مرجان قندی
روزنامه‌نگار

شیروان دره سی به طول ۲۰ کیلومتر در میان چین‌خوردگی‌های لایه لایه دامنه شمالی کوه سبلان در مشگین‌شهر قرار دارد. اگر به طبیعت‌گردی علاقه‌مندید، سفر به شهر زیبای مشگین‌شهر در استان اردبیل و دره‌گردی در شیروان دره سی را از دست ندهید.

پیمایش مسیر‌شیروان دره‌سی،
طولانی اما زیبا
به‌دلیل ارتفاع زیاد و کوهستانی بودن این منطقه، در فصل بهار وضعیت هوای دامنه‌های سبلان متغیر است. این موضوع، اگر تجربه کافی و تجهیزات مناسب برای طبیعت‌گردی نداشته باشید، می‌تواند باعث دردسر شود. بنابراین بررسی وضعیت هوا قبل از شروع سفر را هرگز فراموش نکنید. برای این سفر، یک روز کامل در نظر بگیرید. مسیرهایی که به شیروان دره سی می‌رسد در فصل بهار پوشیده از گل‌های رنگارنگ است و عطر آنها در هوا آمیخته با عطر گیاهان دارویی سبلان هوش از سرتان می‌برد. اینجا پر از گل‌های شقایق است و می‌توانیم بگوییم طبیعت این منطقه این‌قدر سخاوتمند است که انگار فرشی از گل و سبزه و چمن زیرپای‌تان پهن می‌کند. اما برای رسیدن به این دره باید مسیری را انتخاب کنید که هم تماشایی باشد و هم خطر نداشته باشد. در دامنه‌های زیبای سبلان حدود ۴۷۵ گونه گیاهی وجود دارد. وجود کوه آتشفشانی سبلان و بارش سنگین برف در این منطقه باعث پیدایش چشمه‌ها، رودها و دریاچه‌ها و همچنین تنوع زیادی در پوشش‌گیاهی و جانوری شده و بخشی از بهترین زیستگاه‌های کشور از نظر تنوع گیاهی و جانوری ایران است. یکی از گونه‌های جانوری محبوب سبلان خرس قهوه‌ای است که بسیاری از عشایر و کوهنوردان آنها را در طبیعت سبلان دیده‌اند.

ماهیگیری در «آت‌گلی»
پس از یک تا دو ساعت دامنه ‌نوردی در مسیر شیروان دره به دریاچه‌ای زیبا می‌رسید که مردم محلی به آن «آت‌گلی» می‌گویند. «آت‌گلی» وجودش برای سلامت اکوسیستم این منطقه حیاتی است. «آت‌گلی» به معنی دریاچه‌ اسب است.
از دریاچه تا دره ۲۰ تا ۳۰ دقیقه راه دارید. پس وقت کافی دارید و اگر وسایل ساده ماهیگیری مثل نخ و قلاب همراه‌تان باشد، می‌توانید کرم هم از اطراف پیدا و شانس‌تان را برای ماهیگیری از این دریاچه امتحان کنید. اگر موفق شدید؛ همانجا صیدتان را کباب کنید و پس از استراحتی به راه‌تان ادامه دهید. متأسفانه بااینکه این منطقه جزو مناطق بکر شناخته می‌شود اما در مسیر اینجا هم زباله‌هایی را می‌بینید که در طبیعت رها شده‌اند. اگر می‌دانید که در برابر طبیعت مسئولید، از جمع‌آوری کیسه‌ها و زباله‌هایی که قابل بازیافت نیستند، غافل نشوید. در ادامه مسیر، پوشش گیاهی منطقه تغییر شکل می‌دهد و این نشانه‌هایی از نزدیک شدن‌تان به شیروان دره است. در مسیر حدود صدها گونه گیاه از خانواده‌های مختلف را خواهید دید. در مسیرتان روی سنگ‌ها رنگ‌هایی را می‌بینید که این رنگ‌های سبز، زرد، نارنجی، قرمز و خاکستری چیزی نیست جز گل‌سنگ. شیوه زندگی‌ این گل‌سنگ‌ها به این شکل است که موادغذایی‌شان را از سنگ و رطوبت و اکسیژن را از هوا می‌گیرند.

اینجا خوراک عکاسان است
شیروان‌ دره سی یکی از زیباترین و پربازدیدترین سایت‌هایی است که مناسب عکاسی است. جایی که حتی اگر یک ماه هم وقت بگذارید، باز هم برای عکاسی وقت کم می‌آورید. به خاطر اینکه در هر نوری و در هر زاویه، چشم‌اندازی بی‌نظیر را خواهید دید. اینجا یکی از زیباترین جاهایی است که می‌شود به عکاسان معرفی کرد.

