روایت نوجوانانه از روزهای تصویب ملی شدن نفت
حبیب الله عسگراولادی: «نهضت ملی شدن صنعت نفت یک نهضت اسلامی- ملی بود. اسلامی‌بودنش را آیت الله کاشانی و سیدمجتبی نواب صفوی و تعدادی از چهره‌های دیگر (که بعضی نتوانستند تا آخر ثبات خودشان را حفظ کنند، اما در قدم‌های اولیه همراه مرحوم نواب صفوی بودند) رقم زدند.»
آغاز مبارزات ملی شدن
اینها اساس حرکت مذهبی را مجدد پایه گذاری کردند و در این راه فداکاری زیادی نمودند. مبارزات ملی شدن صنعت نفت عمدتاً با اعلامیه‌های آیت الله کاشانی و تهدیدهای جدی که رجال ملی همچون دکتر مصدق، حسین مکی، دکتر مظفر بقایی و ابوالحسن حائری زاده نسبت به دولت داشتند آغاز شد. در دوره چهاردهم و پانزدهم مجلس، این چهره‌ها به عنوان چهره‌های ملی همراه با چهره‌های مذهبی، حرکت اسلامی- ملی را برای ملی شدن صنعت نفت آغاز کردند.
آن موقع من حدود هفده سال داشتم و مقالات دکتر بقایی را در روزنامه‌ها، به خصوص در روزنامه شاهد می‌خواندم؛ این مقالات در من اثر داشت. مقالات دکتر فاطمی را هم در باختر امروز می‌خواندم که آنها هم در من مؤثر بود. فدائیان اسلام و مجمع مسلمانان مجاهد هم در من تأثیرگذار بود، اما حزب‌های دیگر در من اثر نداشتند و تنها این چهار تشکیلات در من اثر داشتند، اما در وجود من پرهیزی بود که وارد هیچ کدام از اینها نشوم و وارد هیچ کدام نشدم. دکتر بقایی مبارزات جدی و کم نظیری با دولت شاه داشت. یک بار دولت شاه را استیضاح کرد که 15 روز طول کشید. یعنی هفت جلسه علنی مجلس از اول تا آخر این استیضاح را ادامه داد. دکتر بقایی معروفیتی پیدا کرد و او را گرفتند و به زندان بردند که انتخابات شروع شد. او در زندان از دو جا نامزد نمایندگی مجلس شده بود: یکی تهران و دیگری کرمان، که در هر دو با هم رأی آورد.
توهین به مردم
نوشته‌های دکتر بقایی و دکتر فاطمی در کنار آیت الله کاشانی در رابطه با ملی شدن صنعت نفت نوشتند مطالب بسیار سحاری بود. مثلاً رزم آرا درباره ملی شدن نفت گفته بود: «ایرانی نمی‌تواند لولهنگ بسازد تا چه برسد به اینکه صنعت نفت را ملی کند.» همین سبب شد که مردم، اقدام فدائیان اسلام را در اعدام رزم آرا به بالاترین قیمت بخرند، زیرا به مردم اهانت کرده بود. سرمقاله باختر امروز به قلم دکتر فاطمی این بود: «برای دفاع از شرکت غاصب و غارتگر نفت، به استعداد و هوش ایرانی چرا لطمه می‌زنید.» سرمقاله دکتر بقایی در روزنامه شاهد نیز این بود: «شما اگر ایرانی غیرتمندی نیستید! از حیثیت و غیرت ایرانی‌ها سوءاستفاده نکنید.»
در آن زمان دکتر مصدق رئیس کمیسیون نفت بود، 15 نفر از جبهه ملی طرح ملی شدن صنعت نفت را امضا کردند؛ مانند دکتر مصدق، مرحوم کاشانی، دکتر مظفر بقایی، حسین مکی، سیدابوالحسن حائری زاده و عبدالقدیر آزاد. طرح عنوانش این بود: استخراج، تصفیه و بهره برداری از منافع نفت، در سراسر کشور ملی اعلام شود.» کارشکنی‌ها برای این طرح خصوصاً از سوی رزم آرا بسیار زیاد بود تا اینکه عزیزان فدایی اسلام در رابطه با رزم آرا وظیفه خودشان را انجام دادند. رزم آرا که در خاک و خون غلتید، همان روزها دکتر مصدق و اعضای جبهه ملی، که در این زمان هم هنوز بخش ملی و مذهبی آن با هم فعالیت دارند، در مجلس طی جلساتی در عصر، غروب و فردای همان روز یعنی 29 اسفند، زیر فشار و با حضور فدائیان اسلام، ملی شدن صنعت نفت را تصویب
کردند.
کار بسیار بزرگی است
روز جمعه 29 اسفند من به اتفاق تعدادی از دوستان به سمت قم حرکت کردیم. در حدود ساعت یک و نیم به قم رسیدیم. اول عرض ارادتی خدمت حضرت معصومه (علیها السلام) کردیم و سپس به دیدار مرحوم آیت الله حاج سیدمحمدتقی خوانساری رفتیم. ایشان و آیت الله صدر در قم، پشتوانه اصلی حرکت اسلام خواهی و حرکت مذهبی بودند، همان طور که در تهران نیز آیت‌الله کاشانی و تعدادی از برجستگان از علما رهبر بودند. خدمتکار ایشان رفت و ورود ما را اطلاع داد و گفت:آقا الان با کسی ملاقات نمی‌کنند.» گفتیم: «بگویید از تهران آمدند.» رفت و برگشت و گفت: «اجازه ملاقات دادند.» خدمت ایشان رسیدیم. تفقدی فرمودند، بعد عرض کردیم: «مژده‌ای داریم و آن این است که کمیسیون نفت مجلس، ملی شدن صنعت نفت را تصویب کرده است و ما فکر کردیم تا خبر به شما برسد طول می‌کشد، لذا با عجله آمدیم خدمتتان تا این خبر را برسانیم.» ایشان دعا فرمودند و گفتند: «کار بسیار بزرگی است، من خیلی خوشحال شدم، شاید اگر فردا خبر به من می‌رسید این اثر را نداشت. امروز جلساتی داریم که می‌توانیم در این جلسات درباره این خبر مهم صحبت کنیم.» بعد گفتند: «ما امروز آش داشتیم، اگر آقایان آش میل دارند همین جا بیاورند و شماها میل کنید.» چند کلمه هم نصیحت فرمودند.