مروری بر مجموعه «آزاده در سرزمین رویان»
از: روایت پیشرفت به: کودکان و نوجوانان
مریم برزویی
پژوهشگر
یکی از موضوعاتی که در سال‌های اخیر برای روشن‌کردن چراغ امید در دل مردم مورد توجه قرار گرفته، تمرکز ویژه روی ادبیات پیشرفت است. ادبیاتی که قرار است راوی دستاوردهای انسان انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف باشد. از مهم‌ترین گروه‌های هدف این روایت‌ها کودکان و نوجوانان هستند که قرار است با این پشتوانه‌ها خودشان در آینده میدان‌دار باشند. پس شیوه این روایتگری باید روی چهارچوب پیش‌برنده‌ای سوار باشد.اولین مسأله این است که مصادیق پیشرفت در داستان‌ها بیان شود. بعدتر اینکه خودباوری را در کودک و نوجوان تقویت و احساس مسئولیت را به آنها تزریق کند. علاوه بر اینها ارائه مدل‌های پیشرفت ما باید جوری باشد که مخاطب را از تنبلی دور کند و نمایش سبک زندگی، راحت‌طلبانه نباشد.
چند وقت پیش کتابی با موضوع پیشرفت در حوزه رویان برای کودکان و نوجوانان توجهم را جلب کرد. این مجموعه حاصل مصاحبه‌های دفتر تاریخ شفاهی اصفهان با دکتر نصر اصفهانی، مسئول پژوهشکده رویان است. اتفاق مبارکی که خارج از فضای پایتخت، حالا پای این افتخارات را به دنیای کودک و نوجوان باز کرده و تلاش می‌کند به زبان خودشان جای خالی این روایت‌ها را پر کند.
«آزاده در سرزمین رویان» عنوان این مجموعه است. قصه‌ها در بستر روستا روایت می‌شود. در هر جلد گره‌ای در زندگی شخصیت‌ها ایجاد می‌شود که حل و فصلش به پیشرفت‌های رویان پیوند می‌خورد. نویسنده در هریک از این داستان‌ها تلاش کرده با طراحی شخصیت، زمینه ارتباط‌گیری را برای مخاطب بیشتر فراهم کند. هرچند این شخصیت‌پردازی کامل از آب درنیامده و تفاوت‌ها عمدتاً در واکنش شخصیت‌ها خلاصه می‌شود.
در جلد یک این مجموعه با عنوان «آبگینه به میهمانی می‌رود» انتظار می‌رفت باتوجه به عنوان داستان، قصه حول آبگینه روایت شود. اما وجود ماجراهای فرعی زیاد گاهی باعث ازدست‌رفتن نخ تسبیح در داستان می‌شود و با بیان چند خط در مورد فناوری شبیه‌سازی قصه به پایان می‌رسد.
شروع داستان‌ها آرام و روان است و نویسنده عجله‌ای در ریختن اطلاعات توی ذهن مخاطب ندارد. اما از میانه کار سرعت می‌گیرد و کمی از فضای داستانی خارج می‌شود. درعین‌حال اشاره به فضای زندگی روستایی، سبک زندگی مردم روستا، دغدغه‌ها و اشاره به کمبود امکانات روستا در طول داستان از نقاط قوت آن به شمار می‌رود.
در جلد بعدی این مجموعه یعنی «آزاده کارگاه می‌شود»، این پراکندگی در روایت بیشتر دیده می‌شود. حتی می‌توان گفت ما با ماجرایی مشابه همان داستان جلد اول مواجه هستیم و فقط شخصیت‌ها جابه‌جا شده‌اند و باز اصل موضوع که ادعا و هدف مجموعه است، در معرض پرداخت داستانی قرار نگرفته. اما تلاش کرده با کشاندن مخاطب به سرزمین رویان بخشی از دستاوردها را برایش ملموس کند.
در واقع مطلوب‌تر این بود که مسیر پیشرفت در داستان بیشتر مورد پردازش قرار گیرد. همچنین کنشگری شخصیت‌ها در طول قصه جوری باشد که مخاطب را به‌حرکت بیندازد. کنشگری ناشی از احساس مسئولیت شخصیت‌ها و نه لزوماً اجبار شرایطی که در آن قرار گرفته‌اند.
یکی دیگر از موضوعاتی که شاید در این مجموعه باید کمی پررنگ‌تر به آن پرداخته می‌شد، بیان قدرت و حاکمیت اراده‌ای بالای همه اراده‌هاست. در دنیایی که عموماً پیشرفت‌های مختلف بر مدار حاکمیت بر بشر و عبور از معنویات می‌چرخد، کودک و نوجوان در این داستان‌ها باید یاد بگیرد هرچه قدرت و علم بیشتری پیدا می‌کند، به همان میزان باید توجهش به منشأ این قدرت بیشتر شود.
بیان جهت و سمت و سوی این پیشرفت‌ها هم در دل قصه‌ها اهمیت دارد. در این مجموعه تا حدی در داستان اشاره می‌شود که این علم قرار است در خدمت بشر قرار بگیرد.مهم است که ما با داستان‌هایمان به نسل آینده یاد بدهیم هدف این پیشرفت‌ها و برخورداری از نعمت‌ها، خدمت و برقراری عدالت است و نه بهره‌برداری صرف از طبیعت و غارت ملت‌ها.
مجموعه «آزاده در سرزمین رویان» که تاکنون دو جلد آن منتشر شده، به‌همت انتشارات راه یار چاپ و روانه بازار شده است. این کتاب مناسب گروه سنی 9 تا 12سال است.