فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگو با «ایران جمعه» از سفر به دور دنیای افسران ایرانی با ناوگروه 86 نیروی دریایی می‌گوید
60,000 کیلومتر دور دنیا
اقتدار این روزهای نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، در عمر 68 ساله‌‌‌اش، بی‌نظیر است. حضور ناوگروه 86 در سواحل شرقی برزیل، اولین دنیاگردی نیروی دریایی کشورمان است. در سال 1400 ناوبندر مکران و ناوشکن سهند وارد اقیانوس اطلس شدند و به قول دریانوردان، دست به دیوار بود. حضور نیروی دریایی کشورمان در سالگرد تأسیس نیروی دریایی روسیه، حضور 133 روزه دریانوردان در دریاهای آزاد و طی کردن 144 هزار کیلومتر در اقیانوس‌‌‌‌‌‌‌ها، رکورد دریانوردی در کشورمان را شکسته است. این دستاوردها، به قول امیر شهرام ایرانی، اگرچه در 40 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی دنبال شده، اما یکی دو سال اخیر همه دستورات و منویات امام خمینی(ره) و رهبر انقلاب، مصوبات مجلس و دولت، در سفرهای دریایی ارتش مدنظر قرار گرفته و رعایت شده است. وقتی این موضوع را در کنار دنیاگردی دریانوردانمان می‌گذاریم، می‌توانیم بگوییم که نیروی دریایی، روزهای اوج خود را می‌گذراند؛ ادعایی که در میان کلام امیر ایرانی هم بارها شنیده و دیده می‌شود.
سید پویا هاشمی‌حفظ‌آباد
نویسنده
دلیل و انگیزه این نوع دریانوردی با پیمایش بسیار بالا چیست؟
هفتم مهرماه 1400، خدمت حضرت آقا رسیدیم که فرمودند «دریانوردی طولانی نعمت خوبی برای نیروی دریایی است. حضور مستقل و مقتدر در دریاهای آزاد دنیا امتیاز بزرگی است که نباید از آن دست بردارید. ان‌‌شاءالله بتوانید همان راه را ادامه دهید.» این جمله را فرمودند بعد سؤال کردند آیا شما برنامه‌‌ای دارید؟ من در 26 مردادماه 1400 به سمت فرماندهی نیروی دریایی ارتش منصوب شدم و در هفتم آذرماه 1401 محضر ایشان شرفیاب شدم که آنجا عرض کردم، بله اگر اجازه بفرمایید می‌خواهیم یک دور، دور کره زمین بزنیم.
در نیروهای دریایی بحثی داریم به اسم قدرت که این به عِده و عُده است؛ یعنی تجهیزات و نیروی انسانی. بحثی هم داریم به اسم اقتدار که فراتر از تجهیزات و نیروی انسانی است. همین حضور در محیط‌‌‌‌‌‌‌های اقیانوسی، خود یک نشان {برند} مهم برای همه است.
بیش از چهار دهه است که تأکید فرمانده معظم کل قوا بر دریاست. حضرت امام(ره) در این حوزه هم نگاهی به نیروی دریایی داشت، اما واقعیت این است، از زمانی که فرمانده معظم کل قوا، مقام عظمای رهبری را به عهده گرفته‌اند، حرکت ما به سمت اقیانوس سرعت گرفت و تبیین شد. ما به سمت اینکه تجهیزات خودمان را داشته باشیم، حرکت کردیم و این نکته مهمی است.
قبلاً دریانوردی‌‌‌‌‌‌‌های ما در قالب سالانه به صورت کارورزی دانشجویی انجام می‌شد. من اولین کارورزی دانشجویی‌ام را به 5 بندر رفتم، مثلاً دورترین سفرم در سال 65 بود که به سنگاپور و اندونزی رفتیم که بعداً چندین بار تکرار شد. بعد از آن یک دریانوردی تا بندر دوربان در آفریقای جنوبی داشتیم. یک بار هم به آن سوی مدیترانه، به جبل‌الطارق رفتیم. در این سفر فرمانده ناوگروه بودم که آنجا با اسرائیلی‌‌‌‌‌‌‌ها دهان به دهان شدیم. البته که آنها جرأت دهان به دهان شدن نداشتند، فقط سؤال می‌کردند.