عظمت‌و‌زیبایی‌شیروان‌دره‌سی‌شوکه‌تان‌می‌کند
مطمئن باشید اینجا غرق در زیبایی می‌شوید؛ زیبایی‌هایی که در دل کوهستان به‌وجود آمده است اما زیبایی‌های منطقه تا اینجای راه را کنار بگذارید چون درست چند قدم جلوتر، دستان طبیعت طی میلیون‌ها سال چشم‌اندازی ساخته است که با دیدنش شوکه می‌شوید و آن چیزی نیست جز شیروان دره سی. بعد از حدود یک ربع به آبشاری زیبا می‌رسید؛ اینجا ابتدای شیروان دره است. این آبشار و رودی که از آن جاری شده یکی از دلایل پیدایش این دره بسیار زیباست. از اینجا شما می‌توانید حدود ۲۰ کیلومتر از این دره را بپیمایید.

اقامت زیر آسمان پرستاره تا طلوعی بی‌نظیر
رودخانه شیروان دره سی پدیده زیبای دیگری است که از ابتدای مسیر تا انتهای مسیر دوست و همراه شما خواهد بود. در کنار این رودخانه می‌توانید تا انتهای مسیر را بروید و راه را گم نکنید. بخش زیادی از شیروان دره را که پیمودید حالا نوبت به تماشای این دره زیبا از زاویه‌ای دیگر می‌رسد، از جایی بر فراز دره که چشم‌انداز آن کاملاً متفاوت است. همه دره‌ها از بالادست جلوه و نمای زیبای دیگری دارند که از داخل دره نمی‌شود آن را تماشا کرد. وقتی به بالای دره برسید حتماً به ساعات شب نزدیک شده‌اید و کم کم آسمان رو به تاریکی می‌رود. حالا وقت آن است که به فکر جایی امن برای چادر زدن و درست کردن جای خواب‌تان زیر آسمان پر از ستاره با چشم‌انداز زیبای سبلان باشید. اما انتخاب جایی که چادر می‌زنید، خیلی مهم است. جایی را انتخاب کنید که مسطح باشد، در منطقه خطرناکی نباشد، باعث از بین رفتن گیاهان یا آزار و اذیت حیوانی هم نشود. این نکته را هم در نظر داشته باشید که اختلاف روز و شب در شیروان دره زیاد است و دما در شب حسابی پایین می‌آید. اما اگر لباس و کیسه‌خواب مناسب به‌همراه داشته باشید، می‌توانید شب خوبی را در این دره بگذرانید. چشم‌انداز آسمان شب بر فراز شیروان دره شما را مسحور خودش خواهد کرد، آسمانی که بی‌شک یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر شیروان دره محسوب می‌شود. مطمئن باشید در این منطقه طلوع بی‌نظیری برای روز بعد در انتظارتان است.

