شیما جهان‌بخش
رونامه‌نگار

1موضوع: زباله
زباله‌ها قبل از انسان پا بر مریخ گذاشته‌اند!
چندی پیش دیلی میل در گزارشی جالب به نقل از «کاگری کیلیچ» پژوهشگر دانشگاه ویرجینیای غربی اعلام کرد: «در حالی که تا به حال یک نفر هم روی مریخ پا نگذاشته، اما انسان‌ها در ۵۰ سال گذشته، بیش از 6 هزار و 803 کیلوگرم زباله را در این سیاره سرخ رها کرده‌اند.» تعجب نکنید در مریخ خبری از بطری‌های خالی آب معدنی یا بازمانده غذاها نیست اما انسان‌ها آنجا را هم با سخت‌افزارهای دور ریخته‌شده، فضاپیماهای غیرفعال، خرت و پرت‌هایی مانند کوله، گاری، مجسمه، پارچه کهنه و… زباله باران کرده‌اند. همه اینها در حالی ‌است که معضل زباله‌ها هنوز روی زمین حل نشده، دانشمندان درباره معضل زباله در جو زمین و مریخ هشدار داده‌اند! خلاصه اینکه داستان زباله‌ها از زمین تا آسمان ادامه دارد؛ کافی است پایتان را از شهر بیرون بگذارید آن وقت است که با جنگلی از درختان که به جای میوه، بار زباله داده‌اند روبه‌رو می‌شوید. انگار قرار است این زباله‌ها برای همیشه با ما همراه باشند. هر کس هم ادعایی دارد و منتظر است دیگری کاری کند. یکی می‌گوید چرا مسئولان کاری نمی‌کنند، دیگری دولت را مقصر می‌داند که شهرشان سایت زباله ندارد، آن یکی از اینکه شهرداری کم کاری می‌کند گلایه دارد و در این میان شمار کسانی که فکر می‌کنند خودشان هم باید دست به کار شوند، بسیار اندک است. عده‌ای به جای این گلایه‌ها خودشان برای زیباتر شدن محل زندگی‌شان دست به کار می‌شوند. درست مثل کاری که اهالی روستایی دور افتاده در دل یکی از استان‌های محروم انجام داده‌اند و حالا چند سالی می‌شود که به عنوان روستای بدون زباله در کل کشور معروف شده‌اند.

2‌ویژگی‌هایی از جمله صبوری
کهن‌کهور،‌روستایی بدون زباله
اهالی روستای «کهن‌کهور» در بخش مرکزی شهرستان مهرستان سیستان و بلوچستان برای تمیزی روستایشان نه منتظر دهیاری مانده‌اند نه کمک‌ها و بودجه‌های دولتی، بلکه خودشان آستین‌های همت را بالا زده‌اند. اینجا مردم چیزی را بدون تفکیک دور نمی‌اندازند همین کار باعث شده هیچ زباله‌ای در روستا و حتی تا کیلومترها بعد از روستا هم پیدا نشود. سطل‌های زباله این روستا آنقدر خالی مانده بودند که در سال‌های گذشته اهالی روستا همه آنها را جمع کرده‌اند و حالا نه خبری از سطل آشغال است و نه ماشین حمل زباله.

تمیزی با فرهنگ مردم روستا گره خورده است
«ناصر درازهی»، فرماندار شهرستان مهرستان درباره اینکه چرا این روستا در تمیزی زبانزد شده به «ایران» می‌گوید: اینکه «کهن کهور» به عنوان روستای بدون زباله مطرح شده ربطی به اقدامات دولتی ندارد و خود مردم پای کار آمده‌اند. این روستا از قدیم هم همیشه تمیز بوده است. اینجا همه کارها از تفکیک تا دفن زباله برعهده خود مردم است و دستگاه‌های دولتی کار زیادی برای این موضوع انجام نداده‌اند. البته ما هم هر زمانی که مردم درخواست داشته باشند به کمکشان می‌رویم. در واقع کار اصلی، آموزش روش‌های بهداشتی دفن زباله به مردم است. حتی با مراکز بازیافت هماهنگ شده تا مردم بتوانند زباله‌های قابل بازیافت از جمله زباله‌های پلاستیکی را به این مراکز بفروشند. درازهی می‌افزاید: بعد از سال‌ها این تفکیک زباله به یک روش زندگی در روستا تبدیل شده و حالا مردم به قدری خود را مقید به حفظ تمیزی محیط می‌دانند که سطل‌های زباله را از محیط روستا جمع‌آوری کرده‌اند. بارها گفته‌ایم هر کس در این روستا زباله پیدا کند از ما جایزه می‌گیرد. فرماندار مهرستان درباره روش‌های دپو و امحای زباله در این روستا توضیح می‌دهد: اهالی روستا با آموزش‌هایی که دیده‌اند یاد گرفته‌اند زباله را از خانه‌هایشان تفکیک و بعد هم در محیطی که خودشان خارج از شهر آماده کرده‌اند دفن کنند. زباله‌های‌تر مانند ته‌مانده میوه، سبزی و مواد غذایی هم اینجا دور ریخته نمی‌شود و روستاییان از آنها به عنوان غذای دام‌ها استفاده می‌کنند. یک سایت زباله با کمک دهیاری و اهالی در بیرون از روستا آماده شده و خود روستاییان بعد از تفکیک، زباله‌های باقیمانده را برای سوزاندن یا دفن به این سایت می‌برند. خیلی‌ها نگران آلودگی خاک این منطقه بوده‌اند اما از آنجایی که تمام زباله‌ها قبل از دفن به درستی تفکیک می‌شوند باید بگویم هیچ گونه احتمال آلودگی خاک وجود ندارد. درازهی می‌گوید: ما هیچ ماشین حمل زباله و کارگری برای جمع‌آوری زباله‌ها نداریم و تمام کار بر عهده خود روستاییان است. خودشان تفکیک می‌کنند، جمع می‌کنند، دفن می‌کنند و خلاصه اینکه برای تمیزی روستایشان منتظر نیستند یک ارگان دولتی کاری انجام دهد. البته این روستا جزو روستاهای محروم است و نیاز دارد به آن توجه ویژه‌ای شود. در سال‌های اخیرکمبود آب شرب بهداشتی اصلی‌ترین مشکل مردم بوده است اما آنها باز هم صبورانه خودشان کارهایشان را انجام می‌دهند.