این تجربه‌‌‌‌‌‌‌ها همه جمع شد اما در همه اینها تجهیزات ساخت داخل‌مان شرکت نداشت. به این ترتیب بود که امریکایی‌‌‌‌‌‌‌ها، آلمانی‌‌‌‌‌‌‌ها و انگلیسی‌‌‌‌‌‌‌ها می‌گفتند تجهیزات ایران را ما داده‌ایم؛ تا اینکه رسیدیم به ساخت ناوچه جماران و پس از آن ناوچه سهند. اولین دریانوردی طولانی سهند در سال 1400 رخ می‌دهد که از کانال سوئز تا سن پترزبورگ رفت و برگشت.
این سفر از بعد مسافتی، طولانیترین مسیری بود که نیروی دریایی بدون توقف در بندر، تجربه کرد؛ این اولین حضور سهند در اقیانوس اطلس بود.
فرمانده کل قوا نسبت به این اقدامات چه نظری دارند؟
مأموریت سال 86 برای ما اهمیت خاصی داشت. در چهار دهه گذشته هر آنچه حضرت امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری، مصوبات دولت و مجلس بود، در همه ابعاد در این مأموریت متجلی شده بود. می‌خواستیم در جایی حضور پیدا کنیم که اصطلاحاً دست به دیوار نبودیم؛ یعنی خشکی قابل اتکایی نداشتیم.
رهبر معظم انقلاب این تعبیر را گفتند که «آقای ایرانی؛ این اقیانوس آرام، اسمش آرام است، خیلی هم آرام نیست.» گفتیم شما دعا بفرمایید، آن هم آرام می‌شود. فرمودند: «اقیانوس اطلس، اقیانوس وحشی است. آیا شما برایش فکری کرده‌‌اید؟» گفتیم آن هم ان شاءالله با دعای شما حل می‌شود. ما کار علمی یک‌ساله انجام داده‌ایم و بر اساس آن قرار است سوار کشتی شویم و حرکت کنیم.
برای انجام این حرکت‌های بزرگ چطور برنامه‌ریزی می‌کنید؟
ما کار علمی یک‌ساله انجام داده‌ایم و بر اساس آن قرار است سوار کشتی شویم و حرکت کنیم. ابتدا دو نفر از کاپیتان‌‌‌‌‌‌‌های نفتکش‌‌‌‌‌‌‌های 300 هزار تنی را دعوت کردیم که تجربه اقیانوس آرام را داشتند؛ آن هم از ونزوئلا نفت آورده بودند، دماغه هورن را دور زده بودند؛ یک نفر از آنان کشتی را به شیلی برده بود و آن دیگری فکر می‌کنم رفته بود استرالیا یا نیوزیلند. یعنی بخشی از مسیر که اصلش آرام بود، تجربه داشتند. بخشی از سفر که اقیانوس اطلس بود هم برای ما و هم آنان مهم بود.
عملیات غیرممکن
اولین سؤال کاپیتان‌‌‌‌‌‌‌ها این بود که تناژ واحدها چقدر است، گفتیم 100 هزار تن. گفتند شاید بشود شاید نشود. این کاپیتان‌‌‌‌‌‌‌ها با وزن سه برابر رفته بودند. وزن کشتی دوم را پرسیده بودند. نگفتیم 1000 تن؛ گفتیم 5000 تن. کاپیتان گفت اصلاً فکرش را هم نکنید.
در چنین شرایطی هر گروهی بود، کنار می‌کشید و می‌گفت نمی‌شود. اما این گروه رفتند و تجربه و دانش آن را دارند. دغدغه آنان همان چیزی بود که رهبر انقلاب درباره اقیانوس آرام گفته بودند؛ که آنچنان آرام نیست.