با تجهیزات لازم، لباس گرم و کلاه ایمنی  دره‌نوردی‌کنید
عطر پونه، رازیانه و آویشن در این دره می‌پیچد و هوای دلچسب بهاری و چشم‌اندازهای بی‌نظیر طبیعت و صدای آواز پرنده‌ها حواس‌تان را به خود جلب می‌کند. اما با نگاه دقیق‌تر به دیواره‌های دره چیزی را متوجه خواهید شد، اتفاقی که در تمام مسیری که پیمایش می‌کنید، تهدیدتان می‌کند! و آن ریزش سنگ‌های ریز و درشت از دیواره‌های دره است. پس بهتر است از کلاه ایمنی استفاده کنید. همه سنگ‌های بزرگی هم که کنار رود در این دره می‌بینید از دیواره‌های دره جدا شده و به پایین افتاده‌اند! یکی از خطرات شیروان دره سی احتمال ریزش سنگ از بالای دیواره‌های دره است که اگر مراقب نباشید، می‌تواند جان‌تان را به خطر بیندازد. البته برای پیمایش لذت‌بخش در شیروان دره نکات دیگری هم هست که باید در نظر داشته باشید. مثلاً به‌دلیل وجود دیواره‌های بلند و سایه‌ آنها، معمولاً باد خنکی داخل دره در جریان است. پس، کلاه، دستکش و بادگیر جزو چیزهایی است که باید همراه داشته باشید. گشت و‌ گذار در دره‌ها مثل هر جای دیگری قوانین خودش را دارد؛ همان‌طور که قبلاً گفتیم بررسی هوا و انتخاب فصل مناسب از مهم‌ترین قدم‌ها برای دره‌نوردی است چرا که بارش باران می‌تواند به‌سادگی تبدیل به جاری شدن سیلاب شود و این موضوع اصلاً با طبیعت‌گردان‌ها شوخی ندارد. پوشیدن کفش مناسب کوهنوردی هم برای پیمایش مسیر دره‌ها یکی دیگر از موارد مهمی است که باید در نظر گرفت چراکه کفش کوهنوردی افزون بر اینکه جلوی خیس شدن پا را می‌گیرد از زخمی شدن یا پیچ خوردن مچ پا محافظت می‌کند. نکته دیگر اینکه حتماً از راهنمایی‌های محلی‌ها در طبیعت استفاده کنید. یکی از بهترین راهنمایان گردشگری در طبیعت در هر منطقه‌ای، مردمی هستند که آنجا زندگی می‌کنند.
لذت خوردن‌دمی یارما بر‌فراز‌شیروان دره‌سی
اول بیایید چند نکته را که برای درست کردن وعده‌های غذایی در طبیعت باید رعایت شود باهم مرور کنیم تا بعد دستور درست کردن یک غذای ساده اما خوشمزه اردبیلی را بگوییم. از سفره یک‌بار مصرف استفاده نکنید، سفره‌های پارچه‌ای بهترین گزینه برای استفاده در طبیعت هستند. به جای استفاده از بوته و چوب‌ در طبیعت برای روشن کردن آتش، از اجاق گازهای کوچکی که برای کمپ طراحی شده و خیلی جمع و جور هستند، استفاده کنید. «دمی یارما» یک غذای محلی اردبیلی است. برای درست کردن این غذا باید بلغور گندم که پایه و اصل این غذاست، کمی روغن، سیب‌زمینی، هویج، گوجه یا کمی رب، آب، سیر و ادویه‌های مورد نیاز را در کوله با خودتان ببرید. البته در اصل این غذا گوشت چرخکرده هم دارد که به سلیقه خود و باتوجه به اینکه باید آن را در کوله حمل کنید، می‌توانید آن را هم در میان مواد مورد نیاز درنظر بگیرید. می‌توانید به‌جای روغن از دنبه استفاده کنید چون حمل مقداری روغن در کوله شاید سخت باشد و دیگر اینکه این غذا با دنبه خوشمزه‌تر هم می‌شود و حمل آن راحت‌تر است. البته باید مراقب باشید که گوشت و دنبه‌ گرما نبینند. برای شروع تهیه دمی یارما، هویج‌، سیب‌زمینی‌ و پیاز را خرد کنید. بعد آنها را در روغن یا دنبه سرخ کنید. نمک، فلفل سیاه و زردچوبه را به آن اضافه کنید. اگر غذای‌تان را با گوشت درست می‌کنید، اینجا نوبت اضافه کردن آن است. بعد هم رب یا گوجه فرنگی را اضافه کنید. بعد از سه ، چهار دقیقه تفت دادن مواد، شعله گازتان را کم کنید تا قابلمه‌تان به‌مدت 10 دقیقه روی شعله بماند و مواد پخته شود. بعد از آن بلغور گندم و دو لیوان آب ولرم را به مواد اضافه کنید و بگذارید با شعله متوسط، آب آن بخار شود. بعد از آنکه تمام آب داخل قابلمه بخار شد، در قابلمه را یک دم‌کنی بگذارید و حالا شعله را کم کنید تا خوب دم بکشد. بعد از چند دقیقه غذای شما آماده است. نوش جان!

زمین‌ریخت‌شناسی
گردشگری محبوب‌در‌دنیا
شیروان دره سی بر اثر فرسایش خاک ماسه‌ای‌اش طی چندین هزار سال تشکیل شده است. تأثیر بارندگی بر خاک‌های ماسه‌ای در طول زمان باعث نوعی فرسایش می‌شود. در حقیقت خاک توسط برف، باران و رود شسته می‌شود و دره‌ها عمیق و عمیق‌تر می‌شوند. شکل‌گیری دره‌ها با فرسایش طبیعی هزاران سال طول می‌کشد. گاهی وقت‌ها همین فرسایش باعث شکل‌گیری پدیده‌های زیبای زمین‌شناختی می‌شود، پدیده‌ای به‎نام ژئومورفولوژی یا زمین‌ریخت‌شناسی که به یکی از شاخه‌های گردشگری تبدیل شده و توجه گردشگران زیادی را جلب کرده است. چیزی که ما انسان‌ها باید به آن توجه کنیم، این است که اجازه بدهیم طبیعت مسیر خودش را پیش ببرد و با برداشت خاک و دستکاری‌های غیراصولی باعث تخریب این زیبایی‌ها نشویم. شیروان‌ دره هم کلکسیون ارزشمندی از میراث زمی ن‌شناسی است. عملکرد عوامل فرساینده روی رسوبات آذرآواری آتشفشان سبلان باعث ایجاد اشکال و ستون‌های فرسایشی متنوع و زیبایی در این دره شده است.