شیما جهان‌بخش
گروه ایران زمین

زیرساخت‌هایی که همپای جمعیت رشد نکردند
«عبدالرضا دادبود»، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران، در گفت‌وگو با «ایران» از آغاز یک مسیر جدید در ساماندهی پسماند خبر داد؛ مسیری که بر پایه برنامه‌ریزی علمی، مشارکت بخش خصوصی و تکمیل پروژه‌های معطل‌مانده بنا شده است.
دادبود با اشاره به ویژگی‌های خاص مازندران، اظهار کرد:« این استان به دلیل شرایط اقلیمی، طبیعت منحصر‌به‌فرد و جذابیت‌های گردشگری، همواره مقصد مهاجران و مسافران بوده است، اما طی دهه‌های گذشته، توسعه زیرساخت‌ها متناسب با رشد جمعیت ثابت و شناور پیش نرفته است. بدین ترتیب نتیجه این وضعیت، بروز چالش‌های جدی در حوزه‌های حمل‌ونقل، ترافیک، تأمین آب شرب، آب کشاورزی و صنعتی، برق، گاز و بویژه مدیریت پسماند بوده است.»
به گفته معاون عمرانی استاندار مازندران، در چنین شرایطی، پروژه‌های زیست‌محیطی به‌عنوان اولویت اصلی دولت در استان تعریف شده‌اند؛ چراکه مستقیماً با سلامت مردم و پایداری محیط‌ زیست ارتباط  دارند. پسماند و فاضلاب، دو محور اصلی این رویکرد جدید هستند.

میراث پروژه‌های نیمه‌تمام
دادبود با نگاهی به گذشته در خصوص وضعیت پسماند مازندران اظهار کرد: « در سال‌های قبل، تقریباً هیچ‌یک از سایت‌های مدیریت پسماند استان به مرحله نهایی نرسیده بود. اغلب پروژه‌ها کارخانه‌های کمپوست بودند که به دلیل کمبود اعتبار، تغییر مداوم رویکردها و وابستگی به فناوری‌های خارجی، نیمه‌کاره رها شدند.»
وی با تأکید بر اینکه استان 2 سایت زباله‌سوز دارد، افزود: «زباله‌سوز نوشهر با اینکه سال 99  تکمیل شده اما با چالش‌هایی در بهره‌برداری مواجه است و زباله‌سوز ساری نیز که عملیات اجرایی آن از سال 92 آغاز شده، سال‌ها به دلایل فنی و مالی متوقف مانده بود.»
 معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران، ریشه مشکلات پسماند استان را در دو مسأله اساسی دانست و گفت: «اول مشکل نبود اجماع فنی درباره مدل مناسب مدیریت پسماند و دوم، فقدان منابع مالی پایدار است.»
به گفته وی، بر اساس آخرین برآوردهای انجام‌شده، برای رسیدن به وضعیت مطلوب در مدیریت پسماند استان، حدود ۵ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز بود؛ رقمی که تأمین آن صرفاً از منابع دولتی در عمل امکان‌پذیر نبود. برای حل بخش فنی، با هماهنگی وزارت کشور و سازمان حفاظت محیط‌ زیست، کمیته‌ای تخصصی تشکیل شد تا همه روش‌ها و فناوری‌های موجود، از کمپوست و زباله‌سوز گرفته تا روش‌های نوین پردازش، به‌صورت علمی بررسی و یک نقشه راه واحد برای استان تدوین شود. هدف، پایان دادن به پراکنده‌کاری و پروژه‌های بدون پشتوانه کارشناسی است.

ورود بخش خصوصی؛ نقطه عطف مدیریت پسماند
دادبود خاطرنشان کرد: « تجربه سال‌های گذشته نشان داد که با بودجه‌های محدود دولتی، حل معضل پسماند ممکن نیست. به‌عنوان نمونه، سال گذشته تنها حدود ۷۰ میلیارد تومان اعتبار دولتی به این بخش اختصاص یافت؛ رقمی که در برابر نیاز واقعی استان بسیار ناچیز بود. بر همین اساس، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی به‌عنوان یک راهبرد جدی در دستور کار قرار گرفت.»
به گفته معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران بر اساس تفاهمنامه‌های منعقدشده، پیش‌بینی می‌شود حدود ۳ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در حوزه مدیریت پسماند استان با ورود بخش خصوصی انجام شود؛ رقمی که یک جهش بی‌سابقه در این حوزه محسوب می‌شود. وی تصریح کرد: «اگر قرار بود این پروژه‌ها صرفاً با منابع دولتی اجرا شود، شاید بیش از ۳۰ سال زمان نیاز داشت، اما با این مدل سرمایه‌گذاری، ظرف 1 تا 2 سال می‌توان شاهد تحولی اساسی بود.»