این حرکت‌ها چه مشکلات و موانعی دارد که نیروی دریایی به آن غلبه کرده است؟
اگر دقت کنید، دهانه اقیانوس آرام خیلی باز است. اصطلاحاً به آن می‌گوییم «open sea». طوفان‌‌‌‌‌‌‌هایی که در آرام اتفاق می‌افتد، دائمی است و مرکز آن تا شعاع چهار هزار مایلی دریا را متلاطم می‌کند. هیچ خشکی نیست و جزایر کوچک هم در برابر این امواج، بازدارنده نیستند. در این سفر ما سه طوفان را تجربه کردیم.
نقشه برای پیش‌بینی طوفان‌‌‌‌‌‌‌ها
بنابر این روی موضوع طوفان‌‌‌‌‌‌‌ها تمرکز کردیم. نگرانی ما این بود که دشمن هواشناسی ماهواره‌‌ای را که ما می‌توانستیم دریافت کنیم، از مدار خارج کند و ما نتوانیم اطلاعات دریافت کنیم؛ اینطور کار سخت می‌شد.
برای رفع این نگرانی، یک گروه نخبه از پژوهشگران دانش‌بنیان تشکیل دادیم تا 50 سال اطلاعات جوی را پیاده‌سازی کنند. پیاده‌سازی این اطلاعات تبدیل به یک نرم‌افزار شد که بر اساس داده‌‌‌‌‌‌‌ها، خروجی از اطلاعات هواشناسی می‌داد. ابتدا خروجی اطلاعات این نرم‌افزار 30 درصد خطا داشت.
امروزه اگر بخواهید وضعیت جوی را بگیرید تا دو هفته اطلاعات بدون خطا می‌دهد، اما بیش از دو هفته یعنی تا دو یا سه ماه، درصد خطای اطلاعات نرم‌افزارهای موجود، تا 50 درصد است. اولین دستاورد علمی این حرکت، این است که نرم‌افزار تولیدی جوانان کشورمان، زیر 2 درصد خطا دارد. البته همین را هم با احتیاط می‌گویم، وگرنه صد درصد اطلاعات درست می‌دهد؛ این خدمت بزرگی به جامعه دریانوردی جهان است که البته قرار نیست ما این نرم‌افزار را بین‌المللی کنیم.
این حرکت چه دستاوردهایی در حوزه‌‌‌‌‌‌‌های مختلف نظامی، امنیتی، اقتصادی، سیاسی و علمی برای کشور دارد؟
تخصص جوانان ما تابوشکنی است. جوانان ما تابوی هر معادله‌‌ای را که در علم دریانوردی وجود دارد، شکسته‌اند. همه دریانوردان در این ماندند که این حرکت چگونه اتفاق افتاده است. یک روز که من ایده مطرح کردم هیچ کس موافق نبود همه مخالف بودند، چون محیط خطرناک و ریسک بزرگی بود. به خاطر همین به این اطمینان رسیدیم که می‌شود کار کرد، برعکس آمدیم از شرق شروع کردیم.
نمایش اقتدار در اوج اغتشاشات
نکته‌‌ای که در اینجا مطرح است و شاید جایی هم مطرح نشده، این است که ما در مهرماه 1401 این حرکت را آغاز کردیم؛ زمانی که اوج اغتشاشات بود و دشمنان می‌گفتند که جمهوری اسلامی تمام شد. احساس خودباوری را از همه گروه به‌خصوص جوانان می‌گرفتیم.
اولین بندری که در این سفر رفتیم، بمبئی هندوستان بود. اقدام جدید و بی‌نظیر و ماندگار ما این بود که همزمان با حضور ما در هند، یک ناوگروه هندی در بندرعباس حضور داشتند؛ یعنی طی چهار روزی که ما در هند بودیم، آنان در ایران بودند.
خاص بودن این اتفاق از این جهت است که معمولاً در دریا این موارد قابل پیش‌بینی نیست. برنامه‌ریزی انجام می‌دهیم، اما بالاخره اشکالی پیش می‌آید، مثل اینکه شرایط جوی جور درنمی‌آید. اما این حضور همزمان اتفاق افتاد؛ در همان زمانی که اوج اغتشاشات بود و شبکه‌‌‌‌‌‌‌های خارجی علیه ایران داد و فریاد راه می‌انداختند.
