کجا با این عجله؟! بشین یه قهوه بخور، کتاب هم بخون!
گزارشی کوتاه از سه کافه‌کتاب شهر تهران
ریحانه میرحسینی
کارشناس ارشد ادبیات
کافه کتاب نیکو
برای دنیایی زیباتر
در خیابان ایرانشهر به بن‌‌بستی می‌‌‌‌رسیم که نیکوشهر نام داشته و محل زندگی یکی از موبدان بلندپایه زرتشتی بوده است و در سال 1397 بازسازی شده و به کافه کتاب نیکو تبدیل شده است. کتابفروشی نیکو در اولین روز از بهار سال 1400 بازگشایی شد. البته تاریخ تأسیس کافه نیکو با کتابفروشی آن همزمان نیست و از خرداد سال 1399 فعالیت خود را آغاز کرده و از آبان همان سال بود که فکر تأسیس کتابفروشی به ذهن صاحبان آنجا آمد تا محیطی برای علاقه‌‌‌‌مندان به هنر و کتابخوانی باشد. این کافه کتاب ابتدا با تعداد محدودی کتاب شروع به کار کرده اما رفته‌‌‌‌رفته تعداد آنها را افزایش داده و به 3000 جلد رسانید. هدف اصلی از تأسیس کتابفروشی در کافه نیکو بالا بردن فرهنگ کتابخوانی و سرانه مطالعه است در واقع صاحبان آنجا این اعتقاد را دارند که کتاب خواندن در فرهنگ وجهان‌‌‌‌بینی افراد تأثیری به‌‌‌‌سزا دارد و هرچقدر تعداد افراد کتابخوان بیشتر شود دنیا جای قشنگ‌‌‌‌تری خواهد شد و تعاملات آنها با یکدیگر باعث رشد هم خودشان و هم جامعه میشود. به دلیل اینکه کافه کتاب نیکو در مرکزشهر است ممکن است افراد از نقاط مختلف شهر به آنجا آمده و سلایق متفاوتی داشته باشند با این‌‌‌‌حال صاحبان کافه علایق همه را در نظر گرفته و برایشان در زمینه‌‌‌‌های متنوع کتاب ارائه می‌‌‌‌دهد که درکنار محیط زیبا وقدیمی کافه نیکو لذت کافی را ببرند. مخاطبان اصلی آنجا اکثراً افراد هنری و فرهنگی، دانشجویان، جوانان، سالمندان و حتی کودکان هستند. دستهبندی کتاب‌‌‌‌های آنجا به دو قسمت اصلی نو و دست دوم تقسیم میشود اگر از کتاب‌‌‌‌های نو شروع کنیم باید گفت که تعداد بسیاری کتاب در انواع حوزه‌‌‌‌های رمان، شعروهنر، فلسفه، تاریخ، جامعه‌‌‌‌شناسی و... موجود است خصوصاً اگر علاقه‌‌‌‌مند به خواندن رمان باشید دستهبندی کاملی از کشورهای روسیه، فرانسه، اروپا، آسیا و... در آنجا هستند. همچنین همه سلایق در نظر گرفته شده و کتاب‌‌‌‌هایی در زمینه‌‌‌‌های سینما، عکاسی، نقد و... به فروش می‌‌‌‌رسد. کتابفروشی نیکو سعی کرده کتاب‌‌‌‌هایی را که به روز وارد بازار می‌‌‌‌شوند، مترجم و نشر خوبی دارند در اختیار مخاطبان قرار دهد و از نشریات نیز غافل نشده است و مجله‌‌‌‌های سان، آنگاه، ناداستان و... را در اختیار طرفدارانشان می‌‌‌‌گذارد. دو قفسه کتاب دست دوم نیز برای افراد وجود دارد که می‌‌‌‌توانند با قیمت کمتری آنها را تهیه کرده ویا در کافه نیکو مطالعه کنند و نکته جالبی که وجود دارد این است که شما می‌‌‌‌توانید کتاب‌‌‌‌های دست دوم خود را به آنها داده تا برایتان بفروشند و یا قیمت‌‌‌‌گذاری کرده و به همان اندازه کتاب جدید تهیه کنید. همراه شدن کافه نیکو و کتابفروشی آن در کنار یکدیگر این بستر را فراهم کرده که علاقه‌‌‌‌مندان به کتاب و کتابخوانی بتوانند مطالعه بهتری داشته باشند و توأم شدن این دو با یکدیگر محیط را برایشان جذاب و دلنشین کند. کافه نیکو این بستر را فراهم