3امیدواری
جاده‌ای برای آمدن میهمان‌ها نداریم، آب‌کافی‌هم‌نیست، اما اینجا خانه ماست
«محسن دهقانی»، دهیار روستای کهن کهور که تمام عمرش را در این روستا گذرانده در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: ما خیلی چیزها نداریم و کمبودها اذیتمان می‌کند حتی آب شرب هم به اندازه کافی نداریم اما می‌دانیم که اینجا خانه خودمان است و باید برای تمیز نگه داشتن آن تلاش کنیم. منتظر هیچ کس نیستیم چون می‌دانیم اگر خودمان کوتاهی کنیم شرایط تغییری نمی‌کند.
چند سالی می‌شود که به لطف شبکه‌های اجتماعی نام روستای ما به گوش مردم رسیده اما باز هم هیچ کس کاری برای ما نکرده است. این نریختن زباله هم مثل کمبودهایمان ربطی به امروز و دیروز ندارد. فرهنگ نظافت از سال‌های دور در این روستا مرسوم بوده و پدر و مادرها با کارهایی که انجام داده‌اند نریختن زباله را از کودکی به فرزندان خود آموزش داده‌اند. شغل بیشتر مردم کشاورزی و دامداری است و حتی در جمع‌آوری فضولات دامی و علوفه هم دقت لازم را دارند و هیچ اثری از باقیمانده‌های کشاورزی و دام‌ها نمی‌توانید در خانه‌ها و کوچه‌های روستا پیدا کنید. شاید باورتان نشود اما اگر باد هم زباله‌ای را با خود بیاورد مردم برای برداشتن آن عجله دارند. کسی از اینکه خم شود و آشغال‌ها را از روی زمین جمع کند خجالت نمی‌کشد. از بچه ۵ ساله تا پیرمرد ۹۰ ساله همه خود را موظف به برداشتن زباله‌ها می‌دانند.

اینجا همه دهیار هستند
دهقانی، همه اهالی روستا را یک دهیار می‌داند و می‌گوید: دهیاران روستاهای دیگر بارها برای دیدن تمیزی این روستا به اینجا سفر کرده‌اند و تلاش کرده‌اند الگوی مناسبی برای روستای خودشان تهیه کنند. اما هنوز هیچ کس برای این کار اقدامی نکرده است. حتی چندین بار از دیگر استان‌ها هم خواسته‌اند به اینجا بیایند و از نزدیک روستای ما را ببینند اما متأسفانه هیچ جاده دسترسی مناسبی نداریم که گردشگران به اینجا بیایند. از آن گذشته خودمان هم آب کافی برای نوشیدن و دیگر کارها نداریم چطور می‌توانیم از میهمانانمان پذیرایی کنیم.
او خاطرنشان می‌کند: خیلی‌ها تصور می‌کنند این تمیزی به خاطر جمع‌آوری بموقع زباله‌ها از سوی دهیاری است اما به‌ عنوان دهیار باید بگویم مجموعه دهیاری دخالت زیادی در جمع‌آوری زباله‌ها ندارد و مردم خودشان همه کارها را انجام می‌دهند و خود را موظف می‌دانند که محیط روستایشان را پاک کنند. ما همیشه پای کار بوده‌ایم و حرفمان را با عمل‌مان اثبات کرده‌ایم، حالا از مسئولان توقع داریم به ما کمک کنند. هر بار مسئولی به دیدن روستا می‌آید و گاهی طرحی را تأیید می‌کند اما هیچ زمانی بودجه اجرای این طرح‌ها به روستا تخصیص داده نشده است. ما از همین جا به مسئولان می‌گوییم امکانات کم است، کم‌آبی اذیتمان می‌کند اما جوانان روستا علاقه‌ای به مهاجرت به شهر ندارند. می‌خواهند همین جا بمانند و هر کاری از دستشان برمی‌آید برای زادگاهشان انجام دهند تا شاید روزی روستا هیچ کمبودی نداشته باشد.