حضور هندی‌‌‌‌‌‌‌ها در ایران حتی برای برخی نگران‌کننده بود. اما آنان هم به مناطق شهری رفتند، هم از قشم بازدید کردند و به هم تفریح پرداختند. الحمدلله با اقتدار رزمایش هم برگزار شد و هندی‌‌‌‌‌‌‌ها به کشورشان بازگشتند.
هیچ مانعی بازدارنده نیست
اینکه به شما باور داشته باشند و بدانند هیچ مانعی برای شما بازدارنده نیست، باعث می‌شود رفتار سیاستمداران بین‌المللی با شما تغییر کند. از طرفی در حوزه اقتصادی همین نرم‌افزاری که اکنون دراختیار داریم، می‌تواند به هزینه‌‌‌‌‌‌‌های ما کمک کند که دیگر نیاز نباشد به خارجی‌‌‌‌‌‌‌ها پول بدهیم که فلان نقشه هوایی را در اختیار ما بگذارند. در حوزه دفاعی هم اینکه تجهیزاتی که در ایران ساخته می‌شود، اگر نتواند استانداردهای بین‌المللی را پاس کند، امکان ندارد اجازه تردد در دریا بدهند، درحالی‌که ما در آب‌‌‌‌‌‌‌های بین‌المللی رفتیم و اجازه‌‌‌اش را هم خودمان صادر کردیم.
وقتی برنامه این سفرها را می‌چیدیم، گفتیم که تحریم هستیم، نداریم و نمی‌شود، معنی ندارد. یک تیم نخبگانی از جوانان تشکیل دادیم و صورت مسأله را برایشان توضیح دادیم و نتیجه این شد که نرم‌افزاری ساختند که از نوع خارجی هم بهتر نتیجه می‌دهد. این را من نمی‌گویم. این نرم‌افزار چون کاربری در نفتکش و کشتیرانی هم دارد، نظر آنها هم همین است و این دستاورد کمی نیست.
این اقدام چه بازتاب‌هایی در دنیا داشته است؟
پس از بمبئی به بندر جاکارتا در اندونزی رفتیم. این سفر را اصطلاحاً دست به دیوار بودیم. علتش هم این بود که «دنا» آخرین دستاورد ما بود و باید ارزیابی می‌شد و پس از کسب اطمینان وارد محیط اقیانوس آرام می‌شدیم. تا بندر ژانگ ژیانگ چین، تجربه دریانوردی داشتیم و از آنجا به بعد، اولین بار در طول تاریخ بود که دریانوردی ایران حضور می‌یافت.
کار خاص در بمبئی
در بخشی از سفر که در دریاهای تحت تملک فرانسه بودیم، حرکتی زدیم که به قول شما جوان‌‌‌‌‌‌‌ها، ضربه فنی‌شان کردیم. فرانسوی‌‌‌‌‌‌‌ها قانونی دارند که مرز دریایی را 3 مایل گذاشته‌اند. معمولاً مرز دریایی 12 مایل است. آنان خودشان تبصره اضافه کرده‌اند و در آن قید نظامی یا غیرنظامی بودن شناورها را مطرح نکرده‌اند. به این صورت که اگر شناور خواست عبور بی‌ضرر داشته باشد، برابر قوانین و با چشم غیرمسلح، از زیبایی‌‌‌‌‌‌‌های جزایر استفاده کنند و تا جایی که ایمنی شناورها اجازه دهد، می‌توانند به جزایر نزدیک شوند.
ما در نیمه‌‌‌‌‌‌‌های شب به فرمانده‌مان گفتیم که در بین جزایر فرانسوی گشت بزند. به استناد قوانین کشور خودشان، گفتیم که طبق قانون فرانسه عمل کرده‌ایم و دیگر هیچ نگفتند تا چهار ماه.
در ادامه مسیر برای اولین بار از تنگه ماژلان عبور کردیم. ماژلان تنگه راهبردی است. نوع رفتار ما و نیروهای ما به گونه‌ای بود که شیلیایی‌‌‌‌‌‌‌ها عوارض عبور از تنگه را از ما نگرفتند. 67 هزار دلار، پول کمی نیست.