می‌‌‌‌کند که افراد بتوانند در همانجا نشسته، مطالعه کرده و کتاب‌‌‌‌های دست دوم در اختیار آنها قرار گیرد و از زمان خود نهایت استفاده را برده و اگر علاقه‌‌‌‌مند بودند با قیمت کمتری آن را تهیه کنند و این کار باعث گردش کتاب‌‌‌‌های متعدد در دست خوانندگان میشود که با این رویکرد به فرهنگ مطالعه، سرانه کتابخوانی افزایش پیدا می‌‌‌‌کند. صاحبان کتابفروشی نیکو با توجه به علاقه و رشته تحصیلی ادبیات وارد این حرفه شدند و از زمان دانشجویی خود مایل به تأسیس کتابفروشی بودند وبه گفته خودشان هرکاری طبعاً سختی‌‌‌‌های خودش را دارد ولی علاقه آنها به این شغل باعث میشود که سختی‌‌‌‌های آن به چشم نیاید و اگر مشکلی هم باشد به عنوان یک چالش طبیعی در این کار به آن نگاه میکنند و مهم برایشان ترویج فرهنگ کتابخوانی است. هدف‌‌‌‌گذاری کتابفروشی نیکو برای آینده هم بزرگسالان را در نظر دارد و هم کودکان را. با توجه به محدودیت فضایی که دارند سعی میکنند که در آینده قسمت ادبیات کودک و نوجوان را اضافه کنند تا والدینی که به کافه می‌‌‌‌آیند بتوانند برای فرزندانشان کتاب تهیه کرده و فرهنگ مطالعه را از کودکی به آنها آموزش دهند و شروعی برای ورودشان به فضای کتابخوانی شود همچنین برای بزرگسالان هم در قسمت‌‌‌‌های تخصصی مانند سینما، عکاسی، معماری و... کتاب‌‌‌‌های جدیدتر آورده و این بخش‌‌‌‌ها را گسترش دهند.
کافه کتاب سمیه
هنر، پس از یک دفاع مقدس!
کتابفروشی سوره مهر (حوزه هنری) تقریباً 8 سال میشود که شروع به فعالیت در حوزه ادبیات پایداری کرده و کتاب‌‌‌‌های این بخش را در زمینه‌‌‌‌های رمان، شعر، موسیقی، سینما و پژوهش هنر به علاقه‌‌‌‌مندان ادبیات پایداری ارائه می‌‌‌‌دهد و دو سال است که از موقعیت صرفاً کتابفروشی بودن خارج شده و فضا را به کافه کتاب تغییرداده تا افراد بتوانند در کنار کتاب خواندن از محیط آرام آنجا نیز استفاده کنند. مخاطبان اصلی این کافه کتاب علاقه‌‌‌‌مندان به حوزه ادبیات پایداری هستند و کافه کتاب سمیه این امکان را فراهم کرده که از نشرهای مهمی مانند فصل پنجم، سوره مهر، نیماژ و... استفاده کنند. همچنین یک طبقه اختصاصی برای کودکان دارد که کتاب‌‌‌‌ها و سرگرمی‌‌‌‌های مخصوص به آنها را ارائه می‌‌‌‌دهد. و طبیعتاً دغدغه اصلی‌اش این است که محیطی را برای علاقه‌‌‌‌مندان فراهم کنند که در این زمینه از ادبیات دسترسی راحت‌‌‌‌تری به کتاب‌‌‌‌ها داشته باشند و ارتباط بین مخاطبان و کافه کتاب پیش از پیش بهتر شود که در این زمینه موفق هم عمل کرده‌‌‌‌اند. کافه کتاب سمیه از همان ابتدا رویکردی مثبت به فضای فرهنگ و مطالعه داشته و شروع کار خود را با امید افزایش سرانه مطالعه جلو برده و سختی‌‌‌‌هایی را که این کار دارد به امید افزایش فرهنگ کتابخوانی و آشنایی بیشتر افراد با این حوزه به لذت تبدیل کرده است. و در انتها هدف‌‌‌‌گذاری آنها برای آینده افزایش نشرها و کتاب‌‌‌‌های خوب از نویسندگان جدید در حوزه‌‌‌‌های متفاوت است تا باعث ارتباط‌گیری بیشتر مخاطبان جدید نیز باشد. همچنین افراد بیشتری با کتاب‌‌‌‌های حوزه ادبیات پایداری آشنا شوند.
دارالخلافه
اولین کافه کتابخانه در ایران...
