چون نشرهای بسیار دیگری، به مخاطب این پیام را می‌دهد که من برای خود راهبرد و هدفی جز به دست آوردن سود ندارم در نتیجه تنها کتابی را چاپ می‌کنم که از پیش سودآوری خود را تضمین کرده باشد!