طی مدتی که سفر در حال انجام بود، کارکنان نیروی دریایی با خانواده و همسرشان ارتباط داشتند؟ روحیه خانواده‌‌‌‌‌‌‌ها چطور بود؟
سفرهای نظامی دریایی چندبعدی است؛ یکی این است که آموزش نیروها کامل باشد اما از آن مهم‌تر، روحیه کارکنان و پرسنل است و شاید مهم‌تر از پرسنل ما، روحیه خانواده‌‌‌‌‌‌‌های آنان است که بتوانند از فرزندان و همسرانشان حمایت کنند. در سفر پرسنل ما با خانواده‌‌‌‌‌‌‌هایشان در ارتباط هستند. اگر فرزند یکی از پرسنل بیمار شود، واقعاً برای خانواده که پدر در سفر است، به سختی می‌گذرد. یک دغدغه دیگر خانواده‌‌‌‌‌‌‌ها هم این است که فرزند یا همسر خانواده روی دریاست که مخاطرات خاص خود را دارد. اگر اتفاقی بیفتد، بحث‌‌‌‌‌‌‌های درمانی چطور صورت می‌گیرد؟ اگر نیاز به جراحی باشد، چه می‌شود؟
در همین راستا برنامه‌ریزی سفر اهمیت بسیاری دارد؛ اینکه با چه سرعتی حرکت کنیم و کجا سرعت زیاد شود و کجا کم و مواردی از‌‌این دست، در کنار یکدیگر قرار می‌گیرد. در سفرهای یک‌ساله اخیر، این بخش واقعاً شاهکار بود.
ما از نظر امکانات بهداشتی و درمانی، تأمین سلامت اولیه کارکنان تا مواد غذایی و تأمین ویتامین‌‌‌‌‌‌‌های مورد نیاز دریانوردان و... تدارک دیده بودیم.
تعمیر قطعه روی دریا
قسمت‌‌‌‌‌‌‌هایی از سفر بوده که طبق پیش‌بینی انجام نشده باشد؟ مثلاً نیاز به تعمیرات قطعه‌‌ای خاص پیدا کنید یا از نظر فنی دچار مشکل شوید؟
همه این موارد حساب و کتاب داشت و همه مشکلات را پیش‌بینی کرده بودیم و قطعات مورد نیاز از قبل تأمین شده بود. گاهی در برخی بندرها قطعه را تأمین می‌کردیم. اگر قطعه پیدا نمی‌شد، تراشکار همراه داشتیم که مانند یک تیم صنعتی ماهر، کار را پیش می‌برد.
ما به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده بودیم که حتی اگر مدت زمان کارکرد دستگاه‌‌‌‌‌‌‌ها تمام شد، همان جا تعمیرات انجام شود. قطعات را عوض می‌کردیم به گونه‌ای که مانند روز اولش شود.
تصویر مردم دنیا از نظامیان ایران چگونه بود؟
نگاه اول مردم با تصویری که ساخته بودند، این بود که نظامیان ایرانی بسیار خشن، بی‌رحم هستند که فقط می‌خواهند دیگران را بزنند و مغرورانه از بالا به پایین به دیگران نگاه می‌کنند. اما حضور بچه‌‌‌‌‌‌‌ها در کشورهای دیگر، این نگاه را تغییر داد.
تغییر نگاه مردم دنیا نسبت به ایرانیان
نگاه کشورهای ابرقدرت هم این بود که ایرانی‌‌‌‌‌‌‌ها اصلاً چیزی ندارند و الکی شلوغ کرده‌اند. می‌خواهند مردم را فریب بزنند و امیدواری الکی ایجاد کنند. بعد دیدند که جمهوری اسلامی با نیروی دریایی خود تا آنجا حضور یافت. این امر پنهان‌شدنی نبود و در رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها دیده
شد.
از طرفی توانایی‌‌‌‌‌‌‌هایی داریم که در مخیله خیلی از مردم دنیا نمی‌گنجد. چندین بار از طیف‌‌‌‌‌‌‌های مختلف به صراحت این سؤال را از ما پرسیده‌اند که مگر می‌شود روی دریا قطعه تراش داد؟ تصور آنها این است که قطعات خراب شده، می‌رود امریکا و ترمیم می‌شود.