کافه کتاب دارالخلافه در تیرماه سال 1397 به عنوان اولین کافه کتابخانه تهران افتتاح شد و در اختیار استفاده عموم قرار گرفت. مدیریت کافه آقای بهزاد یعقوبی خودشان چهار جلد کتاب در باب تهران قدیم به نام گنجنامه‌‌‌‌های دارالخلافه نگاشته‌‌‌‌اند که در سال 1394 به چاپ رسید و به امامزاده‌‌‌‌ها، مساجد، واقفان و علمای دارالخلافه می‌‌‌‌پردازد. ایشان درباره نام‌‌‌‌گذاری این کافه کتاب این‌گونه گفتنه‌‌‌‌اند که وقتی آقامحمدخان قاجار در سال1200 قمری ردای پایتختی بر تهران می‌‌‌‌کشد آن را دارالخلافه مسلمین می‌‌‌‌نامد و نامش تغییر می‌‌‌‌کند. در ابتدا تهران پنج محله به نام‌‌‌‌های ارگ، بازار، اودلاجان، چاله‌‌‌‌میدان و سنگلج را داشته است و به مرور در دوره ناصری گسترش پیدا کرده و به دارالخلافه ناصری تبدیل شده است. محله ششم هم در همین دوره یعنی محله دولت به آن اضافه میشود به همین علت هر اتاق در این کافه کتاب به نام یکی از محله‌‌‌‌های تهران قدیم نام‌‌‌‌گذاری شده و خود کافه نیز در محله دولت است که با 3500 جلد کتاب دراختیار علاقه‌‌‌‌مندان است. در کافه کتاب دارالخلافه افراد می‌‌‌‌توانند کتاب‌‌‌‌هایی که می‌‌‌‌خواهند را امانت گرفته و در همانجا مطالعه کنند. این کافه با کتابخانه بزرگ سلایق همگان را در نظر گرفته و حتی کتاب‌‌‌‌هایی به زبان اصلی برای استفاده توریست‌‌‌‌ها قرارداده‌‌‌‌اند. همچنین منبع مهمی برای کتاب‌‌‌‌های تاریخی و مطبوعات ارزشمند دوره قاجار، پهلوی اول و دوم است که پژوهشگران و دانشجویان از این اسناد و منابع مهم می‌‌‌‌توانند با تعیین وقت قبلی استفاده کنند. همچنین در این کافه شب‌‌‌‌های شعر، کلاس‌‌‌‌های شاهنامه‌‌‌‌خوانی و حافظ خوانی و... تشکیل میشود و استقبال خوبی هم از آنها شده است. کافه کتاب بسیار به سرانه مطالعه کشور کمک می‌‌‌‌کند. هنگامی که گروه‌‌‌‌هایی برای بحث درباره یک کتاب در آن محیط جمع می‌‌‌‌شوند و نظرات مختلف ارائه می‌‌‌‌دهند این کار می‌تواند در بینش کتابخوانی آنها یاری‌‌‌‌گر باشد. آقای یعقوبی هنگامی که خواستند از مخاطبان کافه دارالخلافه بگویند مبحث شیرینی را شروع کرده و تاریخچه کافه‌‌‌‌ها را توضیح دادند که اولین کافه در لاله‌‌‌‌زار به سبک اروپایی‌‌‌‌ها تأسیس شده و به مرور شاکله گفتمانی شکل می‌گیرد و در دوره‌‌‌‌های بعد کافه‌‌‌‌هایی افتتاح می‌‌‌‌شوند که محل حضور جلال آل‌‌‌‌احمد، سیمین دانشور و فریدون آدمیت بوده و درنتیجه ریشه و ماهیت کافه میشود بحث و گفت‌‌‌‌وگو در باب مسائل مختلف. پس درنتیجه کافه‌‌‌‌ها در رفت‌‌‌‌وآمد چنین اشخاصی است وطبعاً افرادی در این کافه کتاب حضور دارند که خرقه فرهنگ وهنر به تن دارند از کودکان و جوانان گرفته تا افراد میانسال همگی ارتباط برقرار کرده، از فضای نوستالژی آنجا لذت برده و پی به فرهنگ و تاریخ تهران می‌‌‌‌برند و به دور از هیاهوی شهر به مطالعه می‌‌‌‌پردازند. مدیریت کافه معتقد بودند که در هرکاری که خروجی بیشتر اخلاقی بخواهیم و درنهایت با شرافت زندگی کنیم باید برای آن تلاش کرده و سختی‌‌‌‌ها را به شیرینی تبدیل کنیم و شیرینی آن سختی‌‌‌‌ها هم خیری است که از در اختیار قراردادن کتاب‌‌‌‌ها به پژوهشگران حاصل میشود و برکت و خوبی آن از بین نمی‌‌‌‌رود. همچنین این اصل مهم است که در حوزه کتاب و کتابخوانی قدمی برداشته شود. از خبرهای خوب و طلایی برای دوستداران کتاب می‌توان به افتتاح شعبه دوم کتابخانه دارالخلافه اشاره کرد که در هدف‌‌‌‌گذاری آینده آنها است و منابع بیشتری را به گنجینه‌‌‌‌های خود اضافه میکنند.