بهشهر؛ الگوی جدید 
مدیریت پسماند
 این مقام مسئول افزود: «نخستین خروجی ملموس این رویکرد، کارخانه کمپوست پیشرفته شرق مازندران در شهرستان بهشهر است. این پروژه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، ظرف 6 ماه به‌طور کامل نوسازی و توسعه یافت و به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد.»
دادبود با تأکید بر اینکه این کارخانه، مدیریت پسماند شرق استان را برعهده خواهد گرفت و از دفن بی‌رویه زباله جلوگیری می‌کند، توضیح داد:« ظرفیت این کارخانه از ۷۰ تن به ۲۵۰ تن در روز افزایش یافته، تمامی تجهیزات آن اورهال شده و با بهره‌مندی از تصفیه‌خانه استاندارد، کود غنی‌شده و قابل استفاده در بخش کشاورزی تولید می‌کند.» به گفته معاون عمرانی استاندار مازندران، این مسیر در سایر نقاط استان نیز ادامه دارد. همچنین سایت‌های قائمشهر، نور و تنکابن در اولویت تکمیل قرار گرفته‌اند. در قائمشهر، علاوه بر کارخانه کمپوست، تصفیه‌خانه شیرابه نیز تا پایان سال به بهره‌برداری خواهد رسید. همزمان، مطالعات مربوط به سایر مناطق استان توسط مشاوران در حال انجام است تا با همان مدل موفق بهشهر، پروژه‌ها در سال آینده به سرانجام برسند.

بازگشت یک پروژه متوقف‌شده به مدار
دادبود یکی از از پروژه‌های کلیدی استان را زباله‌سوز ساری دانست و گفت: « با پیگیری‌های انجام شده مشکلات حقوقی و مالی پروژه با سرمایه‌گذار حل شده و زیرساخت‌هایی مانند راه دسترسی، برق و تأمین آب نیز تکمیل شده است. در حال حاضر از 3 کوره ۱۵۰ تنی این نیروگاه، یک کوره راه‌اندازی شده و در مرحله تست قرار دارد و تا یک ماه آینده پذیرش زباله را آغاز خواهد کرد. همچنین دو کوره دیگر نیز طی ماه‌های آینده وارد مدار می‌شوند.»
 این مقام مسئول با تأکید براینکه ساماندهی پسماند استان اقدامی بی‌نظیر در سطح کشور است، افزود: «پیش‌بینی می‌شود نیروگاه زباله‌سوز ساری پیش از پیک مصرف تابستان آینده، به تولید برق برسد.»
دادبود با قدردانی از نقش استاندار، افزود: «با تدابیر استاندار بیش از یکهزار میلیارد تومان پروژه در حوزه پسماند در سراسر استان آغاز شده و هم‌اکنون در حال اجراست؛ پروژه‌هایی که بسیاری از آنها مناطق روستایی را نیز پوشش می‌دهند. همچنین جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و هدایت آنها به سمت حل بحران پسماند، یکی از مهم‌ترین اقدامات مدیریتی در استان بوده است.»
معاون عمرانی استاندار مازندران از برنامه‌ریزی برای استفاده از همین رویکرد در مدیریت فاضلاب خبر داد و گفت: «الگوی شکل‌گرفته در مدیریت پسماند، می‌تواند به سایر حوزه‌های زیست‌محیطی نیز تعمیم یابد. در واقع در تلاشیم با همکاری صنایع بزرگ در قالب مسئولیت‌های اجتماعی و استفاده از توان شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی، بسیاری از بحران‌های زیست‌محیطی استان را حل کنیم. در همین راستا، برای اولین بار یک شرکت بومی مازندران آمادگی خود را برای ساخت زباله‌سوز صنعتی اعلام کرده است؛ اقدامی که می‌تواند وابستگی استان به فناوری‌های خارجی را کاهش دهد.» دادبود در جمع‌بندی سخنان خود، اظهار کرد:« با اجرای این برنامه‌ها، تا پایان سال‌ جاری حدود ۷۰ درصد مشکلات پسماند استان برطرف خواهد شد و تا سال ۱۴۰۵، مازندران به آستانه «زباله صفر» خواهد رسید.» وی توضیح داد: «اگرچه حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد پسماندها به‌عنوان ریجکت باقی می‌مانند، اما برای آنها نیز مراکز دفن بهداشتی پیش‌بینی شده و بخشی از آنها در زباله‌سوزهای ساری و نوشهر امحا می‌شود. در صورت تأمین کامل منابع مالی، در عمل پسماندی برای دفع در سطح استان باقی نخواهد ماند.»