از گلایه عسگرپور از کاهش بودجه فرهنگ تا روایت لیلا حاتمی و علی مصفا از نقش دستیاران کارگردان
پشت صحنهای که بدون آن سینما از هم میپاشد
مراسم شب برنامهریزان و دستیاران کارگردان، عصر دوشنبه هشتم دیماه، بیش از آنکه یک آیین تقدیر معمولی باشد، فرصتی بود برای مکث در میانه شتابزده تولید؛ تأملی برای دیدهشدن کسانی که نامشان اغلب روی پرده گم میشود، اما نبودشان همهچیز را از نظم میاندازد. در این مراسم از علیرضا سلماننصر، امیر سیدی و سوسن دینمحمد، سه چهره باسابقه و پیشکسوت این صنف، تقدیر شد.
مراسم با یاد بهرام بیضایی آغاز شد؛ یک دقیقه سکوت و پخش کلیپی از آثار او. محمدمهدی عسگرپور، رئیس هیأتمدیره خانه سینما، اولین سخنران مراسم بود؛ سخنانی که خیلی زود از فضای یادبود فاصله گرفت و به وضعیت امروز سینما رسید. او با تأکید بر اینکه بیضایی فقط یک فیلمساز نبود، گفت: «بسیاری از سینماگران «اخلاق» را از او آموختهاند و هنرمندی بود که در هر شرایطی با شرافت زندگی کرد.»
عسگرپور در ادامه، از وضعیت بودجه فرهنگی بخصوص سینما گلایه کرد و افزود: «بودجهای که برای سال آینده در حوزه فرهنگ در نظر گرفته شده، تنها ۷ درصد افزایش پیدا کرده است و با توجه به تورم، این رقم قطعاً نسبت به امسال کاهشی در حدود منفی ۳۰ درصد خواهد داشت. البته باید فکر کرد در این شرایط چگونه میتوانیم به یکدیگر کمک کنیم.» او در ادامه با اشاره به بحثهای مطرح شده درباره پروانه ساخت هشدار داد، مسائلی مثل پروانه ساخت، فقط مشکل یک گروه خاص نیست و به کل خانواده سینما مربوط میشود.
همایون اسعدیان، مدیرعامل خانه سینما نیز در سخنانی کوتاه به وضعیت جامعه سینمایی اشاره کرد و گفت: «شرایط جامعه قابل درک است، اما سینماگران نباید اجازه بدهند مشکلی نیروی خلاقهشان را از بین ببرد. سینماگران از جمله جمعهای مرجع کشور هستند و باید گرد هم بیاییم و اجازه ندهیم هیچ چیزی ما را دچار پژمردگی کند.»
علیرضا نجفزاده، رئیس انجمن برنامهریزان و دستیاران کارگردان، سخنرانیاش را با نگاهی درونصنفی پیش برد. او دستیاری کارگردان را «آرامش در بحران» توصیف کرد و گفت: «پیشکسوتان این حرفه نه در جشنوارهها دیده میشوند و نه روی پوسترها، اما اگر نباشند، نظم تولید فرومیریزد.» نجفزاده، سوسن دینمحمد را نمونه مدیری دانست که نظم را فقط در جدول نمیبیند، امیر سیدی را نماد خونسردی در شرایط بحرانی معرفی کرد و علیرضا سلماننصر را چهرهای دانست که انتقال تجربه به نسل بعد را جدی گرفته است. در بخش تقدیر از علیرضا سلماننصر، کوروش سلماننصر، فرزند او، تصویری شخصی و صمیمی از پدرش ارائه داد؛ پدری که با وجود دوریهای ناگزیر کار، در زندگی خانوادگی غایب نبوده و عشق به سینما را با مطالعه، گفتوگو و شناخت تاریخ سینما منتقل کرده است. خود سلماننصر هم با تأکید بر سختیهای این شغل گفت: «برنامهریزان و دستیاران، اولین کسانی هستند که به صحنه میآیند و آخرین کسانی هستند که آن را ترک میکنند.»
در بزرگداشت سوسن دینمحمد، پیام ویدیویی فاطمه معتمدآریا پخش شد. او با اشاره به دشواریهای حضور زنان در این حرفه، دینمحمد را منظمترین و خوشخلقترین دستیاری دانست که با او کار کرده و تأکید کرد نقش او در شکلگیری فیلم «آسمان پرستاره» تعیینکننده بوده است. خود دینمحمد نیز با فروتنی گفت در این جمع، کسانی هستند که بیش از او شایسته تقدیرند.
یکی از تأثیرگذارترین بخشهای مراسم، بزرگداشت امیر سیدی بود. لیلا حاتمی در پیام ویدیوییاش، از تجربه ورودش به سینما، گفت: «من صحنه ورود خود به سینما را با استقبال امیر سیدی به یاد دارم؛ تصویری که وارد دفتر شدم و او برای من در را باز کرد. در واقع انگار که از طریق او وارد آغوش سینما شدم.» حاتمی در ادامه افزود: «این موضوع در موفقیت من به عنوان بازیگر بسیار مهم و اثرگذار بود و اگر او با روی خوش و مهربان در درگاه قرار نگرفته بود، شاید این اتفاق هیچگاه برای من رخ نمیداد. این موضوع نه یک اغراق، بلکه حاصل واقعیتی است که من همواره آن را در ذهن دارم. حتی زمانی که در فضاهای ناآشناتری مانند مجموعه «کیف انگلیسی» بازی میکردم، حضور امیر سیدی موجب آرامش بود به همین دلیل از او بسیار سپاسگزارم.»
علی مصفا نیز با نگاهی تحلیلیتر، از نسبت خاص امیر سیدی و داریوش مهرجویی گفت؛ نسبتی که به گفته او، به «یکی شدن» دستیار با جهان کارگردان میرسید: «در فیلمهای «پری»، «لیلا»، «میکس»، «دختردایی گمشده»، «آسمان محبوب» و «لامینور» که با مهرجویی همکاری کردم، امیر سیدی نیز حضور داشت. گویا او با خواستههای کارگردان و دیدگاه او یکی میشد و به نظر میرسد در خلق لحظات با مهرجویی سهیم بوده است. یکی شدن یک دستیار با کارگردان فیلم را در هیچ اثر دیگری تا این اندازه مشاهده نکردم. امیر سیدی از تازهواردان در سینمای مهرجویی استقبال قابل توجهی میکرد و در این زمینه نقشی کلیدی برعهده داشت. حمایت او از بازیگر بینظیر است. همچنین در فیلمهای داریوش مهرجویی فهم این موضوع که آیا یک بازیگر کار خود را به درستی انجام میدهد یا خیر، از جانب سیدی به بازیگر منتقل میشد.»
امیر سیدی هم با قدردانی از لیلا حاتمی و خانواده مصفا گفت ورودش به سینما با همکاری کنار داریوش مهرجویی شکل گرفت؛ کارگردانی که فهم زبان و نگاهش، سالها زمان و آموختن میخواست. او تأکید کرد: «ورود به سینما شاید آسان باشد، اما یادگرفتنش دشوار است و فاصلهای که با گذار از نگاتیو به دیجیتال ایجاد شد، بخشی از صمیمیت سینمای گذشته را از بین برد.»
